Οι Forensic Architecture είναι γνωστοί στην Ελλάδα για τις έρευνές τους σε σχέση με τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα και του Zακ Κωστόπουλου/Zackie Oh.
Στην περίπτωση του αντιφασίστα μουσικού η έρευνα της ομάδας αποκάλυψε ότι η αστυνομία καθυστέρησε να ανταποκριθεί στο έγκλημα. Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν έγιναν ένα βίντεο και υποβλήθηκαν στο δικαστήριο ως αποδεικτικό στοιχείο. Στην υπόθεση του Ζακ η έρευνα προσπάθησε να τεκμηριώσει την απροθυμία του εισαγγελέα να προχωρήσει τη νομική διαδικασία και να γκρεμίσει τη συντονισμένη λασπολογία και αποδόμηση χαρακτήρα του θύματος από την πλειονότητα των ΜΜΕ.
Εμπνευσμένα από τον καθηγητή του Χάρβαρντ Ρομπ Νίξον και το βιβλίο του «Αργή βία και ο περιβαλλοντισμός των φτωχών» (2011), τα έργα που παρουσιάζονται εξετάζουν τις αργές και γρήγορες μορφές βίας που λαμβάνουν χώρα σε εμπόλεμες ζώνες αλλά και σε δημοκρατικά καθεστώτα σε ολόκληρο τον κόσμο. «Για την έκθεση των Forensic Architecture στην Αθήνα επιλέξαμε να μην παρουσιάσουμε αυτές τις δύο έρευνες αλλά εμπνευσμένοι από αυτές να ξεκινήσουμε μια σειρά από συνομιλίες και διαλέξεις για να συζητήσουμε τις τρέχουσες εκφάνσεις βίας στην ελληνική κοινωνία και την προέλευσή τους. Ο κύριος λόγος ήταν να συνδεθούν αυτά τα δύο παραδείγματα με μια λιγότερο γνωστή διεθνή διαδρομή βίας, ώστε ο επισκέπτης να μπορεί να δημιουργήσει άμεση σύνδεση με τα τοπικά και διεθνή παραδείγματα συνειδητοποιώντας την εκτεταμένη παρουσία της βίας στη σύγχρονη ζωή» αναφέρει στο Documento η επιμελήτρια της έκθεσης Ηλιάνα Φωκιανάκη.
Η βία στην Παλαιστίνη
Το State of Concept είναι ινστιτούτο σύγχρονης τέχνης που λειτουργεί στο Κουκάκι τα τελευταία έξι χρόνια. Οι εκθέσεις του εστιάζουν σε κοινωνικοπολιτικά ζητήματα που αφορούν την Ελλάδα και την Ευρώπη. Στον πάνω όροφο του εκθεσιακού χώρου οι έρευνες φέρνουν στο προσκήνιο παραδείγματα βίας που αφορούν την περιοχή του Ισραήλ/Παλαιστίνης.
«Το παλαιστινιακό “ζήτημα”, όπως αποκαλείται, είναι ίσως το γνωστότερο παράδειγμα εκτεταμένης βίας, τόσο γρήγορης όσο και αργής, που έχει καταγραφεί στη σύγχρονη εποχή. Η παρουσίαση των ερευνών είναι χορογραφημένη έτσι ώστε ο θεατής να μπορεί να σχηματίσει συνδέσεις μεταξύ των διαφορετικών ερευνών που παρουσιάζονται. Ο στόχος είναι ο επισκέπτης να συνειδητοποιήσει όχι μόνο τα γρήγορα και εμφανή παραδείγματα βίας αλλά και τα λιγότερο ανιχνεύσιμα, που συχνά δεν κατηγοριοποιούνται ως βίαιες πράξεις. Ενα παράδειγμα είναι ο τοξικός πόλεμος και η ρύπανση, εμφανή σε μια από τις πιο πρόσφατες έρευνες της ομάδας: η αργή βία του ζιζανιοκτόνου πολέμου (herbicide warfare) στη Γάζα. Επιπλέον, παρουσιάζεται η αργή βία της διαγραφής πολιτιστικών ιστοριών καταστρέφοντας την κληρονομιά των αυτόχθονων πληθυσμών, όπως στην περίπτωση των Βεδουίνων του χωριού Al-Araqib στη βόρεια έρημο Naqab».
Πρόσφυγες στη θάλασσα
Τα έργα που παρουσιάζονται στον κάτω όροφο του ινστιτούτου, τα οποία αναλήφθηκαν σε συνεργασία με την ομάδα Forensic Oceanography, επικεντρώνονται σε έρευνες που εντοπίζουν την ποινικοποίηση των ΜΚΟ οι οποίες διεξάγουν επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στην κεντρική Μεσόγειο από τις ιταλικές και λιβυκές αρχές.
«Η σημερινή κατάσταση της μεταναστευτικής συνθήκης αντανακλά το σκοτεινό αποικιακό παρελθόν της βόρειας Ευρώπης, που εδώ και αιώνες αποτελεί την άμεση αιτία για την εκδίωξη και την εκτόπιση λαών οι οποίοι υπέφεραν και εξακολουθούν να υποφέρουν από τις διάφορες μορφές βίας που τους έχουν επιβληθεί. Στην Ελλάδα δυστυχώς πληθαίνουν οι φωνές που εκφράζουν ξενοφοβία. Δεν αναγνωρίζονται έτσι τα δικαιώματα των προσφύγων και ξεχνάμε πως για να μπουν στη διαδικασία άνθρωποι να αφήσουν το σπίτι τους σημαίνει ότι βιώνουν τραγικές συνθήκες και ότι απειλείται η ζωή τους».
Η ανησυχία για τις συνθήκες ζωής των προσφύγων διαρκώς αυξάνεται, ενώ οι σκληρές πολιτικές αντιμετώπισης του προσφυγικού ζητήματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο δημιουργούν εύλογους προβληματισμούς. «Το 2019 ο Ιταλός πολιτικός Ματέο Σαλβίνι πέρασε μια νέα νομοθεσία που επιβάλλει πρόστιμα σε σκάφη που προσπαθούν να αποβιβάσουν πρόσφυγες με ποσά που φτάνουν μέχρι το 1 εκατομμύριο ευρώ. Στην Ελλάδα οι πρόσφυγες στοιβάζονται στη Μόρια της Λέσβου και έχουμε φτάσει σήμερα να υπάρχουν στο hot spot 9.000-10.000 άτομα, σε εγκαταστάσεις οι οποίες είναι φτιαγμένες για 3.000 άτομα. Η Διεθνής Αμνηστία και άλλες οργανώσεις έχουν καταδικάσει δημοσίως την κατάσταση στην Ελλάδα και εκφράζουν τη βαθιά ανησυχία τους για τις τραγικές συνθήκες υπό τις οποίες ζουν οι πρόσφυγες. Οι ανησυχίες αυτές δυστυχώς επιβεβαιώθηκαν με τα πρόσφατα γεγονότα στη Λέσβο που στοίχισαν τη ζωή σε συνανθρώπους μας. Οσοι από αυτούς τους ανθρώπους δεν έχουν την τύχη να επιβιώσουν στο ταξίδι της μετάβασης χάνονται στη θάλασσα» εξηγεί η Ηλιάνα Φωκιανάκη, καταλήγοντας ότι «γι’ αυτό τον λόγο οι συγκεκριμένες έρευνες των Forensic Architecture έχουν σημασία, γιατί θα κάνουν τον Ελληνα θεατή να συνειδητοποιήσει τι σημαίνει να είναι κανείς σε μια βάρκα παλεύοντας για τη ζωή του. Οι εικόνες που παρουσιάζονται είναι αρκετά σκληρές και θα μας κάνουν να σκεφτούμε».
INFΟ
Εως τις 29 Νοεμβρίου, είσοδος ελεύθερη. State of Concept Gallery. Τούσα Μπότσαρη 19, Αθήνα. www.stateofconcept.org
