Στον πολυτελή χώρο του Νταβός διεξήχθη το ετήσιο διεθνές φόρουμ, το οποίο είχε στο «μενού» την Ουκρανία μαζί με τις τραγικές, ενδεχομένως και ανυπέρβλητες, συνέπειες του πολέμου. Εκεί συγκεντρώθηκαν οι πολιτικές φιλοδυτικές ελίτ του πλανήτη και συζήτησαν για το μέλλον της χειμαζόμενης χώρας.
Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων ακούστηκαν «αιρετικές» φωνές, όπως αυτή της πάλαι ποτέ παντοδύναμης «αλεπούς» της αμερικανικής διπλωματίας και νυν θεωρούμενου σοφού Χένρι Κίσιντζερ αλλά και του «δαιμονοποιημένου» δισεκατομμυριούχου Τζορτζ Σόρος. Ο μεν συμβούλεψε τους Ουκρανούς και τους δυτικούς ηγέτες να παραχωρήσουν εδάφη στη Ρωσία με αντάλλαγμα την ουδετερότητα και την επιστροφή στην κατάσταση ισορροπίας πριν από τον πόλεμο (status quo ante bellum), ο δε έφτασε στο σημείο να μιλήσει για σοβαρό ενδεχόμενο ενός τρίτου παγκόσμιου πολέμου. Σε γενικές γραμμές η συζήτηση για την Ουκρανία έτσι όπως παρουσιάστηκε στο Νταβός αφορούσε κυρίως την επισιτιστική κρίση, την ενεργειακή ασφάλεια και τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ στη Σκανδιναβία. Βέβαια, το όλο «event» υπήρξε μια πολύτιμη ευκαιρία δημοσιότητας για πολιτικούς, που έχουν δώσει τα «διαπιστευτήριά» τους προς τις ΗΠΑ και τις Βρυξέλλες, να μιλήσουν για τις «δυτικές αξίες» και να υπογραμμίσουν τη βαρβαρότητα όλων των άλλων.
Αλλάζει η δυναμική της σύγκρουσης;
Τρεις μήνες μετά την έναρξη της σύγκρουσης και μετά την αποχώρηση των Ρώσων από το βόρειο μέτωπο (Κίεβο), την κατάληψη της Μαριούπολης και της Χερσώνας, πλέον οι μάχες εν πολλοίς έχουν περιοριστεί στο Ντονμπάς.
Οι ρωσικές μονάδες σε αυτό το σημείο επιχειρούν πλέον με τελείως διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι στις αρχές του πολέμου. Αντί της ραγδαίας διείσδυσης στα μετόπισθεν των Ουκρανών, ο ρωσικός στρατός επικεντρώνει τις προσπάθειές του στην καταστροφή των θέσεων του αντιπάλου, διαλύοντας ουσιαστικά πόλεις και χωριά. Απόδειξη αυτού είναι ότι ο ρωσικός στρατός έχει αναπτύξει παντού μονάδες πυροβολικού, φτάνοντας σε σημείο την προηγούμενη Τετάρτη να βομβαρδίσει ταυτόχρονα 40 αστικά κέντρα στην περιοχή. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι απώλειες είναι σαφέστατα μικρότερες για τους Ρώσους, παρόλο που οι άμαχοι και ο ουκρανικός στρατός πλήττονται με βαρύ τρόπο. Η ανθρωπιστική κρίση που έχει ξεσπάσει είναι τόσο σοβαρή που οι εκτοπισμένοι Ουκρανοί πολίτες που βρίσκονται διασκορπισμένοι στη χώρα έχουν ξεπεράσει τα 8 εκατομμύρια, ενώ οι πρόσφυγες είναι τουλάχιστον 6,6 εκατομμύρια σύμφωνα με την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR).
Το Κίεβο πιστεύει ότι τώρα έρχονται τα δύσκολα, αφού τα δυτικά όπλα μπορεί να έρχονται, όμως είναι διαφορετικής κατασκευής από τα σοβιετικής και ρωσικής προέλευσης που έχει και ξέρει ο ουκρανικό στρατός. Ο Ολεξίι Αρεστόβιτς, σύμβουλος του Ουκρανού προέδρου Βολοντιμίρ Ζελένσκι, θεωρεί ότι «τώρα βρισκόμαστε σε μια δύσκολη κατάσταση και αυτή η κατάσταση θα επιδεινωθεί. Κατά τη διάρκεια του ερχόμενου μήνα, έως ότου τα δυτικά όπλα έρθουν στο πεδίο, είναι δυνατόν να αφήσουμε θέσεις με μεγάλες απώλειες. Πρέπει να είστε προετοιμασμένοι γι’ αυτό. Μας περιμένει ένας δύσκολος μήνας».
Πράγματι είναι ένας δύσκολος μήνας για τους Ουκρανούς, μια και ο Ουκρανός επικεφαλής της στρατιωτικής διοίκησης του Λουγκάντσκ ανέφερε ότι «το 95% του εδάφους της περιοχής του Λουγκάνσκ έχει καταληφθεί. Η κατάσταση στο Ντονμπάς είναι πολύ άσχημη». Το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων TASS σε τηλεγράφημά του μετέδωσε ότι 8.000 Ουκρανοί βρίσκονται αιχμάλωτοι στα εδάφη των αποσχισθεισών Λαϊκών Δημοκρατιών του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ.
Συγχρόνως ο ρωσικός στρατός προχωράει σε ελιγμούς «χειρουργικής» περικύκλωσης των εκτεθειμένων ουκρανικών μονάδων που βρίσκονται κοντά στην πόλη Σεβεροντονέτσκ του Ντονμπάς. Ενας στέλεχος του ακροδεξιού κόμματος Svoboda που διοικεί στρατιωτική μονάδα στην πρώτη γραμμή σε συνέντευξή του στην ουκρανική «Πράβντα», μεταξύ άλλων, ανέφερε «πιστέψτε με, οι απώλειές μας, δυστυχώς, είναι μεγάλες», ενώ συμπλήρωσε: «Για να σας δώσω μια αναλογία: στο ένα δικό μας βλήμα απαντούν με 20 έως 50». Εντούτοις, οι ρωσικές δυνάμεις φαίνεται να έχουν εγκαταλείψει τα σχέδια για μια μεγάλη περικύκλωση του ουκρανικού στρατού, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τον ίδιο τον Ρώσο υπουργό Αμυνας Σεργκέι Σοϊγκού, ο οποίος μίλησε για ηθελημένη μείωση της ταχύτητας των ρωσικών επιχειρήσεων, ώστε να δοθεί χρόνος στους αμάχους να εκκενώσουν τις διαφιλονικούμενες περιοχές.
«Επιχείρηση Οδησσός»
Στη σκιά της επισιτιστικής κρίσης που έχουν δημιουργήσει ο πόλεμος οι δυτικές κυρώσεις στη Ρωσία και ο ναυτικός αποκλεισμός της Μαύρης Θάλασσας από το ρωσικό ναυτικό, η Βρετανία, η Δανία, η Λιθουανία και η Ουκρανία σχεδιάζουν την άρση του αποκλεισμού του λιμανιού της Οδησσού. Εκεί βρίσκεται μια αξιοσημείωτη ποσότητα σιταριού που θεωρητικά θα είναι ικανή να αποσυμπιέσει τις διεθνείς τιμές και να θρέψει ένα τμήμα των απειλούμενων από τον λιμό πληθυσμών. Η Δανία, λοιπόν, προώθησε στην Ουκρανία αντιπλοϊκούς πυραύλους, οι οποίοι σε συνδυασμό με τους ουκρανικούς θα λύσουν το πρόβλημα του ναυτικού εξοπλισμού. Στη συνέχεια μια αρμάδα από μεταφορικά θα πλεύσουν προς την Οδησσό ώστε να πάρουν το πολύτιμο σιτάρι. Βασική προϋπόθεση για τη λειτουργία του σχεδίου είναι η συγκατάθεση της Τουρκίας αλλά και η καταστροφή του ρωσικού στόλου. Δύο ζητήματα για τα οποία το υπερφιλόδοξο σχέδιο της Βρετανίδας υπουργού Εξωτερικών Λιζ Τρας δεν έχει για την ώρα καταφέρει να δώσει απαντήσεις.
Πέτρος Βαμβακάς: Οι ΗΠΑ βλέπουν τον κόσμο σαν ταινία του Χόλιγουντ
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έρχεται από μακριά και αναδεικνύει τόσο τις τεκτονικές αλλαγές στο παγκόσμιο γίγνεσθαι όσο και την επιπολαιότητα των ΗΠΑ. Ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών, διευθυντής του Ινστιτούτου Σπουδών Ανατολικής Μεσογείου στο Emmanuel College της Βοστόνης Πέτρος Βαμβακάς αναλύει στο Documento την κατάσταση του κόσμου και τα από καιρό λάθη των ΗΠΑ.
Οπως υπογραμμίζει, το βάθος της παγκοσμιοποίησης που είναι ξέχωρο από τη γεωπολιτική ορίζει τις παγκόσμιες προκλήσεις, ενόσω η αλαζονική Δύση ξεχνάει ότι κατέχει ένα μικρό ποσοστό του πλανήτη. Επίσης, αναφέρει ότι η μετάβαση στον πολυπολικό κόσμο που βιώνουμε ξεκινάει από το 2004, ενώ ο πόλεμος είναι το τελευταίο στιγμιότυπο της μετάβασης. Τέλος λέει ότι η Δύση φοβάται τις συνεργασίες, επιδιώκοντας μόνο την επίτευξη των δικών της «θέλω».
Με ενενήντα ημέρες πολέμου τι έχουμε δει μέχρι τώρα;
Το πόσο συνδεδεμένη ήταν η Ρωσία με την παγκόσμια οικονομία. Το βάθος της παγκοσμιοποίησης δεν σχετίζεται μόνο με τη γεωπολιτική ή το ενεργειακό αλλά και με την οικονομία που είναι πολύ σημαντική, ακόμη και τα λιπάσματα ή το διατροφικό σχετίζονται. Το πόσο βάθος είχε και σε τι οικονομικό πλαίσιο ήταν αυτή η παγκοσμιοποίηση. Η φιλελεύθερη δημοκρατία ήταν μόνο φιλελεύθερη σε ό,τι σχετιζόταν με την αγορά. Το δεύτερο πράγμα είναι πως και πάλι δεν ήμασταν έτοιμοι για μια κρίση. Είτε αυτή η κρίση λέγεται τρομοκρατική ενέργεια του 2001 είτε οικονομική κρίση του ’08, είτε πανδημία το ’19 είτε το ενεργειακό σήμερα. Πώς έγινε αυτό και πότε η ανατολική Ουκρανία απέκτησε αυτό το βάρος όσον αφορά την εξάρτηση στο ενεργειακό; Σημαντικό επίσης είναι το πόσο απομονωμένη είναι η Δύση. Μιλάμε με όρους 19ου αιώνα. Θα μπουν Φινλανδία και Σουηδία στο ΝΑΤΟ. Ωραία! Αν ο κόσμος είναι μόνο η Ευρώπη και η Ευρασία. Ομως ο κόσμος δεν είναι μόνο αυτή αλλά είναι η Αφρική (με κοντά 4 δισ. πληθυσμό στο τέλος του αιώνα), η Ινδία (1,3 δισ.), η Κίνα (1,3 δισ.). Αγνοούμε λοιπόν όλο τον υπόλοιπο κόσμο, δίνοντας βάρος σε αυτά τα 300 εκατομμύρια. Ακόμη μια φορά έχουμε αυτήν τη μυωπία.
Η ουκρανική κρίση είναι επιταχυντής εξελίξεων προς έναν πολυπολικό κόσμο;
Νομίζω ότι είμαστε κιόλας εκεί. Αυτό είναι ένα τελευταίο στιγμιότυπο αυτής της μετάβασης. Είμαστε εκεί από το 2004. Μετά βλέπουμε ότι οι Αμερικανοί δεν έχουν την υπομονή γι’ αυτό το μεγαλεπήβολο σχέδιο που έχουν και προέρχεται από τον νεοσυντηρητισμό. Τον Ιούλιο του ’04 ο Μπους πήγε στο αεροπλανοφόρο και είπε «αποστολή εξετελέσθη» (mission accomplished). Το accomplished έχει να κάνει με την ανυπομονησία της Αμερικής εκείνη τη στιγμή. Να πούμε ότι νικήσαμε, να φύγουμε σιγά σιγά μη μας πάρει κανένας χαμπάρι και τελείωσε. Εκεί όμως δεν καταλάβαμε ότι λίγους μήνες μετέπειτα, δηλαδή τον Οκτώβριο του ’04, είχε ξεσηκωθεί το ISIS. Η δεύτερη τετραετία του Μπους είναι μια τετραετία που οι ΗΠΑ αλλάζουν ρότα, επανέρχονται στη μεσαία περιοχή του Ιράκ και προσπαθούν να μαζέψουν τους σουνίτες που έχουν ξεφύγει τελείως. Μετά ερχόμαστε στον Ομπάμα, ο οποίος προσπαθεί να το μαζέψει. Από τότε νομίζω ότι βρισκόμαστε σε έναν πολυπολικό κόσμο.
Ο πολυπολικός κόσμος πώς είναι;
Στην καλύτερη περίπτωση είναι ένας κόσμος συνεργάσιμος με τη Δύση, στη χειρότερη αντιμαχόμενος. Αυτήν τη στιγμή ζούμε τη φοβία της Δύσης, διότι δεν υπάρχει δυνατότητα συνεργασίας. Δεν έχει δείξει ποτέ ότι μπορεί να προστατέψει αυτό που λέει και «ευαγγελίζεται». Αυτό που «ευαγγελίζεται» στην πραγματικότητα είναι μια επιβολή. Συνεργασία εν προκειμένω σημαίνει ότι «εσύ θα κάνεις αυτό που θέλω εγώ», «my way or the high way» (σ.σ.: με τον τρόπο μου ή με τον δύσκολο τρόπο). Αυτά είναι τα πλαίσια.
Θα εμβαθύνουν περισσότερο οι ΗΠΑ στην Ασία ή θα πάρουν το βλέμμα τους από την Ασία και θα στραφούν στην Ευρώπη;
Η Αμερική αντιλαμβάνεται σήμερα τον κόσμο, δυστυχώς, σαν μια ταινία του Μπρους Γουίλις, σαν ένα «Die hard». Είναι τελείως διαφορετικό το πώς αντιλαμβανόταν τον κόσμο η Αμερική που εδραίωσε αυτόν στον οποίο ζούμε σήμερα. Οι σχεδιαστές του ήρθαν από μια άλλη παιδεία, άλλη προϊστορία, ήξεραν διπλωματική ιστορία, είχαν κατανοήσει τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Προέρχονταν από μια αστική ελίτ, η οποία είναι διαφορετικά διαμορφωμένη σήμερα. Αυτοί που ασκούν πολιτική στις Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα είναι στην καλύτερη περίπτωση η Πελόζι και ο Μπάιντεν, οι οποίοι είναι 80άρηδες και τα αντανακλαστικά τους είναι ψυχροπολεμικά διότι εκεί γαλουχήθηκαν. Στη χειρότερη, είναι ένα είδος «τεντιρουσβελτισμού» τύπου Τραμπ, «εγώ είμαι Αμερικανός, δεν με ενδιαφέρει τι θες, αυτός είναι ο τρόπος ζωής και εσύ είσαι κάποιος που πρέπει να εκπολιτιστεί». Βρισκόμαστε ανάμεσα σε αυτά τα δύο αντίβαρα σήμερα, που είναι δύσκολα για τον κόσμο, και έτσι όταν έχουμε να κάνουμε με τις ασκηθείσες πολιτικές βλέπουμε αυτή την αντίθεση. Η στροφή στην Ασία έρχεται ένα μήνα μετά τη δολοφονία του Καντάφι, μήνες πριν από τη διάλυση της Συρίας, και αυτή η στροφή δεν μπορεί να είναι εφικτή. Τον Γενάρη του ’12 η πρώτη επίσκεψη της δεύτερης θητείας Ομπάμα είναι στη Βιρμανία, αποτελεί ένα πλήγμα στην Κίνα, αλλά δεν μπορεί να υλοποιηθεί από εκεί και ύστερα. Η Αμερική του Τραμπ αποχωρεί από τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου του Ειρηνικού (TTP) και επανέρχεται με το AUKUS (σ.σ.: τριμερής συμφωνία ανάμεσα στην Αυστραλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες).
