Η Μόσχα πιέζει τη Δύση με το χαρτί των σιτηρών, ενώ η επίθεση του Κιέβου στρέφεται στις οχυρωμένες θέσεις στις κατεχόμενες περιοχές
Η αποχώρηση της Ρωσίας από τη συμφωνία για τα σιτηρά και οι επιθέσεις της σε λιμάνια της Ουκρανίας έχουν επιτείνει τις ανησυχίες για επισιτιστική κρίση στις πιο ευάλωτες χώρες του κόσμου.
Παράλληλα οι Ουκρανοί έχουν μικρά εδαφικά κέρδη σε έναν πόλεμο που φαίνεται να έχει περιέλθει σε τέλμα από το οποίο δεν είναι ορατή η έξοδος.
Η αποχώρηση έφερε κρίση
Η Μόσχα επέλεξε να μην επεκτείνει τη συμφωνία που επέτρεψε να εξαχθούν πάνω από 33 εκατ. μετρικοί τόνοι σιτηρών μέσω πλοίων από τη Μαύρη θάλασσα. Τώρα η Ρωσία έχει δηλώσει ότι τα πλοία αυτά αποτελούν νόμιμο στόχο για το ναυτικό της, ενώ βομβάρδισε την εβδομάδα που πέρασε υποδομές σε λιμάνια από τα οποία εξάγονταν τα σιτηρά.
Οι εξαγωγές, κυρίως καλαμποκιού και σιταριού, κατευθύνονταν, προς χώρες της Ευρώπης και της Ασίας κατά κύριο λόγο, ενώ οι χώρες της Αφρικής που τις έχουν περισσότερο ανάγκη έχουν λάβει δυσανάλογα μικρή ποσότητα. Πρώτη στις χώρες που έχουν δεχτεί τα ουκρανικά σιτηρά είναι η Κίνα, ενώ ακολουθούν η Ισπανία, η Τουρκία, η Ιταλία, η Ολλανδία και η Αίγυπτος. Αλλες 39 έχουν λάβει σιτηρά, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ο οποίος εκτιμά ότι η συγκεκριμένη συμφωνία συνέβαλε στη συγκράτηση των τιμών κατά 20%, ενώ η Ρωσία επικρίνει τις δυτικές χώρες που έλαβαν τη μερίδα του λέοντος των σιτηρών. Και ο ίδιος ο ΟΗΕ έχει παραδεχτεί ότι το 44% της εξαχθείσας ποσότητας έφτασε σε χώρες που χαρακτηρίζονται υψηλού εισοδήματος.
Σύμφωνα με την ανθρωπιστική οργάνωση Παγκόσμιο Πρόγραμμα Επισιτισμού (WFP), η Ουκρανία πριν από τον πόλεμο παρήγαγε αρκετά τρόφιμα για να ταΐσει 400 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως. Το 2021 σχεδόν τα δύο τρίτα των συνολικών προμηθειών σιτηρών του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ προέρχονταν από την Ουκρανία.
Ο ΟΗΕ αναφέρει ότι η συμφωνία επέτρεψε στο WFP να μεταφέρει περισσότερους από 725.000 τόνους σιταριού για να βοηθήσει τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη σε χώρες που επλήγησαν από πολέμους και ακραία καιρικά φαινόμενα. Η Αιθιοπία έλαβε περισσότερο από το ένα τρίτο αυτών (262.759 τόνους), με πάνω από το 20% να πηγαίνει στην Υεμένη (151.000) και το 18% στο Αφγανιστάν (130.869). Το 2022, σε χρηματική αποτίμηση, η Ουκρανία παρείχε την τρίτη υψηλότερη ποσότητα στο σύνολο των τροφίμων που προμηθεύτηκε το WFP και τους περισσότερους μετρικούς τόνους (643.189).
Γιατί τώρα;
Η επίθεση της Ουκρανίας στη γέφυρα των στενών του Κερτς και η μερική καταστροφή της θεωρείται ότι είναι ο λόγος που η Ρωσία δεν επέκτεινε τη συμφωνία και διεξάγει αντίποινα στα λιμάνια της νότιας Ουκρανίας, πράγμα που το Κρεμλίνο αρνείται. Η γέφυρα του Κερτς συνδέει τη ρωσική ενδοχώρα με την Κριμαία και παρά την άρνηση του Κρεμλίνου δεν μπορεί κανείς παρά να παρατηρήσει ότι η χρονική στιγμή ήταν αξιοσημείωτη.
Ωστόσο, η συμφωνία για τα σιτηρά ήταν αμφίβολη ακόμη και προτού η Ρωσία αποχωρήσει. Είχε παραταθεί τρεις φορές, με πιο πρόσφατη τον Μάιο, αλλά τον τελευταίο καιρό οι διαπραγματεύσεις ήταν σκληρές. Το Κρεμλίνο έχει συμφωνήσει μόνο σε βραχυπρόθεσμες παρατάσεις 60 ημερών, επομένως κάθε δύο μήνες η τύχη της πρωτοβουλίας ήταν αβέβαιη. Και κάθε φορά η Ρωσία έκανε τη δύσκολη για να χρησιμοποιήσει τη συμφωνία ως μοχλό πίεσης ώστε να επιτύχει ευνοϊκότερους όρους.
Η Μόσχα έχει επίσης αποσυρθεί μία φορά στο παρελθόν, τον Οκτώβριο, λίγο μετά την επίθεση της Ουκρανίας σε ρωσική ναυτική βάση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου η Ουκρανία, ο ΟΗΕ και η Τουρκία συνέχισαν να μεταφέρουν σιτηρά μέσω των θαλάσσιων οδών. Η Ρωσία προσχώρησε ξανά λίγες μέρες αργότερα, λέγοντας ότι η Τουρκία και ο ΟΗΕ είχαν εξασφαλίσει επαρκείς διαβεβαιώσεις από το Κίεβο ότι δεν θα χρησιμοποιούσε αυτούς τους θαλάσσιους διαδρόμους για στρατιωτικούς σκοπούς.
Δυσοίωνοι βομβαρδισμοί
Η Ρωσία βομβάρδισε την Οδησσό, με τον δήμαρχο Γκενάντι Τρουχάνοφ να λέει ότι η πόλη δεν είχε υποστεί πάλι «επίθεση τέτοιας κλίμακας από την αρχή της εισβολής» σύμφωνα με την «Washington Post».
Αυτού του είδους οι εχθροπραξίες είναι δυσοίωνο σημάδι για το μέλλον της συμφωνίας για τα σιτηρά. Ο αποκλεισμός των ουκρανικών λιμανιών από τη Ρωσία ήταν μια σκόπιμη προσπάθεια για να στραγγαλίσει την οικονομία της Ουκρανίας, ένα άλλο σημείο πίεσης στην προσπάθεια να αυξήσει το κόστος της αντίστασης της χώρας. Αυτήν τη στιγμή η αντεπίθεση του Κιέβου είναι αργή, αλλά εξακολουθεί να προσπαθεί να επεκτείνει τα κέρδη του. Ο Πούτιν όμως δίνει το σήμα ότι σε έναν πόλεμο φθοράς η Μόσχα εξακολουθεί να έχει το πλεονέκτημα.
Η Τουρκία και ο ΟΗΕ προσπαθούν επίμονα να παροτρύνουν τη Μόσχα να επιστρέψει στη συμφωνία. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε αυτή την εβδομάδα: «Ο φίλος μου Πούτιν θέλει τη συνέχιση αυτής της ανθρωπιστικής γέφυρας».
Το μεγαλύτερο ερώτημα είναι τι θα συμβεί εάν η Ρωσία μείνει επ’ αόριστον εκτός του συμφώνου για τα σιτηρά. Ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι είπε ότι η συμφωνία για τα σιτηρά θα πρέπει να συνεχίσει να λειτουργεί, με ή χωρίς τη Ρωσία τώρα.
