Σε μια έκθεση που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη (15 Ιουλίου), η Διεθνής Αμνηστία περιγράφει τις «τρομακτικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» στα κέντρα κράτησης της Λιβύης όπου κρατούνται μετανάστες καθώς προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη. Κακοποιήσεις, βιασμοί, βασανιστήρια, εξαφανίσεις, μωρά νεκρά λόγω έλλειψης φροντίδας… Οι κατηγορίες είναι συντριπτικές.
Το έγγραφο της ΜΚΟ βασίζεται σε 53 μαρτυρίες, συμπεριλαμβανομένων 49 ατόμων που τέθηκαν σε τόπους κράτησης αμέσως μετά την αναχαίτισή τους στη θάλασσα. Επικριτικό εναντίον των ακτοφυλακών της Λιβύης, εκπαιδευμένων και χρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το έγγραφο αποτελεί δριμύ κατηγορώ εναντίον της τελευταίας που φαίνεται να κλείνει τα μάτια, «ενώ γνωρίζει πλήρως τις φρικαλεότητες που υποφέρουν οι άνθρωποι», αναφέρει η Ντιάνα Ελταχάουι, αναπληρώτρια περιφερειακή διευθύντρια της Αμνηστίας για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
Οι αναχαιτίσεις αυξήθηκαν τους πρώτους έξι μήνες του 2021, δείχνει η έκθεση. Εν τω μεταξύ, ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) λέει ότι 15.300 άνθρωποι στάλθηκαν πίσω στη Λιβύη από την 1η Ιανουαρίου, τρεις φορές περισσότεροι από ό,τι για την ίδια περίοδο το 2020. «Η κατάσταση είναι ανησυχητική», κρίνει η οργάνωση, που υπάγεται στον ΟΗΕ, “δεδομένου ότι οι μετανάστες που επέστρεψαν στη Λιβύη υφίστανται αυθαίρετη κράτηση, εξαφανίσεις, βασανιστήρια».
«Δίκτυο σάπιο μέχρι το μεδούλι»
Εν προκειμένω, η Αμνηστία στοχεύει το υπουργείο Εσωτερικών της Λιβύης, το οποίο ελέγχει τη Διεύθυνση Καταπολέμησης της Παράνομης Μετανάστευσης (DCIM). Αυτή η δομή περιελάμβανε κέντρα κράτησης που ήταν στα χέρια των πολιτοφυλακών που κατηγορούνται ότι είχαν οργανώσει αναγκαστικές εξαφανίσεις στο παρελθόν.
Παρόλο που οι αρχές της Τρίπολης είχαν δεσμευτεί να κλείσουν τα ιδρύματα όπου παρατηρήθηκαν παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων, στην πραγματικότητα οργάνωσαν την ατιμωρησία και μάλιστα επισημοποίησαν πρώην «άτυπες» φυλακές. Οι επιζώντες από αυτές τις δομές μαρτυρούν ιδίως τη σεξουαλική βία κατά των γυναικών, σε αντάλλαγμα για φαγητό ή την απελευθέρωσή τους.
Έχουν προσφερθεί θέσεις εργασίας και προαγωγές σε πρώην φρουρούς βασανιστηρίων, λέει η Αμνηστία. Το κέντρο Τατζουρά, όπου είναι γνωστή η κακομεταχείριση, έκλεισε το καλοκαίρι του 2019, αλλά ο διευθυντής του και οι αναπληρωτές του ανέλαβαν το κέντρο Αλ Μαμπάνι, κοντά στην Τρίπολη. Εκεί έχουν μεταφερθεί περίπου 7.000 άτομα από την αρχή του έτους. Κάποιοι από αυτούς έλεγαν στην Αμνηστία για μια καθημερινή ρουτίνα καταναγκαστικής εργασίας, εκβιασμούς και βασανιστήρια. Σύμφωνα με πληροφορίες, φρουροί πυροβόλησαν επίσης κρατούμενους.
Το στρατόπεδο Σάρα Αλ Ζαουίγια στην Τρίπολη, το οποίο ήταν επίσης στα χέρια των πολιτοφυλακών, υποτίθεται ότι μπορεί να φιλοξενήσει τους πιο ευάλωτους ανθρώπους. Οι γυναίκες απειλούνται, ξυλοκοπούνται ή μπόρεσαν να πάρουν νερό μόνο με αντάλλαγμα το σεξ, λένε μάρτυρες. Δύο νεαρά κορίτσια προσπάθησαν να αυτοκτονήσουν και δύο μωρά πέθαναν νωρίτερα φέτος επειδή οι φρουροί αρνήθηκαν να τα μεταφέρουν σε νοσοκομείο. Στο κέντρο Αμπού Ίσα, κοντά στην πόλη Αλ Ζαουίγια, είναι μια κατάσταση πείνας που βασιλεύει, περιγράφουν άλλοι μάρτυρες.
Κατηγορίες έναντι της Frontex
Η Αμνηστία καλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση να σταματήσει να καλύπτει αυτήν την κατάσταση, τη στιγμή που σκοπεύει να επιδοτήσει ένα κέντρο θαλάσσιου συντονισμού στην Τρίπολη και να χρηματοδοτήσει μαζικά τη Λιβυκή ακτοφυλακή. Επιζώντες ισχυρίζονται ότι το σκάφος τους υπέστη σκόπιμα ζημιές από αξιωματούχους της Λιβύης. Μερικές αυτοσχέδιες λέμβοι λέγεται ότι έχουν ανατραπεί και, σε δύο περιπτώσεις, οι μετανάστες πνίγηκαν.
Η Frontex δεν είναι επίσης απαλλαγμένη από νέες κατηγορίες: βάσει του τι έχει συγκεντρώσει, η Αμνηστία λέει ότι ο οργανισμός, ο οποίος ασκεί εναέρια παρακολούθηση στη Μεσόγειο, μερικές φορές δεν παρέχει καμία βοήθεια σε σκάφη αποφεύγοντας να τα σώσει. «Είναι καιρός τα ευρωπαϊκά κράτη να αναγνωρίσουν τις αδικαιολόγητες συνέπειες των πράξεών τους», καταλήγει η κα Ελταχάουι, η οποία ζητά τον τερματισμό της συνεργασίας με τη Λιβύη.
Οι καταγγελίες της Αμνηστίας είναι τόσο βαριές όσο και της έκθεσης του ΔΟΜ: «τουλάχιστον» 1.146 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από την 1η Γενάρη, ενώ προσπαθούσαν να φτάσουν στην Ευρώπη. Αυτός ο αριθμός είναι διπλάσιος από το 2020 (καταγράφηκαν 513 θάνατοι), αλλά αυτό παραμένει αναμφίβολα μακριά από την πραγματικότητα, «καθώς οι επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης είναι ανεπαρκείς», αναφέρει ο οργανισμός.
Ακόμα και το Ευρωκοινοβούλιο έχει καταδικάσει την αποτυχία της Frontex να εκπληρώσει τις υποχρεώσει τις με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Μετά από μια τετράμηνη έρευνα από τους ευρωβουλευτές, η συντάκτρια της έκθεσης, Τινέκε Στρικ, δήλωσε στον Guardian, ότι η Frontex «δεν εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις της για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ως εκ τούτου δεν απέτρεψε μελλοντικές παραβιάσεις».
