Ένα από τα τελευταία πράγματα που είδε ο Σάμι πριν από την απέλασή του από την Τουρκία ήταν η σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αυτή την άνοιξη, ο 26χρονος Σύρος ξυλοκοπήθηκε μέχρι αναισθησίας στις πύλες ενός χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ χώρου κράτησης στη νότια Τουρκία, μπήκε σε ένα λεωφορείο και στάλθηκε πίσω στη ζώνη πολέμου από την οποία είχε διαφύγει πριν από χρόνια.
Στο κέντρο κράτησης, όπου πέρασε τρεις άθλιους μήνες, «η σημαία της ΕΕ είναι παντού», δήλωσε ο Sami, ο οποίος ζήτησε να χρησιμοποιήσει ψευδώνυμο λόγω του φόβου αντιποίνων. «Σε πόρτες, παράθυρα, σακούλες με σαπούνι, ακόμη και σε στρώματα και μαξιλάρια».
Στον απόηχο της προσφυγικής κρίσης του 2015 στην Ευρώπη, η ΕΕ έχει διοχετεύσει περισσότερα από 11 δισεκατομμύρια ευρώ στην Τουρκία για να βοηθήσει τη χώρα να στηρίξει, να φιλοξενήσει και να διαχειριστεί σχεδόν 4 εκατομμύρια ανθρώπους που είχαν καταφύγει προς τα βόρεια για να γλιτώσουν από τον καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο της Συρίας.
Τα κονδύλια αυτά αντιπροσωπεύουν τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική προσπάθεια στην ιστορία της ΕΕ, αλλά ο σκοπός τους δεν είναι καθόλου αλτρουιστικός – στοχεύουν στην ελαχιστοποίηση των αφίξεων αιτούντων άσυλο στο μπλοκ, εξασφαλίζοντας την παραμονή τους στην Τουρκία. Το ποσό περιλαμβάνει σχεδόν 1 δισεκατομμύριο ευρώ για την ασφάλεια των συνόρων και τη διεκπεραίωση της διαδικασίας ασύλου, προκειμένου να βοηθήσει την Άγκυρα να συγκρατήσει τους πρόσφυγες.
Ωστόσο, η Άγκυρα έχει κουραστεί να λειτουργεί ως αποθήκη προσφύγων της Ευρώπης. Τα τελευταία χρόνια, η τουρκική κυβέρνηση άρχισε να χρησιμοποιεί μεγάλο μέρος αυτής της υποδομής που χρηματοδοτείται από την ΕΕ για να μειώσει τον αριθμό των αιτούντων άσυλο που φιλοξενεί, συγκεντρώνοντας και απελαύνοντας με τη βία Σύρους, Αφγανούς και άλλους που αντιμετωπίζουν κίνδυνο στις χώρες τους, σύμφωνα με έρευνα του POLITICO και οκτώ άλλων ειδησεογραφικών πρακτορείων σε συνεργασία με το Lighthouse Reports.
Καθώς η εχθρότητα απέναντι στους πρόσφυγες εκτοξεύτηκε πρώτα στην Ευρώπη και στη συνέχεια στην Τουρκία, τα κέντρα υποδοχής μετατράπηκαν σε στρατόπεδα απέλασης. Οι κρατούμενοι ανέφεραν βασανιστήρια, παραμέληση και άρνηση πρόσβασης σε προμήθειες που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ και προορίζονται για τη βελτίωση των συνθηκών. Οχήματα που φέρουν το μπλε-χρυσό έμβλημα της ΕΕ και το τουρκικό αστέρι και ημισέληνο κυνηγούν πλέον μετανάστες χωρίς χαρτιά και, σε τουλάχιστον μία περίπτωση, τους μετέφεραν πέρα από τα σύνορα παρά τη θέλησή τους.
Η ιατρική κλινική στο κέντρο κράτησης όπου κρατούνταν ο Sami, που βρίσκεται έξω από την τουρκική πόλη Σανλιούρφα , παίρνει προμήθειες από την ΕΕ. Ωστόσο, όταν ο Sami αρρώστησε σοβαρά λίγο μετά την άφιξή του, του αρνήθηκαν τη θεραπεία. Μέχρι τον Μάρτιο, ήταν τόσο άρρωστος που δεν μπορούσε πλέον να περπατήσει- πλάνα που γυρίστηκαν στη βόρεια Συρία μετά την απέλασή του έδειχναν έναν σοβαρά αδυνατισμένο νεαρό άνδρα με κούφια μάγουλα.
«Μπήκα [στην Σανλιούρφα] ζυγίζοντας 73 κιλά», θυμάται ο Sami. «Όταν έφυγα, ζύγιζα 44 κιλά».
Η έρευνα αποκάλυψε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ που είναι υπεύθυνο για την εποπτεία της χρηματοδότησης που χορηγείται στην Τουρκία, αγνόησε επανειλημμένα προειδοποιήσεις – από ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, δικηγόρους, διπλωμάτες, ακόμη και το ίδιο της το προσωπικό – που υποδείκνυαν ότι τα κονδύλια της ΕΕ χρησιμοποιούνταν για τη στήριξη ενός συστήματος απέλασης που απελαύνει δεκάδες χιλιάδες αιτούντες άσυλο.
Οι απελάσεις σε χώρες όπου οι επαναπατριζόμενοι αντιμετωπίζουν σοβαρό κίνδυνο δίωξης, απάνθρωπης μεταχείρισης ή θανάτου απαγορεύονται από το διεθνές και το ευρωπαϊκό δίκαιο. Η ίδια η ΕΕ θεωρεί τη Συρία και το Αφγανιστάν πολύ επικίνδυνες για οργανωμένες επιστροφές- στις αρχές Οκτωβρίου, το Δικαστήριο της ΕΕ έκρινε ότι η μεταχείριση των γυναικών από τους Ταλιμπάν συνιστά δίωξη, γεγονός που δίνει το δικαίωμα στις γυναίκες Αφγανές πρόσφυγες να λάβουν άσυλο μόνο λόγω του φύλου τους.
«Υπήρχαν πάντα ανησυχίες σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα» όσον αφορά τη χρηματοδότηση της Τουρκίας, δήλωσε στο POLITICO πρώην αξιωματούχος της Επιτροπής, σημειώνοντας ότι είχε θέσει το θέμα εσωτερικά εδώ και χρόνια. «Οι πολιτικές απώθησης, οι πολιτικές επιστροφής, ήταν κοινές ανησυχίες σε όλη τη διάρκεια».
Ερωτηθείς αν η Επιτροπή γνωρίζει ότι η Τουρκία χρησιμοποιεί τώρα υποδομές που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ για τη διενέργεια αναγκαστικών απελάσεων, ο πρώην αξιωματούχος δήλωσε: «Το γνωρίζουν. Όλοι γνωρίζουν. Οι άνθρωποι κλείνουν τα μάτια».
Ανεπιθύμητοι «επισκέπτες
Το 2016, πέντε χρόνια μετά τον πόλεμο στη Συρία, τα αδέλφια και ο πατέρας του Sami σκοτώθηκαν όταν έπεσαν βόμβες στο Χαλέπι, τη γενέτειρά τους. Ο ίδιος ήταν ακόμα έφηβος.
Την ίδια χρονιά, η ΕΕ έλαβε μια απόφαση που καθοδηγεί έκτοτε την πολιτική της για τους πρόσφυγες. Σε έναν πανικό για την άφιξη ενός εκατομμυρίου αιτούντων άσυλο το 2015, οι περισσότεροι από τους οποίους αναχωρούσαν από τις τουρκικές ακτές, το μπλοκ προσπάθησε να πείσει την Άγκυρα να σταματήσει τις διελεύσεις.
Το αποτέλεσμα ήταν η συμφωνία Τουρκίας-ΕΕ του 2016, η οποία σηματοδότησε την έναρξη μιας στρατηγικής που αποσκοπεί στο να μετατρέψει τις γειτονικές χώρες σε φύλακες των συνόρων του μπλοκ. Ακολούθησαν συμφωνίες για τη μετανάστευση με την Τυνησία, την Αίγυπτο, τον Λίβανο και άλλα έθνη.
Μεταξύ 2016 και 2023, η Επιτροπή διέθεσε 11,5 δισεκατομμύρια ευρώ για να βοηθήσει την Άγκυρα να φιλοξενήσει Σύρους και να τους αποθαρρύνει από το να ταξιδέψουν προς την Ευρώπη. Αρχικά, τα κονδύλια, που εκταμιεύτηκαν κυρίως μέσω προγραμμάτων που διαχειρίζονται ΜΚΟ, δαπανήθηκαν για επείγουσα ανθρωπιστική βοήθεια. Όμως με την πάροδο του χρόνου, οι Βρυξέλλες κατεύθυναν περισσότερα χρήματα σε προγράμματα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των Σύρων και την ένταξη των προσφύγων στο εκπαιδευτικό σύστημα και την αγορά εργασίας της Τουρκίας.
Ο Sami και η μητέρα του εισήλθαν στην Τουρκία το 2019. Πάλεψε για να αποκτήσει έγγραφα, αλλά η παρουσία τους ήταν ανεκτή: Εκείνη την εποχή, σε όλους τους Σύρους που διέφευγαν από τον πόλεμο χορηγούνταν αυτόματα «προσωρινή προστασία». Οι τουρκικές αρχές σπάνια χορηγούν καθεστώς πρόσφυγα- η Άγκυρα αναφερόταν στους Σύρους ως «φιλοξενούμενους».
Υπήρχε μόνο ένα πρόβλημα: η Τουρκία, όπως και η ΕΕ, δεν ήταν πρόθυμη να φιλοξενεί πρόσφυγες για πάντα. Όταν η οικονομία έπεσε κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid και οι Αφγανοί άρχισαν να καταφθάνουν σε μεγάλους αριθμούς μετά την πτώση της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν το 2021, οι από καιρό υποβόσκουσες δυσαρέσκειες εξερράγησαν.
Πολλοί από τους πολιτικούς της χώρας υποδαύλισαν πρόθυμα τις φλόγες. Στις εκλογές της Τουρκίας το 2023, η επιστροφή των «φιλοξενούμενων» της χώρας βρέθηκε στην κορυφή της ατζέντας. Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υποσχέθηκε να οργανώσει την «εθελοντική» αναχώρηση 1 εκατομμυρίου προσφύγων σε μια κατεχόμενη από την Τουρκία «ασφαλή ζώνη» στη βόρεια Συρία. Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο κύριος αντίπαλός του, δήλωσε ότι το κόμμα του θα απελάσει όλους τους Σύρους εντός δύο ετών.
Πρόσφυγες (μη) ευπρόσδεκτοι
Απαντήσεις στην ερώτηση «Πού πρέπει να ζουν οι Σύροι στην Τουρκία;», σε ποσοστό επί του συνόλου των απαντήσεων.
Ακολούθησαν αλλαγές πολιτικής. Όλο και περισσότεροι Σύριοι έμειναν χωρίς έγγραφα, καθώς η κυβέρνηση επέβαλε περιορισμούς σχετικά με το πού μπορούσαν να ζουν οι αλλοδαποί, στερώντας πολλούς από αυτούς να δηλώσουν τη διεύθυνσή τους. Οι αρχές επιβολής του νόμου ενέτειναν τις επιχειρήσεις έρευνας για τον εντοπισμό και την κράτηση των μη καταγεγραμμένων μεταναστών. Στα τέλη του 2023, ο Σάμι πιάστηκε στα δίχτυα τους.
Μέχρι τότε, το σύστημα ασύλου και ελέγχου των συνόρων της Τουρκίας είχε λάβει περίπου 1 δισεκατομμύριο ευρώ σε χρηματοδότηση από την ΕΕ – ένα ποσό που συνέθεσαν οι δημοσιογράφοι που εργάζονταν για την παρούσα έρευνα, καθώς η Επιτροπή δεν παρέχει δημόσια ανάλυση των χρημάτων που δαπανήθηκαν για έργα που σχετίζονται με τη μετανάστευση.
Ορισμένα από αυτά τα προγράμματα προϋπήρχαν της συμφωνίας του 2016. Στο πλαίσιο των προσπαθειών ευθυγράμμισης της Τουρκίας, υποψήφιας προς ένταξη στην ΕΕ, με τα πρότυπα του μπλοκ, οι Βρυξέλλες πλήρωσαν για τη δημιουργία πύργων επιτήρησης στα ανατολικά σύνορα της Τουρκίας. Ενέκρινε επίσης τη χρηματοδότηση έξι «κέντρων υποδοχής» – χώρων για την προσωρινή στέγαση και καταγραφή αιτούντων άσυλο – και ενός «κέντρου απομάκρυνσης», από όπου οι μετανάστες που θεωρείται ότι δεν έχουν δικαίωμα παραμονής θα απελαύνονται στις χώρες καταγωγής τους.
Ο Sami δήλωσε ότι συνελήφθη από την αστυνομία στις 27 Δεκεμβρίου 2023, καθώς πήγαινε να συναντήσει έναν φίλο του για δείπνο. Οι αστυνομικοί τον σταμάτησαν αφού τον άκουσαν να μιλάει αραβικά στο τηλέφωνό του, είπε, και ζήτησαν το kimlik του, ένα τουρκικό έγγραφο ταυτότητας.
«Τους είπα ότι δεν είχα kimlik, οπότε ένας αστυνομικός με χτύπησε και με δύο παλάμες στο πρόσωπό μου και ένας άλλος αστυνομικός με χτύπησε με το πόδι του στην πλάτη μου και το χέρι του στο στομάχι μου», είπε. Τον πήγαν σε ένα αστυνομικό τμήμα και στη συνέχεια σε ένα χώρο κράτησης στο προάστιο Τούζλα της Κωνσταντινούπολης.
Δύο ημέρες αργότερα, μεταφέρθηκε στην Σανλιούρφα.
Κρατούμενοι
Η Τουρκία διαθέτει πλέον 32 κέντρα απομάκρυνσης με χωρητικότητα σχεδόν 20.000 ατόμων, σύμφωνα με τον Τούρκο υπουργό Εσωτερικών Ali Yerlikaya. Σε συνέντευξή του τον Αύγουστο, τα χαρακτήρισε ως «τη μεγαλύτερη δύναμη υποδομής μας όσον αφορά τις απελάσεις».
Ένας διπλωμάτης της ΕΕ, στον οποίο παραχωρήθηκε ανωνυμία για να συζητήσει ευαίσθητα θέματα, δήλωσε ότι το μπλοκ έχει υποστηρίξει οικονομικά 30 κέντρα απομάκρυνσης – χρηματοδοτώντας την κατασκευή ή την ανακαίνισή τους ή τον εξοπλισμό, το προσωπικό και τη διαχείρισή τους. Τα έγγραφα δείχνουν ότι τα χρήματα της ΕΕ δαπανήθηκαν για τα πάντα, από βρεφικά ρούχα μέχρι συρματοπλέγματα, με τη συνολική χρηματοδότηση των κέντρων να φτάνει σχεδόν τα 213 εκατομμύρια ευρώ. (Εκπρόσωπος της Επιτροπής προσδιόρισε την αξία των συμβάσεων που σχετίζονται με τα κέντρα απομάκρυνσης σε 199,7 εκατ. ευρώ).
Το κέντρο απομάκρυνσης στην Τούζλα ήταν μεταξύ πολλών χώρων που ανακαινίστηκαν με περισσότερα από 5 εκατομμύρια ευρώ από κονδύλια της ΕΕ πριν από μερικά χρόνια, όπως προκύπτει από έγγραφα. Το κέντρο της Σανλιούρφα, ένα από τα οκτώ που κατασκευάστηκαν εκ του μηδενός με χρήματα της ΕΕ, έλαβε 6,8 εκατομμύρια ευρώ. ..
Το σύστημα κράτησης μεταναστών της Τουρκίας
Τοποθεσία των κέντρων απομάκρυνσης μεταναστών στην Τουρκία.
Συνολικά, οι φορολογούμενοι της ΕΕ συνέβαλαν στη χρηματοδότηση της κατασκευής 14 στρατοπέδων απομάκρυνσης, εκ των οποίων οι οκτώ έχουν ολοκληρωθεί, της ανακαίνισης και συντήρησης άλλων 11 χώρων, καθώς και της διαχείρισης των κέντρων εν γένει, σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της Επιτροπής.
Ο εκπρόσωπος δήλωσε επίσης ότι όλη η χρηματοδότηση της ΕΕ για τους πρόσφυγες και τη μετανάστευση στην Τουρκία παρέχεται σύμφωνα με τους κανόνες του μπλοκ, προσθέτοντας ότι η διασφάλιση της προστασίας των προσφύγων και η διαχείριση των κέντρων απομάκρυνσης είναι ευθύνη της Άγκυρας. Η ΕΕ πραγματοποιεί τακτικά αποστολές παρακολούθησης σε χώρους που έλαβαν χρηματοδότηση και χρηματοδοτεί επίσης έργα που αποσκοπούν στην «ενίσχυση της πρόσβασης σε δικαιώματα και υπηρεσίες» στα κέντρα μετακίνησης, τόνισε ο εκπρόσωπος.
Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι τα κέντρα απομάκρυνσης είναι απαραίτητα για τη διαχείριση της μετανάστευσης και ότι η ΕΕ χρηματοδοτεί τη βελτίωσή τους. «Η βοήθεια της ΕΕ προς τα κέντρα απομάκρυνσης έχει βοηθήσει σημαντικά τις προσπάθειες των τουρκικών αρχών να βελτιώσουν τις φυσικές και υλικές συνθήκες στα κέντρα», δήλωσε ο εκπρόσωπος.
Ωστόσο, οι συνθήκες στα κέντρα απέχουν πολύ από το να είναι σύμφωνες με τα πρότυπα της ΕΕ.
Λίγο μετά την άφιξή του στο κέντρο της Σανλιούρφα, ο Sami άρχισε να υποφέρει από αφόρητους πόνους στο στομάχι. Ένας γιατρός στο κέντρο δεν του έδωσε διάγνωση αλλά ένα «κίτρινο χάπι», αλλάζοντας σε ένα κόκκινο χάπι την επόμενη ημέρα όταν η κατάστασή του επιδεινώθηκε. Την τρίτη ημέρα, του χορηγήθηκε μια ένεση- συνολικά, λέει, ο γιατρός άλλαξε τη φαρμακευτική του αγωγή εννέα φορές μέσα σε 20 ημέρες.
Μετά από τρεις εβδομάδες, ο Sami δεν μπορούσε να περπατήσει. «Το στομάχι μου πρήστηκε με περίεργο τρόπο και γέμισε με υγρό», λέει, αλλά οι αρχές του καταυλισμού αρνήθηκαν να τον παραπέμψουν σε νοσοκομείο ή να τον κρατήσουν στη μικρή κλινική του κέντρου – για τον εξοπλισμό της οποίας έχει πληρώσει η ΕΕ.
Ένα έγγραφο προσφοράς με ημερομηνία Ιουλίου 2019 δείχνει ότι για έξι κέντρα, συμπεριλαμβανομένης της Σανλιούρφα, τα χρήματα της ΕΕ χρηματοδότησαν τραπέζια εξέτασης (ένα ανά κέντρο), στηθοσκόπια (τρία), θερμόμετρα (επίσης τρία), πιεσόμετρα (δύο), επιδέσμους (πολλά), ζυγαριές (δύο για ενήλικες, μία για παιδιά), αναπηρικά αμαξίδια (δύο), νοσοκομειακά κρεβάτια (δύο), φιάλες οξυγόνου (δύο), έναν απινιδωτή, ένα σύστημα έκδοσης εισιτηρίων σε ουρές και άλλα.
Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Σανλιούρφα, ο Sami λέει ότι μεταφέρθηκε ξαφνικά στον κοντινό καταυλισμό του Χαρράν για δύο ημέρες, την ώρα που μια «επιτροπή από την Ευρώπη» πέρασε για να επιθεωρήσει το κέντρο. Πιστεύει ότι οι Τούρκοι αξιωματούχοι προσπαθούσαν να κρύψουν την κατάστασή του.
«Ήμουν πολύ άρρωστος», είπε. Οι αξιωματικοί «μας επέστρεψαν αφού έφυγε η επιτροπή». Δεν είναι σαφές ποιοι Ευρωπαίοι επισκέπτονταν- ένας εκπρόσωπος της αντιπροσωπείας της ΕΕ στην Άγκυρα δήλωσε ότι δεν πραγματοποίησαν επιθεώρηση κατά τη διάρκεια του χρόνου που ο Σάμι βρισκόταν στο κέντρο.
Το Χαρράν είναι ένας από αρκετούς άτυπους καταυλισμούς που φαίνεται να χρησιμοποιούνται ως μονάδες υπερχείλισης για τους επίσημους χώρους που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Ενώ η Τουρκία και η ΕΕ μιλούν για 32 κέντρα απομάκρυνσης, έγγραφα, τοπικές ειδήσεις και μαρτυρίες προσφύγων αναφέρουν πρόσθετες εγκαταστάσεις κράτησης που δεν βρίσκονται στους επίσημους καταλόγους.
Ένας Σύρος που κρατείται στο Χαρράν ισχυρίστηκε ότι είδε πινακίδες που έγραφαν «αυτό το έργο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση» στο γραφείο διοίκησης του καταυλισμού.
Οι δημοσιογράφοι που εργάζονται για την έρευνα αυτή βρήκαν επίσης το λογότυπο της ΕΕ σε ένα λεωφορείο που χρησιμοποιείται για την απέλαση Σύρων και σε δύο φορτηγά στην Κωνσταντινούπολη που χρησιμοποιούνται ως μέρος ενός κινητού σημείου ελέγχου για τη συγκέντρωση μεταναστών χωρίς χαρτιά.
Ο διπλωμάτης της ΕΕ δήλωσε ότι οι Βρυξέλλες δεν χρηματοδοτούν σημεία ελέγχου ή ανεπίσημους καταυλισμούς, ενώ ένας αριθμός αναγνώρισης στα φορτηγά υποδεικνύει ότι αποτελούσαν μέρος ενός προγράμματος που χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ το 2015, γεγονός που υποδηλώνει ότι τα οχήματα επαναχρησιμοποιήθηκαν. (Ο αριθμός αυτών των κινητών σημείων ελέγχου, βασικό μέρος της μηχανής απέλασης της Τουρκίας, έχει εκτοξευθεί από την εισαγωγή τους πέρυσι- το σύστημα λήψης δακτυλικών αποτυπωμάτων που χρησιμοποιείται σε αυτά δημιουργήθηκε και αργότερα επεκτάθηκε με χρηματοδότηση της ΕΕ, όπως προκύπτει από έγγραφα).
Ο διπλωμάτης πρόσθεσε ότι το μπλοκ έχει ελάχιστο έλεγχο στη χρήση από την Τουρκία του λογοτύπου του ή του επαναχρησιμοποιημένου εξοπλισμού του: «Γνωρίζουμε ότι χρησιμοποιούν αυτά τα σήματα σύμφωνα με τις επιθυμίες τους».
Εκπρόσωπος της Επιτροπής δήλωσε ότι «δεν υπάρχουν αναφορές που να υποδηλώνουν ότι ο εξοπλισμός που χρηματοδοτείται από την ΕΕ, όπως οχήματα και συστήματα πληροφορικής, χρησιμοποιείται για άλλους σκοπούς από αυτούς για τους οποίους προορίζεται … τυχόν ισχυρισμοί θα διερευνηθούν εάν υπάρξουν αποδεικτικά στοιχεία». Η διεύθυνση διαχείρισης της μετανάστευσης της Τουρκίας δήλωσε ότι τα εν λόγω οχήματα αποτελούσαν μέρος ενός σχεδίου της ΕΕ από το 2015 που έχει «λήξει».
Οι απελάσεις
Μετά από δύο μήνες αγωνίας, ο Sami μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο, όπου του είπαν ότι είχε «δηλητηρίαση του στομάχου και δηλητηρίαση του αίματος». Του έβαλαν χειροπέδες στο κρεβάτι του, αλλά είπε ότι «ο γιατρός ήταν πολύ καλός και μου είπε ότι “μετά από 45 ημέρες θα βγεις από εδώ υγιής”».
Οι αρχές είχαν άλλα σχέδια. Δέκα ημέρες μετά τη νοσηλεία του στο νοσοκομείο, ένας αστυνομικός ήρθε στο κρεβάτι του Sami και ξεκλείδωσε τις χειροπέδες του. Ήταν ελεύθερος να φύγει, εξήγησε, αλλά έπρεπε να επιστρέψει στο κέντρο κράτησης για να υπογράψει κάποια χαρτιά.
Ο γιατρός, είπε ο Sami, προσπάθησε να τους μεταπείσει – χωρίς αποτέλεσμα. Επιστρέφοντας στο κέντρο απομάκρυνσης, του έδωσαν χαρτιά απελευθέρωσης και άδεια ταξιδιού για το Gaziantep, μια κοντινή τουρκική πόλη, όπου του είπαν ότι θα μπορούσε να αποκτήσει ένα kimlik.
Δεν έφτασε ποτέ στο Γκαζιαντέπ. «Μόλις βγήκα έξω, ένας από τους αστυνομικούς με άρπαξε και με έσπρωξε προς το λεωφορείο», είπε ο Sami. «Του ζήτησα να διαβάσει τα χαρτιά που είχα μαζί μου, αλλά αρνήθηκε και με χτύπησε τόσο δυνατά που λιποθύμησα και ξύπνησα στο δρόμο μας προς το συριακό πέρασμα στο Tal Abyad», μια συνοριακή πόλη.
Οι περισσότεροι Σύροι αφήνονται πίσω από την τουρκική πύλη και δεν έχουν άλλη επιλογή από το να διασχίσουν τα λίγες εκατοντάδες μέτρα της no-man’s-land με τα πόδια. Ο Sami οδηγήθηκε στη συριακή πύλη, είπε, επειδή «δεν ήμουν σε θέση να περπατήσω».
Σε κανένα σημείο κατά τη διάρκεια της διέλευσης δεν πρότειναν στον Sami οποιαδήποτε γραφειοκρατική διαδικασία. Αλλά πολλοί Σύροι αναφέρουν ότι εξαναγκάζονται να υπογράψουν έγγραφα που δηλώνουν ότι επιστρέφουν οικειοθελώς. Το 2022, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε την Τουρκία ένοχη για αρκετές παραβιάσεις στην περίπτωση ενός Σύρου που εξαναγκάστηκε να υπογράψει έντυπο οικειοθελούς επιστροφής και απελάθηκε το 2018. Εικοσιπέντε από τους 37 πρώην κρατούμενους που ερωτήθηκαν ανέφεραν ότι πιέστηκαν να υπογράψουν τέτοια έντυπα ή ότι υπέγραψαν έντυπα για λογαριασμό τους.
Ο Αμπντούλ, ο αγρότης που αφηγήθηκε τα βασανιστήρια στο κέντρο του Καϊσερί, μεταφέρθηκε τελικά στην Σανλιούρφα, όπου αυτός και άλλοι εξαναγκάστηκαν να υπογράψουν έγγραφα οικειοθελούς επιστροφής.
«Στις 14 Ιουλίου 2023, ήταν Παρασκευή στις 5 μ.μ., άρχισαν να φωνάζουν τα ονόματα των κρατουμένων», θυμήθηκε. «Μας έβαλαν σε λεωφορεία και οι χωροφύλακες άρχισαν να μας χτυπούν». Σε έναν άνδρα, είπε ο Αμπντούλ, οι αστυνομικοί έσπασαν τα πόδια του αφού αρνήθηκε να υπογράψει χαρτιά. «Ο αξιωματικός πήρε την πρωτοβουλία να υπογράψει για λογαριασμό του».
Στο Γκαζιαντέπ, είπε ο Dawood, οι φρουροί έδωσαν στον ίδιο και σε άλλους τουρκόφωνα χαρτιά για να υπογράψουν, ισχυριζόμενοι ότι απλώς τεκμηρίωναν τα υπάρχοντά τους. Ο Dawood, ο οποίος μιλάει τουρκικά, κατάλαβε ότι επρόκειτο για έγγραφα που ζητούσαν εθελοντική επιστροφή.
«Τους είπα ότι δεν θα υπογράψω», είπε. «Τότε με απείλησαν, λέγοντάς μου ότι αν δεν υπογράψω θα καλέσουν τη χωροφυλακή να με χτυπήσει. Ήθελα να διαφυλάξω την αξιοπρέπειά μου και έτσι υπέγραψα».
Όσοι έφτασαν μαζί του ακολούθησαν το παράδειγμά του, πρόσθεσε, «εκτός από έναν τύπο. Αυτός δεν υπέγραφε, οπότε κάλεσαν δύο αξιωματικούς της χωροφυλακής με πολιτικά ρούχα. Τον πήγαν σε ένα δωμάτιο και τον χτύπησαν μέχρι να υπογράψει».
Τον Αύγουστο, ο υπουργός Εσωτερικών Ali Yerlikaya καυχήθηκε ότι οι απελάσεις «παράτυπων μεταναστών» -μια κατηγορία που περιλαμβάνει Αφγανούς και ορισμένους Σύριους- είχαν αυξηθεί κατά 20%, φτάνοντας σε περισσότερους από 160.000 τους τελευταίους 14 μήνες. «Αυτός είναι ο μεγαλύτερος αριθμός απελάσεων στην Τουρκία όλων των εποχών», δήλωσε. «Ως Τουρκία, έχουμε απελάσει περισσότερους από όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Το προηγούμενο έτος, οι «εθελούσιες» επιστροφές Σύριων είχαν αυξηθεί κατά 113 τοις εκατό, είπε ο Yerlikaya. Η τουρκική διεύθυνση διαχείρισης μετανάστευσης δήλωσε ότι από το 2016 έως τις 19 Σεπτεμβρίου φέτος, περισσότεροι από 715.000 Σύροι επέστρεψαν «εθελοντικά, με ασφάλεια και αξιοπρέπεια».
Σύμφωνα με την τουρκική νομοθεσία, μια γνήσια οικειοθελής επιστροφή περιλαμβάνει πολλαπλά γραφειοκρατικά βήματα. Το έντυπο με το οποίο ζητείται οικειοθελής επιστροφή πρέπει να υπογραφεί από εκπρόσωπο της Υπηρεσίας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) για να διασφαλιστεί η αξιοπρέπεια, η ασφάλεια και ο εθελοντικός χαρακτήρας οποιουδήποτε επαναπατρισμού. Εάν δεν υπάρχει διαθέσιμος αξιωματικός της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ένας αξιωματούχος της Ερυθράς Ημισελήνου μπορεί να υπογράψει. Εάν αυτό δεν είναι δυνατό, μπορεί να υπογράψει μια ΜΚΟ ή τοπικός αξιωματούχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Δύο Σύροι αξιωματούχοι των συνόρων είπαν ότι τους ζητήθηκε να μην καταγράφουν στατιστικά στοιχεία σχετικά με τις απελάσεις, αλλά ότι συλλέχθηκαν ορισμένα δεδομένα. Ένας αξιωματούχος μοιράστηκε στοιχεία για το σημείο ελέγχου Bab al-Hawa, λέγοντας ότι από τον Ιανουάριο του 2023 έως τον Αύγουστο του 2024, κατέγραψαν σχεδόν 27.000 επιστροφές ως αναγκαστικές – περίπου το ήμισυ όλων των διελεύσεων κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Η έκθεση της Επιτροπής για το 2022 για την Τουρκία σημειώνει ότι 503.000 Σύροι «επαναπατρίστηκαν οικειοθελώς» μέχρι εκείνο το έτος, αλλά ότι η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους
Πρόσφυγες παρακολουθούσε μόνο «περίπου 125.000» από αυτούς. Η ίδια η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες δηλώνει ότι έχει επαληθεύσει 186.400 εθελοντικές επιστροφές μεταξύ του 2016 και του Ιουνίου του τρέχοντος έτους· το πρώτο εξάμηνο του 2024, έχει παρακολουθήσει λιγότερους από 10.000.
Πηγή: Politico – The EU is helping Turkey forcibly deport migrants to Syria and Afghanistan
Διαβάστε επίσης
Η ΓΣΕΕ κάνει ψηφιακές… πλάτες στην κυβέρνηση
Η Μενδώνη μύγα στο σπαθί της δεν σηκώνει…
