«Χθες στο δικαστήριο καταλάβαινες ότι στη Δικαιοσύνη υπάρχει πολύ βαθύ κράτος. Ελεγε η εισαγγελέας: “Μα εσείς γιατί δεν μείνατε στη Σομαλία; Γιατί φύγατε για να έρθετε εδώ;”. Και της απαντά ο δικηγόρος: “Γνωρίζετε ότι στη Σομαλία από το 1991 υπάρχει εμφύλιος πόλεμος;”». Αυτή την εικόνα μετέφερε η συνάδελφος Αλεξάνδρα Χριστακάκη από τη Μυτιλήνη στο ραδιόφωνο Κόκκινο 105,5 την περασμένη Τρίτη για τη δίκη του Σομαλού πρόσφυγα Μοχάμεντ. Οι (υπερ)συντηρητικοί λειτουργοί της Θέμιδος «πολλαπλασιάζονται» και συντηρητικοποιούνται πιο γρήγορα από την κοινωνία.
Ο υπουργός Επικρατείας Ακης Σκέρτσος εξανέστη για την αγόρευση-καταπέλτη της εισαγγελέα Δόγκα προς τους δολοφόνους της Ελένης Τοπαλούδη, ενώ πλήθος πολιτών είχε θιγεί από τη στάση της εισαγγελέα Οικονόμου να απαλλάξει και να ρίξει στα μαλακά τους εγκληματίες στη δίκη της Χρυσής Αυγής. Μετά τις δίκες η κ. Δόγκα σε συνέντευξή της εκμυστηρεύτηκε ότι «έχω μελετήσει σοβαρά το ενδεχόμενο τα επόμενα 24ωρα να δηλώσω την παραίτησή μου», αποτυπώνοντας την ψυχολογική πίεση που δέχτηκε, ενώ η κ. Οικονόμου προάχθηκε σε αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου.
Το σώμα των λειτουργών της Θέμιδος αναδιατάχτηκε στη χούντα. Απολύθηκαν μεταξύ άλλων κάποια φωτεινά παραδείγματα. Ο Ανδρέας Τούσης βρέθηκε στις μυλόπετρες των διπλωματικών σχέσεων Αθήνας – Βόννης όταν συνέλαβε και απηύθυνε κατηγορίες στο πρώην στέλεχος των ναζί Μαξ Μέρτεν για τον αφανισμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Ο Παύλος Δελλαπόρτας ήταν καταπέλτης για το δεξιό παρακράτος στην αγόρευσή του στη δίκη Λαμπράκη. Στην ίδια υπόθεση ο Χρήστος Σαρτζετάκης με αμερόληπτη ανάκριση έφερε στο εδώλιο τους υπεύθυνους, πηγαίνοντας κόντρα στις επιταγές του ανώτατου εισαγγελέα Κωνσταντίνου Κόλλια. Ο τελευταίος άφησε τη θέση του για να γίνει πρώτος πρωθυπουργός των συνταγματαρχών το 1967.
Σε αντίθετη διαδρομή με εν ενεργεία και συνταξιούχους τότε δικαστές που συνεργάστηκαν με τους απριλιανούς, ο Μιχάλης Στασινόπουλος αντιτάχτηκε ως πρόεδρος του ΣτΕ και απολύθηκε. Επέστρεψαν μεν μεταπολιτευτικά, αλλά «αποχουντοποίηση» δεν έγινε ποτέ. Δεδομένης της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, διαμορφώθηκε έτσι ένα αυτοαναπαραγόμενο συντηρητικών αντιλήψεων δικαστικό σώμα.
Η πολιτική παρέμβαση στη συγκρότηση του ανώτατου σώματος της Δικαιοσύνης είναι μια καίρια πολιτική επιλογή· απόλυτα καθοριστική με την κατάλληλη κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Εκδοχή της είδαμε στις ΗΠΑ τον Οκτώβριο του 2020, όταν ο τότε πρόεδρος Τραμπ επέβαλε μια υπερσυντηρητική δικαστίνα διασαλεύοντας τις όποιες ισορροπίες μετριοπάθειας μεταξύ των μελών του Ανώτατου Δικαστηρίου. Το 1971, λειτουργώντας ως θεματοφύλακας του συστήματος, το Ανώτατο Δικαστήριο είχε κοντράρει τις δολοπλοκίες του Λευκού Οίκου να απλώσει πέπλο απορρήτου στα αρχεία για τον πόλεμο του Βιετνάμ.
Ενεργώντας με πολιτικό πρόσημο, πρόσφατα η Δικαιοσύνη στη Βραζιλία και στο Περού έπληξε καίρια τους προέδρους Ρούσεφ, Λούλα και Καστίγιο, διαμορφώνοντας εν πολλοίς το πολιτικό τοπίο. Αντίστοιχες κινήσεις καταγγέλλει η αντιπολίτευση στην Ελλάδα και τελευταία στο στόχαστρο βρέθηκε η ΑΔΑΕ. Οι ανεξάρτητες αρχές συστάθηκαν προκειμένου να φρενάρουν την ασυδοσία της εκτελεστικής εξουσίας που έχει υπό τον έλεγχό της το κοινοβούλιο. Η απαξίωση και η εξουδετέρωσή τους αποδείχτηκαν πολύ εύκολη υπόθεση. Δεν αρκεί η δημιουργία ανεξάρτητων αρχών, απαιτείται και η εγγενής ύπαρξη δημοκρατικού φρονήματος.
Στις ΗΠΑ η CIA λογοδοτούσε σε πολιτικούς από τον καιρό που συστάθηκε. Αρχές της δεκαετίας του 1970, την εποχή Νίξον με το περιβόητο σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ, εμφανίστηκε μόνιμος κοινοβουλευτικός έλεγχος – η επιτροπή Τσερτς μετεξελίχθηκε σε Επίλεκτη Επιτροπή Πληροφοριών της Γερουσίας (SSCI) και η επιτροπή Πάικ σε Μόνιμη Επίλεκτη Επιτροπή Πληροφοριών (HPSCI) της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Διολισθαίνοντας διαρκώς στα σκοτάδια της αδιαφάνειας και της εξυπηρέτησης των ελίτ, η μόνιμη τάση της εκτελεστικής εξουσίας για ανεξέλεγκτη δράση περνά από την εξουδετέρωση των μηχανισμών άσκησης λογοδοσίας. Στις ΗΠΑ παίζεται ένα κρυφτούλι πολιτικής και υπηρεσιών. Το 2005 διεξάχθηκε έρευνα έπειτα από δημοσιογραφικές αποκαλύψεις για τις «βελτιωμένες μορφές ανάκρισης», δηλαδή τα βασανιστήρια σε «αφανείς τοποθεσίες». Η έκθεση της επιτροπής παραμένει διαβαθμισμένη, αν και έχουν αποκαλυφθεί μέρη της. Πολλές οργανώσεις δικαιωμάτων ζήτησαν την ποινική δίωξη των υπευθύνων, αλλά η CIA φρόντισε ευσχήμως να επιβάλει τον νόμο της σιωπής-διαγραφής.
Απέναντι σε αυτά παρατάσσεται ένα τείχος νομικών και πολιτών με όραμα την ευνομούμενη πολιτεία και το λειτουργικό κράτος δικαίου. Η δημοκρατία έχει ουσιαστική και όχι τυπική υπόσταση. Σφιχταγκαλιάζεται με τη διαφάνεια και τη λογοδοσία για να είναι επωφελής προς τους πολίτες. Οποιοσδήποτε μένει απαθής είναι συνένοχος στο σκότος.
*Ο Θανάσης Καραμπάτσος είναι δημοσιογράφος
