«Ομως εδώ τελειώνουν οι περιπέτειες των Πανθέων, γιατί αρχίζουν μεγαλύτερες όλων των Ελλήνων…»
Το μυθιστόρημα του Τάσου Αθανασιάδη «Οι Πανθέοι» ολοκληρώθηκε το 1961, ύστερα από 16 χρόνια συγγραφής. Βραβεύτηκε δε με το πρώτο βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.
Στο μυθιστόρημα-ποταμό παρουσιάζεται η κοινωνικοπολιτική κατάσταση της Ελλάδας από τον 19ο αιώνα έως το 1941, μέσα από την ιστορία της οικογένειας των Πανθέων.
Η ιστορική περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από πολύ σημαντικά πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα: από την πτώχευση του ελληνικού κράτους το 1897 έως τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, από την άνθηση της Μεγάλης Ιδέας έως τον Μακεδονικό Αγώνα, από τον Εθνικό Διχασμό έως τη Μικρασιατική Καταστροφή, από τον θάνατο του Βενιζέλου έως και τη δικτατορία του Μεταξά. Σαράντα πέντε περίπου χρόνια Ιστορίας όπου κύριο λόγο έχουν τα πάθη. Ανθησαν επίσης νέες αξίες, δημιουργήθηκαν νέα ρεύματα στην τέχνη με σημαντικά αποτελέσματα.
Στις σελίδες του τετράτομου μυθιστορήματος θα δούμε να ξετυλίγονται αριστοτεχνικά οι κοινωνικές και πολιτικές πλευρές μιας χώρας που βγαίνοντας από μια μεγάλη κρίση το 1922 θα πέσει σε μια ακόμη πιο δύσκολη το 1936 με την επιβολή της δικτατορίας του Ι. Μεταξά. Μια δικτατορία που στόχο είχε να ανακόψει κάθε προσπάθεια προόδου, τόσο σε πολιτικό όσο και σε ανθρωπιστικό επίπεδο.
Οι κοινωνικές τάξεις απέχουν πολύ μεταξύ τους, γεγονός που φαίνεται ξεκάθαρα κατά την εμπλοκή της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η μεγαλοαστική τάξη βρίσκεται συγκεντρωμένη γύρω από το παλάτι, ενώ η εργατική και η αγροτική στενάζουν οικονομικά στις φτωχογειτονιές και στα χωράφια. Ανάμεσά τους μια δειλή αστική τάξη προσπαθεί να πάρει το μερίδιο που της αναλογεί μέσα από το εμπόριο, τα δημόσια έργα ή τον στρατό. Και μια «βρεφική» μικροαστική τάξη που αποτελείται από μικροβιοτέχνες, εμπόρους, εργολάβους και δημoσίους υπαλλήλους παλεύει να βγει στην επιφάνεια με ό,τι μέσο διαθέτει.
Αυτό που χαρακτηρίζει την εποχή είναι μια διάχυτη ανασφάλεια. Ανασφάλεια που καταδεικνύει τόσο την ανάγκη εργασίας όσο και την ανάγκη επιβίωσης.
Με τον ερχομό της δικτατορίας του Μεταξά η ανασφάλεια εντείνεται, αφού οι διωγμοί και η κατάργηση του όποιου εκλογικού καθήκοντος καθιστούν τον λαό ανυπεράσπιστο και έρμαιο των αποφάσεων του παλατιού και της ολιγαρχίας.
Το ίδιο κλίμα επικρατεί και στην Ευρώπη. Χώρες όπως η Γερμανία και η Ιταλία στενάζουν κάτω από το ναζιστικό ή το φασιστικό καθεστώς, προετοιμαζόμενες για το επόμενο αιματοκύλισμα. Η Μεγάλη Βρετανία περνάει περίοδο μεγάλης οικονομικής κρίσης, ενώ χώρες όπως η Αυστρία και η Γαλλία βρίσκονται σε κατάσταση αναμονής της επίθεσης του Αξονα. Το ίδιο και στη Σοβιετική Ενωση, όπου το σταλινικό καθεστώς έχει καταφέρει να εξοντώσει εκατοντάδες χιλιάδες πολιτών.
Και ενώ τα σύννεφα είναι βαριά, η οικογένεια των Πανθέων ζει τα βάσανά της που αγγίζουν όλα τα μέλη της.
Ο έρωτας ως κυρίαρχο στοιχείο του έργου θα ξεδιπλωθεί μέσα από γεγονότα ιστορικά και θα αναπτυχθεί όσο η ανάγκη για ζωή γίνεται επιτακτική. Η μάχη του καλού με το κακό, η πάλη του παλιού με το καινούργιο ξεδιπλώνονται στους τέσσερις τόμους χωρίς φόβο ή συντηρητισμό.
Το σπουδαίο στον Αθανασιάδη είναι ότι δεν αποφεύγει να μιλήσει γι’ αυτά. Θα δούμε σε μικρογραφία σχεδόν όλες τις τάξεις της χώρας. Οι ήρωες θα αλληλεπιδράσουν με τα κοινωνικά φαινόμενα. Αλλοι θα επηρεαστούν απ’ αυτά, άλλοι θα παλέψουν για την επιβίωσή τους, άλλοι θα πολεμήσουν στο μέτωπο ως εθελοντές, άλλοι θα ενδώσουν στον κατακτητή και θα πλουτίσουν και άλλοι
Ο σκηνοθέτης γράφει για το θρυλικό βιβλίο του Τάσου Αθανασιάδη με αφορμή την τηλεοπτική σειρά που θα προβληθεί την επόμενη σεζόν
Ο Σπύρος Μιχαλόπουλος θα σκηνοθετήσει τη σειρά «Πανθέοι» του Τάσου Αθανασιάδη που θα προβληθεί από τον Σκάι την επόμενη σεζόν. Τα γυρίσματα ξεκινούν αρχές Ιουλίου
θα ερωτευτούν παράφορα έως τη φυσική τους καταστροφή.
Ολοι μέσα σε ένα σύστημα αξιών που εύκολα θα γεννηθεί αλλά θα καταρρεύσει γρήγορα. Οι ιδέες από την Ευρώπη –προτού καν αφομοιωθούν– θα χαθούν με την έναρξη του πολέμου.
Αν κανείς αναλογιστεί τις ομοιότητες με τη σημερινή εποχή, 85 χρόνια μετά, θα σημειώσει την αέναη πάλη των τάξεων μέσα από συνεχείς συγκρούσεις. Θα παρατηρήσει την ομοιότητα δράσης της συστημικής εξουσίας. Θα υπογραμμίσει την ανασφάλεια των κατοίκων μιας χώρας που είναι διεσπαρμένη σε πολλά επίπεδα. Οσο κι αν η ύπαρξη πολλών πληροφοριών ενδεχομένως θα μας έκανε σοφότερους, η πολυπλοκότητα των μηνυμάτων είναι επικίνδυνη. Προφανώς τα γεγονότα σήμερα έχουν διαφορετική ρίζα, ωστόσο η ουσία τους παραμένει ίδια. Μια ιστορική συνέχεια που έχει ομοιότητες αλλά έχει άλλη εξελικτική πορεία. Ο φόβος παραμένει ο ίδιος. Η ανασφάλεια της επιβίωσης παραμένει αυτούσια, οι αξίες είναι ευάλωτες και κυρίως ο αγνός έρωτας που διατρέχει τους Πανθέους είναι δυσεύρετος.
Οι «Πανθέοι» προβάλλονταν στην ΕΡΤ από το 1977 έως το 1979 σε σκηνοθεσία του Βασίλη Γεωργιάδη