Ξεπλύθηκαν και θα «επαναπατριστούν» σε βάθος χρόνου 161 κυκλαδικές αρχαιότητες υπό την αιγίδα του ελληνικού κράτους. Σίγουρα το κράτος δεν βγαίνει ωφελημένο από την υπόθεση. Αρα ποιος ωφελείται;
01
Ο επιχειρηματίας Λέοναρντ Στερν. Παρουσιάζεται διεθνώς ως «δωρητής» και «ευεργέτης» του ελληνικού πολιτισμού, ενώ ο ίδιος με τις πράξεις του επί δεκαετίες συνέβαλε –όπως άλλωστε όλοι οι συλλέκτες έργων αρχαίας τέχνης– άμεσα ή έμμεσα στην προώθηση των λαθρανασκαφών σε θέσεις του κυκλαδικού πολιτισμού. Οι αρχαιότητες θα εκτίθενται στην αίθουσα του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης (The Μet) με την ένδειξη «Συλλογή Στερν», ενώ ο ίδιος θα προλογίσει όλους τους καταλόγους της έκθεσης που θα εκδοθούν, μαζί με την υπουργό Πολιτισμού, τον διευθυντή του ΜΕΤ και τον πρόεδρο του Κυκλαδικού Μουσείου. Φυσικώ τω (καπιταλιστικώ) λόγω, ο κ. Στερν κερδίζει φοροαπαλλαγή στις ΗΠΑ χάρη στη «δωρεά». Πιθανώς αποφεύγει εμπλοκές με την εισαγγελία της Νέας Υόρκης, όπως αυτές που οδήγησαν τον –επίσης «δωρητή» του Μet– επιχειρηματία εκατομμυριούχο Στάινχαρντ να επιστρέψει 180 αρχαιότητες σε έντεκα χώρες, ενώ του επιβλήθηκε ισόβια απαγόρευση ενασχόλησης με το εμπόριο έργων τέχνης της αρχαιότητας.
02
Το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης. Μουσεία όπως το Μet περιλαμβάνουν στις συλλογές τους πολυάριθμα εκθέματα που αποτελούν προϊόντα αρχαιοκαπηλίας και παράνομης διακίνησης. Ο εισαγγελέας της Νέας Υόρκης εξέδωσε πέρυσι έξι εντάλματα κατάσχεσης ευρημάτων του μουσείου, ενώ ένα από τα τελευταία εντάλματα του 2022, που εκτελέστηκε τον Ιούλιο, ήταν για την κατάσχεση 21 εκθεμάτων. Το Μet αποκτά νέα αίθουσα με μια μοναδική συλλογή κυκλαδικών ευρημάτων χωρίς εμπλοκή της εισαγγελίας (αφού μεσολαβεί το ελληνικό δημόσιο για τη «νομιμοποίηση» των ευρημάτων) για 50 έτη (όχι μόνο τις 161 αρχαιότητες, αλλά και αυτές που θα αναγκάζονται να του στέλνουν τα ελληνικά μουσεία!) με ό,τι σημαίνει αυτό για τα έσοδά του (εισιτήρια, πωλητέα, αναπαραγωγές, συμπράξεις, εκδηλώσεις). Επιπλέον ανεκτίμητη προστιθέμενη αξία για το Μet αποτελεί η αποκατάσταση της πληγείσας από την αρχαιοκαπηλία και τις κατασχέσεις του εισαγγελέα φήμης του και η αναγωγή του σε διεθνές κέντρο μελέτης του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού, με την ευγενική «χορηγία» της υπουργού Πολιτισμού που υπογράφει την εν λόγω συμφωνία.
03
Το Ιδρυμα Νικολάου και Ντόλλης Γουλανδρή, στο οποίο ανήκει το Κυκλαδικό Μουσείο. Ωφελείται από την κατοχή 161 κυκλαδικών μοναδικών αρχαιοτήτων. Με αυτό τον τρόπο αυξάνει το «χαρτοφυλάκιό» της offshore εταιρείας που ίδρυσε στο Ντέλαγουερ –για τέτοια ιδρύματα οι αρχαιότητες έχουν οικονομικό αντίκρισμα–, ανανεώνει τη συλλογή του μουσείου του για τα προσεχή χρόνια και την εμπλουτίζει στο απώτερο μέλλον (ύστερα από 50 χρόνια), κερδίζει έσοδα από τα εισιτήρια, διαφημίζεται στο Μet και γίνεται «εταίρος» του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού για τη διαχείριση των κυκλαδικών ευρημάτων, ακόμη και αυτών που βρίσκονται σε δημόσια μουσεία. Και όλα αυτά μέσω της εταιρείας στο Ντέλαγουερ, τον φορολογικό παράδεισο των ΗΠΑ, με την καθοδήγηση της ελληνικής κυβέρνησης, μέσω της οποίας πιθανώς θα προσελκύσει –είτε με δικές του ενέργειες είτε με τη συμβολή της ελληνικής κυβέρνησης– και άλλες τέτοιες γκρίζες δωρεές για τον εμπλουτισμό των συλλογών του και του χαρτοφυλακίου του.
Ο μοναδικός από τους συμβαλλόμενους που δεν έχει καμιά ωφέλεια από αυτήν τη συμφωνία είναι ο τέταρτος εταίρος, το ελληνικό δημόσιο, που βάζει την ομπρέλα του ως «μεσεγγυητής» σε μια συμφωνία ιδιωτών και εισπράττει τη λεζάντα Hellenic Republic στην ταμπέλα της αίθουσας του Μητροπολιτικού Μουσείου, κάτω από τις λεζάντες «Συλλογή Στερν» και «Δάνειο του Κυκλαδικού Μουσείου προς το Μet». Η αναγνώριση της «κυριότητας» του ελληνικού δημοσίου στις αρχαιότητες αυτές, όπως η ίδια η υπουργός παραδέχτηκε, προκύπτει από το σύνταγμα και τους νόμους και άρα δεν είναι κάτι που χρειαζόταν να διαπραγματευτεί. Τι διαπραγματεύτηκαν η ίδια και το γραφείο της επί δύο χρόνια;
Εχουμε μια συμφωνία από την οποία τα τρία μέρη της κερδίζουν πολλά ενώ το ελληνικό δημόσιο δεν κερδίζει τίποτε. Είμαστε τόσο γαλαντόμοι ως ελληνικό δημόσιο; ως κερδίζει κάποιος με τρόπο που δεν φαίνεται;
Η Δέσποινα Κουτσούμπα είναι πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.
