Ο Νίκος Εγγονόπουλος έλεγε ότι «η τέχνη βρίσκεται ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο», ο Όσκαρ Ουάιλντ ότι «η φύση μιμείται την τέχνη», ο Αλμπέρ Καμύ υποστήριξε ότι «ένα έργο τέχνης είναι μια εξομολόγηση», ο Πάμπλο Πικάσο ότι «η τέχνη ξεπλένει από την ψυχή την σκόνη της καθημερινότητας», ο Κωνσταντίνος Καβάφης ότι «η τέχνη είναι λεπτομέρειες» και ο Γουίλιαμ Σαίξπηρ ότι «σκοπός της τέχνης είναι να δώσει στη ζωή σχήμα».
Μάλλον η τέχνη είναι συνδυαστικά όλα όσα αναφέρθηκαν και ακόμη περισσότερα. Άλλωστε, οι δυνατότητες της είναι τεράστιες και απεριόριστες. Έχει την δυνατότητα ή, σωστότερα, την δύναμη να ψυχαγωγεί τους θεατές, να τους προβληματίζει, να τους ενημερώνει, να τους διδάσκει. Έχει την δύναμη να θίγει διαχρονικά κοινωνικά προβλήματα με τρόπο αρεστό στο εκάστοτε κοινό. Έχει την δύναμη να συγκινεί. Έχει την δύναμη να ανατριχιάζει ψυχές και σώματα.
Για κάποιους αποτελεί μέσο έκφρασης μιας πολυδιάστατης προσωπικότητας. Για κάποιους αποτελεί μέσο κοινωνικοποίησης. Μοναδικό μέσο έκφρασης δυσμενών συναισθημάτων και καταστάσεων. Κάποιοι έχουν την αίσθηση ότι η τέχνη τους μιλάει, ενώ κάποιοι άλλοι μιλάνε μαζί της. Κάποιοι, αθεράπευτα ρομαντικοί, φλερτάρουν μαζί της. Ερωτεύονται κάθε της μορφή, από μια ζωγραφιά και έναν πίνακα μέχρι ένα ποίημα, ένα τραγούδι ή μια θεατρική παράσταση.
Επίσης, η τέχνη, με τις πολλές και ποικίλες μορφές που μπορεί να πάρει, βρίσκεται παντού, αντιπροσωπευόμενη από ανθρώπους κάθε κοπής. Στον δρόμο, στους τοίχους, σε ένα μπλοκ ζωγραφικής, σε έναν καμβά, σε ένα θέατρο, σε λίγους στίχους, σε ένα κομμάτι χαρτί ως ποίημα κάποιας μύστηριας, πονεμένης ίσως ψυχής. Άλλοτε την αντιπροσωπεύουν παιδιά, άλλοτε ενήλικες, άνθρωποι με κοστούμια ή γυμνοί, με τρέλα ή σύνεση. Άλλοτε δράστες της είναι αγανακτισμένοι και άλλοτε είναι άνθρωποι υπό την επήρεια οργασμού ευτυχίας.
Όπως προείπα, η τέχνη βρίσκεται κυριολεκτικά παντού. Ακόμη και στα social media. Έτσι λοιπόν, προ ολίγων ημερών, σε ένα από τα γνωστά αδιάφορα scroll down που κάνουμε στην αρχική σελίδα του facebook, το μάτι μου έπεσε σε κάτι ξεχωριστό. Στην αρχή παραξενεύτηκα, σύντομα όμως αντιλήφθηκα την σπουδαιότητα ενός έργου τέχνης. Ναι, ήταν ένα έργο τέχνης.
Με τίτλο «Los Intocables» (οι ανέγγιχτοι) και υπογραφή ενός κουβανού καλλιτέχνη ονόματι Erik Ravelo, αυτό το έργο τέχνης παρουσιάζει έξι από τις μορφές βίας που δέχονται παιδιά ανά τον κόσμο, με ξεκάθαρο στόχο την αφύπνιση των πολιτών. Άλλωστε, μία από τις δυνάμεις της τέχνης, όπως ανέφερα πριν, είναι και αυτή: Η ενημέρωση, η παρουσίαση ενός κοινωνικού προβλήματος και εν τέλει η ευαισθητοποίηση του κοινού.
O Erik Ravelo «σταύρωσε» τα παιδιά στις πλάτες ανθρώπων, παραπέμποντας τους ως βασανιστές τους. Προφανώς η σκηνοθεσία του έργου έγινε έτσι ώστε να θυμίζει τα πάθη του Χριστού. Έξι εικόνες για έξι διαφορετικές μορφές βίας και εκμετάλλευσης που δέχονται τα παιδιά παγκοσμίως. Ο καλλιτέχνης επέλεξε να θίξει την παιδεραστία/παιδοφιλία στο Βατικανό, την σεξουαλική εμπορευματοποίηση παιδιών στη Ταϊλάνδη (σεξουαλικός τουρισμός), τα αθώα θύματα από τον πολυετή πόλεμο στη Συρία, την διακίνηση οργάνων στη μαύρη αγορά, την οπλοκατοχή/οπλοχρησία ανηλίκων στις ΗΠΑ και την παιδική παχυσαρκία. Ευκαιρίας δοθείσης, θέλησα να σας παραθέσω, συνοπτικά, κάποια στοιχεία για αυτές τις μορφές βίας.
Παιδεραστία/παιδοφιλία στο Βατικανό
Τα στοιχεία είναι πραγματικά αποκαρδιωτικά και εγείρουν τις οξείες αντιδράσεις της κοινής γνώμης. Μεταξύ 2001-2010 εκδικάστηκαν 3.000 υποθέσεις παιδεραστίας. Το 60% σχετιζόταν με έλξη για εφήβους, το 30% με σεξουαλικές επιθέσεις ετερόφυλων και το 10% με κακοποίηση αγοριών κάτω των 15 ετών. Πρόσφατα, ο Υπουργών Οικονομικών του Βατικανού, ομολόγησε ότι η καθολική εκκλησία προτίμησε να διασφαλίσει την φήμη της παρά να βοηθήσει και να προστατέψει παιδιά-θύματα σεξουαλικής κακοποίησης από κληρικούς. Θετική εξέλιξη η κατάργηση του «παπικού μυστικού» (ανώτατη μορφή εμπιστευτικότητας), μετά από πρωτοβουλία του Πάπα Φραγκίσκου, για υποθέσεις καταγγελιών σχετικά με σεξουαλικές επιθέσεις από κληρικούς.
Σεξουαλική εμπορευματοποίηση παιδιών στη Ταϊλάνδη (σεξουαλικός τουρισμός)
Ο σεξουαλικός τουρισμός είναι πλέον μια κραταιά βιομηχανία. Σε έρευνα που διεξήχθη στην Ταϊλάνδη, περίπου το 75% των ανδρών παραδέχτηκαν ότι είχαν σχέσεις με παιδιά που ασκούσαν πορνεία. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, το ⅓ των εργαζομένων στη πορνεία είναι ανήλικοι. Οι σεξοτουρίστες στη Ταϊλάνδη φτάνουν απ’ όλο τον κόσμο, με τους περισσότερους να προέρχονται από Γερμανία και Αυστρία. Ο Φρεντερίκ Μιτεράν, υπουργός πολιτισμού στη Γαλλία στη κυβέρνηση Σαρκοζί, προκάλεσε διεθνείς αντιδράσεις όταν έγραψε σε βιβλίο του ότι συνήθιζε να κάνει σεξοτουρισμό στη Ταϊλάνδη, πληρώνοντας νεαρά αγόρια για σεξ. Θετική εξέλιξη οι προσπάθειες της Ταιλανδικής κυβέρνησης για πάταξη της παιδικής πορνείας, σε συνδυασμό με προγράμματα επανένταξης αυτών των παιδιών στην κοινωνία.
Τα παιδιά-θύματα του πολέμου στη Συρία
Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, 1,5 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μείνει ανάπηροι εξαιτίας του πολέμου στη Συρία, πάνω από 80.000 έχουν ακρωτηριαστεί, περισσότεροι εξ αυτών ήταν παιδιά. Η έκθεση της UNICEF στην κυριολεξία προκαλεί σοκ και δέος. Για το 2017, 3,3 εκατομμύρια παιδιά ήταν εκτεθειμένα σε εκρηκτικούς μηχανισμούς, 1 εκατομμύριο παιδιά ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ σε 5 χρόνια πολέμου έχουν χαθεί πάνω από 270.000 ζωές. Στη Συρία σημειώνεται ένας θάνατος παιδιού κάθε 10 ώρες. Το συμπέρασμα της UNICEF ότι «μιλάμε για μια ολόκληρη χαμένη γενιά παιδιών που έχουν γνωρίσει μόνο πόλεμο στη ζωή τους» συνοψίζει την δίνη της εμπόλεμης κατάστασης και την ανεπανόρθωτη καταστροφή των παιδικών ψυχών.
Διακίνηση οργάνων στη μαύρη αγορά
Η διακίνηση οργάνων αποτελεί ένα από τα πιο επικερδή εγκλήματα, με κέρδος περί τα 1,2 δις δολάρια. Αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η Ινδία και το Πακιστάν, ονομάζονται χώρες «εξαγωγείς» οργάνων, με κυριότερους λήπτες τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, το 10% των οργάνων που μεταμοσχευόνται προέρχονται από την μαύρη αγορά. Ο πρώην υπουργός Νίκος Κοτζιάς, είχε συνταράξει το πανελλήνιο με τις αποκαλύψεις ότι Έλληνες διπλωμάτες έδιναν βίζες σε ασυνόδευτα παιδιά με σκοπό το εμπόριο οργάνων. Ο πρόεδρος της Πακιστανικής Κοινότητας Ελλάδος καταγγέλει ότι σε παιδιά 10 χρονών βγάζουν τα νεφρά και τα συκώτια και μετά τα πετάνε στα σκουπίδια.
Οπλοχρησία/οπλοκατοχή στις ΗΠΑ
Δυστυχώς πολύ συχνά παρατηρούμε πολύνεκρες επιθέσεις, ως επί το πλείστον από νέους ανθρώπους, που πιάνουν το όπλο στα χέρια και σκορπάνε τον θάνατο σε σχολεία, πανεπιστήμια κ.α. Ένα διαχρονικό πρόβλημα των ΗΠΑ, με τεράστιες πολιτικές ευθύνες. Κοινωνικοοικονομικά ζητήματα, bullying, τυφλό ρατσιστικό μίσος είναι μόνο μερικά από τα αίτια που οπλίζουν ευάλωτους νέους. Κρατήστε μόνο 4 στοιχεία για να αντιληφθείτε την σοβαρότητα της κατάστασης: 1) Στην Αμερική, κάθε μέρα, πυροβολούνται και σκοτώνονται εφτά παιδιά. 2) Γεγονός αποδεδειγμένο ότι στις ΗΠΑ είναι ευκολότερο να αγοράσεις όπλο παρά κινητό τηλέφωνο. 3) Ανά εκατό Αμερικανούς, αντιστοιχούν ογδόντα εννιά όπλα. 4) Περισσότερα παιδιά σκοτώνονται από πυροβολισμούς στα σπίτια τους, ως θύματα ενδοοικογενειακής βίας, παρά στις, σχεδόν, καθημερινές πολύνεκρες επιθέσεις κάποιου μακελάρη.
Παιδική παχυσαρκία
Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί ένα παγκόσμιο σοβαρό πρόβλημα του 21αι. Τα ποσοστά της αυξάνονται, διεθνώς, όλο και περισσότερο. Υπολογίζεται ότι έως το 2030 τα παχύσαρκα παιδιά θα φτάσουν τα 250 εκατομμύρια. Σίγουρα, μεγάλη ευθύνη φέρουν οι γονείς του κάθε παιδιού, καθώς αποτελούν πρότυπο συμπεριφορών, όπως και διατροφής. Ωστόσο, μία από τις σημαντικότερες παραμέτρους είναι η διαφήμιση των προϊόντων. Έρευνες απέδειξαν ότι όσα παιδιά έχουν τηλεόραση στο δωμάτιο τους είναι περισσότερο παχύσαρκα απ’ όσα δεν έχουν. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί, ότι περισσότερο από το 80% των διαφημίσεων προωθούν τροφές χαμηλής θρεπτικής αξίας. Τα παιδιά «αιχμαλωτίζονται» στα καταναλωτικά πρότυπα, στα junk food και γενικότερα σε τροφές και υγρά εντελώς ανθυγιεινά.
Ένα έργο τέχνης που δημιουργήθηκε το 2013, κι όμως παραμένει διαχρονικό μέχρι και σήμερα. Και θα παραμένει μέχρι να εξαλειφθούν αυτά τα κοινωνικά προβλήματα. Τελικά, η τέχνη δεν είναι μια αφαιρετική έννοια για λίγους, εκλεκτούς και πλούσιους. Δεν υπάρχει για να κοσμεί ακριβές βιτρίνες και πλουσιοπάροχα σαλόνια. Υπάρχει για να δίνει φωνή, σε όσους δεν έχουν. Για να χτυπάει καμπανάκια, για να υπηρετεί τον άνθρωπο, για να σώζει ζωές. Ναι, η τέχνη σώζει ζωές. Γιατί; Γιατί η τέχνη έχει δύναμη!
Θεόκριτος Αργυριάδης φοιτητής πολιτικών επιστημών στο ΔΠΘ, μέλος του κινήματος πολιτικών ακτιβιστών Roseband Socialists
