Ψηφιακές αλλαγές, παρεμβάσεις, fake news και συνδρομές το κληροδότημα της πανδημίας
Ποια γεγονότα σημάδεψαν το δημοσιογραφικό τοπίο το 2020 και με ποιον τρόπο εκτιμάται ότι θα διαμορφώσουν το δημοσιογραφικό επάγγελμα εν έτει 2021; Αυτά είναι ορισμένα από τα ερωτήματα στα οποία επιχειρεί να δώσει απαντήσεις η ετήσια έκθεση του Reuters Institute for the Study of Journalism με τίτλο «Journalism, media, and technology trends and predictions 2021».
Στην έρευνα συμμετείχαν 234 εκδότες ορισμένων από τους κορυφαίους παραδοσιακούς αλλά και ψηφιακούς οργανισμούς 43 χωρών, οι οποίοι κατέθεσαν τις απόψεις τους σχετικά με τις βασικές προκλήσεις και ευκαιρίες της νέας χρονιάς για το μιντιακό πεδίο.
Οπως επισημαίνεται στην αρχή της 40σέλιδης έκθεσης, «το 2021 θα είναι μια χρονιά βαθιάς και γρήγορης ψηφιακής αλλαγής μετά το σοκ της Covid-19. Το lockdown και οι υπόλοιποι περιορισμοί ανέτρεψαν παλιές συνήθειες και δημιούργησαν νέες, για τις οποίες φέτος θα ανακαλύψουμε πόσο κομβικές θα είναι. Πολλοί από εμάς μπορεί να λαχταρούμε μια επιστροφή στο “φυσιολογικό”, ωστόσο είναι πολύ πιθανό ότι η νέα πραγματικότητα θα είναι πολύ διαφορετική καθώς θα αναδυθούμε σε έναν κόσμο όπου η φυσική και η εικονική πραγματικότητα θα συνυπάρχουν με νέους τρόπους».
Ορια ελεύθερου λόγου και ψευδείς ειδήσεις
Ενα από τα πιο σημαντικά ζητήματα που θέτει η έκθεση είναι ο τρόπος με τον οποίο η πανδημία ανάγκασε τις γιγαντιαίες τεχνολογικές πλατφόρμες να επαναπροσδιορίσουν τα όρια της ελευθερίας του λόγου. «Καθώς σε ορισμένες περιπτώσεις δεν αποκλείεται να κινδυνεύουν και ανθρώπινες ζωές, αλλά φυσικά και υπό την απειλή των κυβερνητικών ρυθμίσεων, αναμένουμε ότι πολλές τεχνολογικές πλατφόρμες θα υιοθετήσουν πιο παρεμβατική προσέγγιση απέναντι στο επιβλαβές και αναξιόπιστο περιεχόμενο» αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Ακόμη, όπως επισημαίνεται, φέτος αναμένεται να συνεχιστεί η αντιπαράθεση αναφορικά με τις νομοθεσίες για την καταπολέμηση των ψευδών ειδήσεων οι οποίες ψηφίστηκαν από διάφορες κυβερνήσεις. Στην Ουγγαρία, για παράδειγμα, σήμερα οι αρχές μπορούν να φυλακίσουν τους πολίτες έως και πέντε χρόνια με την κατηγορία της παραποίησης πληροφοριών σχετικά με την πανδημία. «Πολλοί επικριτές υποστηρίζουν πως η περαιτέρω αυστηροποίηση των κανόνων είναι αντιδημοκρατική και στοχεύει στο να φιμώσει τους αντιπάλους του πρωθυπουργού της χώρας Βίκτορ Ορμπάν» σημειώνεται στην έκθεση. Μάλιστα, όπως τονίζεται, δεν αποκλείεται να καταγραφεί μια νέα σημαντική φάση στο διαδίκτυο κατά την οποία θα επικρατήσει αύξηση των νομοθετικών περιορισμών αλλά και αύξηση των ορίων της ελευθερίας της έκφρασης.
Επισημαίνεται επιπλέον ότι η ερευνητική δημοσιογραφία θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει εμπόδια καθώς οι πολιτικοί θα επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν τις ανησυχίες σχετικά με ζητήματα παραπληροφόρησης κι έτσι θα αυξήσουν ακόμη περισσότερο τους περιορισμούς της ελευθερίας του λόγου. Μάλιστα «αυτές οι τάσεις εκτιμάται ότι θα είναι εμφανείς και σε ορισμένες φιλελεύθερες δημοκρατίες» αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Απαισιοδοξία για το μέλλον της δημοσιογραφίας
Αξίζει να σημειωθεί ότι η πλειονότητα των ερωτηθέντων (73%) απάντησε μεν πως είναι αισιόδοξοι για τις προοπτικές του Μέσου τους για την τρέχουσα χρονιά, αλλά πολύ μικρότερος ήταν ο αριθμός αυτών που δήλωσαν εξίσου αισιόδοξοι για το μέλλον της δημοσιογραφίας (53%). Οι βασικότερες ανησυχίες τους σχετίζονται με τη ραγδαία αύξηση της παραπληροφόρησης, των επιθέσεων εναντίον δημοσιογράφων και την οικονομική σταθερότητα μικρότερων και τοπικών εκδόσεων.
Συνδρομητικό μοντέλο και ηλεκτρονικό εμπόριο
Αναφορικά με το οικονομικό μοντέλο των ΜΜΕ, η έκθεση εκτιμά ότι το 2021 θα είναι χρονιά οικονομικής αναμόρφωσης, με τους εκδότες να στηρίζονται στη συνδρομή και στο ηλεκτρονικό εμπόριο, δύο επιχειρηματικά μοντέλα τα οποία κοιτάζουν προς το μέλλον.
Μάλιστα, τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων (76%) ανέφεραν πως η πανδημία έχει επιταχύνει τα σχέδιά τους για την ψηφιακή μετάβαση. Τα δε επιχειρηματικά πλάνα τους περιλαμβάνουν περισσότερη εξ αποστάσεως εργασία αλλά και ταχύτερη μετάβαση σε ένα μοντέλο το οποίο εστιάζει περισσότερο στους αναγνώστες.
«Ενώ η αβεβαιότητα έχει ενισχύσει το κοινό για τη δημοσιογραφία σχεδόν παντού, οι εκδότες που εξακολουθούν να εξαρτώνται από τα έσοδα της έντυπης ή της ψηφιακής διαφήμισης θα αντιμετωπίσουν μια δύσκολη χρονιά, με περαιτέρω μείωση κόστους και κλεισίματα επιχειρήσεων» σημειώνεται.
Τεχνητή νοημοσύνη και ειδικό περιεχόμενο
Αναφορικά με τις αίθουσες σύνταξης, η έκθεση προβλέπει ότι το 2021 οι εκδότες θα δώσουν μεγαλύτερη έμφαση στους δημοσιογράφους οι οποίοι ειδικεύονται σε συγκεκριμένα ρεπορτάζ και ειδικά στο περιεχόμενο που ενδιαφέρει το νεαρότερο σε ηλικία κοινό.
Σε σχέση με τις τεχνολογικές εξελίξεις του πεδίου, η τεχνητή νοημοσύνη θα αποτελέσει το πιο σημαντικό εργαλείο για την προσέλκυση κοινού και τη δημιουργία προσωποποιημένου περιεχομένου. Την ίδια ώρα ωστόσο επισημαίνεται και ο κίνδυνος που διατρέχουν πολλές μικρότερες μιντιακές επιχειρήσεις να μείνουν πίσω στο παιχνίδι των νέων τεχνολογιών. «Το 65% των εκδοτών που απάντησαν στην έρευνά μας εξέφρασε την αγωνία ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα αυξήσει ακόμη περισσότερο το κενό ανάμεσα στις γιγαντιαίες τεχνολογικές μιντιακές επιχειρήσεις και τους μικρότερους οργανισμούς» αναφέρει η έκθεση.
