Κάθε φορά που εκδηλώνονται βίαιες καταστάσεις, το συνολικό κλίμα που διαμορφώνεται, αντί να εστιάζει «σε μια εξήγηση των πραγμάτων και στην πρόληψη», οδηγεί σε προβολή της βίας και σε φοβία. Και παράλληλα βγαίνουν τα συντηρητικά αντανακλαστικά της κοινωνίας, και οι κραυγές της κατασταλτικής λογικής που τα ενισχύει.
Το διαπιστώσαμε αυτό και πάλι, επισημαίνει στο Documentοnews.gr ο πολιτικός επιστήμονας Άλκης Ρήγος, ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου, με επίκεντρο την υπόθεση του στυγερού εγκλήματος στα Γλυκά Νερά.
Τη βαθιά θλίψη και τον αποτροπιασμό δεν τα διαδέχτηκαν η αναζήτηση των «γιατί», των «διότι», της ορθολογικής προσέγγισης αλλά από τη μια η προβολή της βίας και από την άλλη οι «βρυχηθμοί» των …σερίφηδων της πολιτικής.
Οι «ράμπο» της ακραίας δεξιάς αλλά και κύκλοι που προπαγανδίζουν την «ατομικοκεντρική» αντιμετώπιση παντού, το πρότυπο του σιδερόφρακτης ζωής, εμφανίζουν σαν πανάκεια από την αυστηροποίηση των ποινών έως την οπλοκατοχή/οπλοχρησία στην οικία –φρούριο έως την επαναφορά της θανατικής ποινής….
Μάλιστα, κοιτώντας τα επώνυμα όσων προβάλλουν την κατασταλτική λογική και τους πολιτικούς χώρους από όπου προέρχονται «βλέπεις ότι πρωτοστατούν νεοφιλελεύθεροι, ακροδεξιοί, κατάλοιπα της Χρυσής Αυγής, Τζήμεροι, Βελόπουλοι», επισημαίνει ο πανεπιστημιακός. Όλοι αυτοί προτείνουν την κατασταλτική αντιμετώπιση για όλα τα θέματα, με όπλα, σεκιούριτι, επιτήρηση, «ηλεκτροφόρα» ζωή μέσα σε «φρούρια».
Είναι στον αντίποδα της ανοιχτής κοινωνίας που δρα με τις αντιφάσεις της Δημοκρατίας, με διάλογο, με συγκρουσιακές αντιθεσεις μέσα από απεργίες, κινητοποιήσεις, μια ζωή έξω. Ουσιαστικά, όπως παρατηρεί με έμφαση ο Άλκης Ρήγος «διασπείρουν την άποψη ότι τα προβλήματα δεν μπορεί να τα λύσει η δημοκρατία και χρειάζεται η αρχή του Ηγέτη -που θυμίζει το δόγμα του Χίτλερ (Φίρερ Πρίντσιπ, Führerprinzip)-, η δύναμη ενός ισχυρού άνδρα με κατασταλτικές δυνατότητες για να επιβάλει…».
Κατά καιρούς, ειδικοί από το χώρο της εγκληματολογίας έχουν διατυπώσει τη θέση ότι οι αποσπασματικές προσεγγίσεις δεν προοιωνίζονται θετικές εξελίξεις. Πριν από ενάμιση χρόνο η γενική γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Εγκληματολογίας καθηγήτρια Χριστίνα Ζαραφωνίτου σημείωνε ότι «καμία μεμονωμένη αλλαγή δεν αρκεί ούτε μπορεί να είναι επιτυχημένη αφ’ εαυτής χωρίς να εντάσσεται σε μια σφαιρική προοπτική αναμόρφωσης της σύνολης αντεγκληματικής πολιτικής» (Έγκλημα και τιμωρία-Ενημερωτικό Δελτίο της ελληνικής Εταιρείας Εγκληματολογίας -Τεύχος 5/Ιούλιος 2019).
Κατά τον πολιτικό επιστήμονα Άλκη Ρήγο «το έγκλημα δεν αντιμετωπίζεται με κατασταλτικούς μηχανισμούς και αυστηροποίηση των ποινών. Αν ίσχυε αυτό, τότε χώρες που έχουν αυστηρές ποινές, θανατική ποινή, οπλοχρησία θα είχαν εικόνα κοινωνικής ηρεμίας και το έγκλημα θα είχε περιοριστεί. Όμως, συμβαίνει το αντίθετο. Βλέπουμε να εντείνεται το έγκλημα και όχι να μειώνεται -οι ΗΠΑ είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Το κυριότερο είναι η πρόληψη, η καλύτερη οργάνωση της κοινωνίας και ταυτόχρονα η μη τεράστια προβολή της βίας που έχει ως παρεπόμενο τον μιμητισμό».
Στην Ελλάδα αυξάνονται το τελευταίο διάστημα τα βίαια εγκλήματα κατά της ζωής. Οι λόγοι συνδέονται, κατά την άποψή του πανεπιστημιακού, με κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, με την ανεργία, με την πανδημία, αλλά και την έλλειψη σωφρονιστικής πολιτικής -από την παιδεία, τα σχολεία, τους κοινωνικούς χώρους που αρθρώνονται στις τοπικές συλλογικότητες, μέχρι την οργανωτική δομή της αστυνομίας που έχει τα μέσα να παρακολουθεί και να βλέπει τι συμβαίνει.
Υπάρχει και αύξηση εγκλημάτων μαφίας (Ζάκυνθος κ.ά.) τα οποία «θα μπορούσαν να προβλεφθούν/αποφευχθούν μέσα από τη διαχείριση πληροφοριών από την αστυνομία. Οι επικηρύξεις δεν είναι λύση (από τις τέσσερις που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια καμιά δεν έφερε αποτέλεσμα), ενώ αντιθέτως δείχνουν απέναντι στο οργανωμένο έγκλημα την αδυναμία της αστυνομίας».
Μάλιστα, κρίσιμη αρνητική παράμετρος είναι η προβολή ειδεχθών εγκλημάτων, που παρατηρείται τόσο στη χώρα μας όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. «Υπάρχει η εντύπωση ότι έτσι ανεβάζουν θεαματικότητα-ακροαματικότητα. Όμως, αυτή η υπερπροβολή και τρέφει τον μιμητισμό και εθίζει στη βία – ακόμα και τα παιδικά παιχνίδια, τα ηλεκτρονικά έχουν τερατόμορφες μορφές στα κινούμενα σχέδια, μια ολόκληρη βιομηχανία και παραγωγή αποτυπώνει την αγριότητα και οδηγεί προς βίαιες αντιμετωπίσεις», παρατηρεί ο Άλκης Ρήγος.
Τι προτάσεις έχουν δώσει το ρυθμό της επικαιρότητας τις μέρες αυτές; Ο υπουργός Δικαιοσύνης Κώστα Τσιάρα προανήγγειλε ότι έρχονται αλλαγές στον ποινικό κώδικα ώστε οι δράστες ειδεχθών εγκλημάτων να εκτίουν τουλάχιστον είκοσι χρόνια (αντί για δεκαέξι σήμερα) και να μην έχουν δυνατότητα πρόωρης απόλυσης υπό όρους κ.λ.π.
Την ίδια ώρα, η Ελληνική Λύση κατέθεσε πρόταση στη Βουλή για τροποποίηση του νομικού πλαισίου σχετικά με την οπλοκατοχή καθώς και των νόμιμων ορίων της άμυνας. Ο επικεφαλής της Κυριάκος Βελόπουλος είχε προλειάνει το έδαφος με δηλώσεις του τύπου «αν μπεις μέσα στο σπίτι μου, θα σε πυροβολήσω. Αν γίνει κάτι με την Τουρκία, αυτός που έχει το όπλο σπίτι του μπορεί να πολεμήσει» (https://www.ieidiseis.gr/politiki/item/92736-velopoulos-gia-glyka-nera-thanatiki-poini-stous-dolofonous-den-exoun-dikaioma-sti-zoi) ενώ στο μεταξύ είχε αναπτύξει την άποψή του για την επαναφορά της θανατικής ποινής.
Ο επικεφαλής της «Δημιουργίας Ξανά», Θάνος Τζήμερος, με άρθρο του στο capital.gr είχε σοκάρει ενώ παράλληλα στο τουίτερ «πυροβολούσε» λεκτικά με αναρτήσεις όπως «Καιρός να αλλάξει η βλακώδης ληστοπροστατευτική νομοθεσία για την αναλογική βία. Ο ληστής / δυνητικός δολοφόνος να ξέρει ότι από τη στιγμή που παραβιάζει την ιδιοκτησία κάποιου μπορεί να βρεθεί ξαπλωμένος με μερικές κουμπότρυπες επιπλέον».
Ο νομικός και βουλευτής της ΝΔ Θάνος Πλεύρης επιχειρηματολόγησε για το ότι «στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ισόβια. Υπάρχουν εγκλήματα που δεν σηκώνουν σωφρονισμό. Κι αυτή δεν είναι ακροδεξιά θέση, αλλά θέση κοινής λογικής (Ρ/Σ Alpha 98,9).
Μάλιστα συσχέτισε την αύξηση της εγκληματικότητας με το νόμο Παρασκευόπουλου και τη χρήση των διατάξεών του για την έξοδο από τη φυλακή ατόμων με πολλά χρόνια κάθειρξης. Στο τουίτερ έκανε θραύση και ο δικηγόρος και επικεφαλής της Νέας Δεξιάς Φαήλος Κρανιδιώτης που μεταξύ άλλων έγραψε: «Θέσπιση οικιακού – οικογενειακού ασύλου. Το σπίτι μου,το κάστρο μου. Εντός του δικαιούμαι να κατέχω όπλο,αν μπεις και απειλήσεις την οικογένεια μου,θα πεθάνεις,το κράτος θα έρθει απλά να βεβαιώσει τα γεγονότα και να μαζέψει το πτώμα σου. Τόσο απλό».
Έχει σημασία να διερευνήσει κανείς και τα δεδομένα στο ευρύτερο πεδίο των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών. Ο τρόπος αντιμετώπισης συνολικά της πολλαπλής κρίσης αποτελεί κομβικό σημείο και φωτίζει αθέατες πτυχές. Είναι ενδεικτικό πώς δρα η επίσημη πολιτεία. Η απάντηση της κυβέρνησης της ΝΔ για τα εργασιακά π.χ. είναι το νομοσχέδιο Χατζηδάκη με ρυθμίσεις που φέρνουν την ατομική σύμβαση στο επίκεντρο και απλήρωτα 10ωρα, που επιχειρούν την εξαφάνιση του εργατικού συνδικαλισμού το χτύπημα συλλογικών διαπραγματεύσεων και εργασιακών δικαιωμάτων.
«Όλα αυτά οδηγούν σε αντίληψη ατομοκεντρικών λύσεων και άμυνας. Επάνω σε αυτό καλλιεργούνται ακροδεξιές αντιλήψεις. Αποτέλεσμα είναι να διαχέεται η αντίληψη αυτή και να διαπερνά οριζόντια την κοινωνία. Η κύρια δεξαμενή τέτοιων λύσεων είναι συντηρητικές δυνάμεις. Την ενισχύει η έλλειψη οράματος, η μοιρολατρία, η αντίληψη ότι δεν υπάρχει άλλη λύση», επισημαίνει ο πανεπιστημιακός Άλκης Ρήγος.
Αντιθέτως, όπως σημειώνει, όσο πιο συλλογικά και οραματικά οργανώνεται ένα σύνολο, όσο πιστεύεις ότι οι κοινωνίες αλλάζουν, τόσο λιγότερο ατομικές λύσεις επιζητούνται και τόσο λιγότερο έχουν επίδραση τέτοιου είδους ατομικοκεντρικές λύσεις…