Στις σύγχρονες κοινωνίες του ύστερου καπιταλισμού, βασική αρχή θεώρησης της κοινωνικής συνοχής είναι ο φιλελεύθερος ατομισμός – αρχή η όποια θέτει τις βάσεις για την ανάπτυξη της οικονομικής πολιτικής και της κοινωνικής ευημερίας.
Σε αυτό το πλαίσιο πυλώνες της δημοκρατίας είναι κατά κύριο λόγο η ατομική πρωτοβουλία και η περίφημη κοινωνία των πολιτών. Την ίδια στιγμή το κράτος, ειδικότερα η πτυχή της πρόνοιας, αντιμετωπίζεται ως ένας καταπιεστικός μηχανισμός που παρεμβαίνει αφόρητα στην ελευθερία των οικονομικών δρώντων. Η ατομική ελευθερία που αναφέρεται κυρίως στην οικονομική δραστηριότητα, διέπει τον καπιταλισμό και τον εμφανίζει ταυτόσημο με την ίδια την δημοκρατία. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες, η σχέση αυτή βρίσκεται σε μια μόνιμη σύγκρουση.
Δημοκρατία και καπιταλισμός όχι μόνο δεν συμβαδίζουν, καθώς ο «περισσότερος» καπιταλισμός συνεπάγεται «λιγότερη» δημοκρατία και την ίδια στιγμή «περισσότερη» δημοκρατία φαίνεται πως συνεπάγεται «λιγότερος» καπιταλισμός. Ο συλλογισμός αυτός είναι ιδιαίτερα φανερός σε περιπτώσεις ηγετών ανά τον κόσμο που χαρακτηρίζονται από τον αυταρχικό τρόπο διοίκησής τους και εντάσσονται σε ένα πολιτικό ρεύμα το οποίο αποκαλείται alt-right. Μερικά μόνο από τα πιο τρανταχτά παραδείγματα αποτελεί ο Trump στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Μπολσονάρο στην Βραζιλία, οι «Βιζενγκραντ» στην κεντρική Ευρώπη και ο Σαλβίνι στην Ιταλία, αλλά και στα καθ’ ημάς το παράδειγμα της Νέας Δημοκρατίας υπό την ηγεσία των Σαμαρά και Μητσοτάκη.
Με την εισβολή στο Καπιτώλιο των Ηνωμένων Πολιτειών αποκρυσταλλώνεται η κατεύθυνση που έχει πάρει το alt right μπλοκ σχετικά με το ζήτημα της δημοκρατίας καθώς στην ατζέντα της συζήτηση τίθενται πλέον βασικές προϋποθέσεις της τελευταίας όπως η Ελευθερία του Τύπου και το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι. Κατά την διάρκεια της πανδημίας μάλιστα διαπιστώνουμε και μια ιδιαίτερη αδυναμία των οργανωμένων πολιτειών να διασφαλίσουν το δικαίωμα στη ζωή. Επιπλέον, υπό αυτό το πρίσμα, έχει επηρεαστεί ακόμα και η τυπική λειτουργία της νομοθετικής εξουσίας και οι νόμοι πηγάζουν κυρίως από την εκτελεστική εξουσίας δια των πράξεων νομοθετικού περιεχομένου.
Δίχως άλλο, η ελληνική περίπτωση είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για να ακτινογραφήσουμε τον δρόμο που πορεύεται η δημοκρατία. Από την πρώτη μέρα εκλογής της ΝΔ μέχρι και σήμερα η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας εργαλειοποιεί τους θεσμούς του κράτους προς εξυπηρέτησή της, και μόνο, εγκαθιδρύοντας ένα καθεστώς με αυταρχικά αντανακλαστικά το οποίο ελέγχει τα ΜΜΕ δημιουργώντας παράλληλα μια επίπλαστη εικόνα για τον ορθό λόγο, την ενημέρωση, τις κοινωνικές ανάγκες, την διακυβέρνηση. Όταν η μεθοδολογία αυτή βρίσκει τα όριά της, η ίδια κυβέρνηση επιστρατεύει τους κατασταλτικούς μηχανισμούς καθιστώντας σαφές πώς αυτού του είδους τα καθεστώτα δεν ανέχονται την αμφισβήτηση.
Σε κάθε περίπτωση, η κρίση που επιφέρουν οι εγκληματικές επιλογές διαχείρισης της πανδημίας -και όχι μόνο- από την κυβέρνηση, οδηγούν σε βίαιες ανακατατάξεις την υφιστάμενη κοινωνική δομή. Η διάλυση των εργασιακών σχέσεων, η φτωχοποίηση της μεσαίας τάξης, η ραγδαία αύξηση των υπερχρεωμένων νοικοκυριών και η διάλυση οποιασδήποτε μορφής κοινωνικού κράτους είναι πολύ σημαντικά επίδικα της σημερινής ζοφερής πραγματικότητας.
Η διαμορφωμένη κατάσταση επιτάσσει βέβαια το ζήτημα της δημοκρατίας σε πρώτο πλάνο, καθώς πλέον δεν μιλάμε για ένα σχέδιο αντιμετώπισης της υγειονομικής κρίσης αλλά για καταπάτηση χρόνιων κατακτήσεων.Το σχέδιο Πισσαρίδη, η απαγόρευση συγκεντρώσεων,η ίδρυση της πανεπιστημιακής αστυνομίας είναι μερικά μόνο παραδείγματα για το πόσα θα έχουν αλλάξει με το τέλος της πανδημίας. Η κυβέρνηση της ΝΔ με τη στήριξη του συνόλου του μιντιακού συστήματος εφαρμόζει το ακραία νεοφιλελεύθερο σχέδιο της, κάτι που φαίνεται και από τις επιλογές του πρωθυπουργού κατά τον ανασχηματισμό με τους φιλοχουντικούς υπουργούς να αυξάνονται.
Η υπεράσπισης της δημοκρατίας, είναι κάτι για το οποίο η αριστερά διαχρονικά αγωνιζόταν και συνεχίζει να αγωνίζεται. Οφείλει να ορίσει με βάση τα νέα δεδομένα και τις κοινωνικές μεταβολές την πολιτική ατζέντα και όχι να βρίσκεται συνεχώς σε θέση άμυνας. Η αριστερά μπορεί και πρέπει να γίνει ο εγγυητής εκείνων των κοινωνικών συμμαχιών που θα γίνουν η αιχμή του δόρατος ενάντια στα αυταρχικής προέλευσης νέου τύπου καθεστώτα. Να προτάξει μπροστά τις βασικές τις αξίες, όπως η αλληλεγγύη, η συνεργασία και η κοινωνική δικαιοσύνη οικοδομώντας προγραμματικές θέσεις σε αυτή την βάση.
Ο δημοκρατικός κατήφορος που συντελείται πλέον σε εθνικό και σε παγκόσμιο επίπεδο μπορεί να ανακοπεί μόνο μέσα από αγώνες που θα διέπονται από αριστερό, προοδευτικό, δημοκρατικό και ριζοσπαστικό πρόσημο. Η αριστερά χρειάζεται την κοινωνία και η κοινωνία χρειάζεται περισσότερη αριστερά. Είναι υποχρέωση πλέον όλων των καταπιεσμένων να διαφυλάξουν τα κεκτημένα και να διεκδικήσουν ακόμα περισσότερα. Το σήμερα ζητά μια κοινωνία που θα παρέχει καθολική πρόσβαση στην εργασία, στην ενημέρωση, στην εκπαίδευση, στην υγεία, στην αξιοπρέπεια, στην ζωή. Μια κοινωνία, με δημοκρατία και ελευθερία, που τους χωράει όλους και όλες.
Ο Βασίλης Γλέζος και ο Θοδωρής Μιμηγιάννης είναι μέλη της νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ
