Τoυ Μενέλαου Γκίβαλου*
Κατά την πρόσφατη ιστορική περίοδο, µε αφετηρία το 2010 και µε αφορµή τις επάλληλες κρίσεις που εκδηλώθηκαν, εξελίσσεται στη χώρα µας ένα µεγάλο κοινωνικό «πείραµα». Το κοινωνικό αυτό «πείραµα» έχει δύο διακριτές φάσεις: την περίοδο 2010-14, κατά την οποία µέσω των µνηµονίων διαµορφώνονται τα θεµέλια ενός νεοφιλελεύθερου – µεταδηµοκρατικού καθεστώτος και η ανώτερη φάση µετεξέλιξής του, και την περίοδο 2019-23, κατά την οποία το οικονοµικοπολιτικό αυτό καθεστώς αποκτά τα χαρακτηριστικά ενός ακροδεξιού – παρακρατικού µορφώµατος που επιβάλλει στην κοινωνία µια οιονεί κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Ποια είναι όµως τα χαρακτηριστικά και οι στόχοι αυτού του «πειράµατος»;
01
Το καθεστώς Μητσοτάκη θεωρεί ότι η δηµοκρατική αρχή και οι θεσµοί της αποτελούν περιττή (αν όχι και ζηµιογόνα) πολυτέλεια σε περιόδους κρίσης. Η νοµοθετική και η δικαστική εξουσία αλλά και οι ελευθερίες και τα δικαιώµατα των πολιτών οφείλουν να «προσαρµοστούν» στις επιταγές του κράτους των έκτακτων εξουσιών.
Οι παράνοµες παρακολουθήσεις, ο ευτελισµός και η χειραγώγηση (ακόµη και η απόπειρα εξαγοράς) δικαστικών λειτουργών, η απαξίωση των κοινοβουλευτικών θεσµικών λειτουργιών, η νοµοθέτηση του ακαταδίωκτου προσώπων που διαχειρίζονται κρίσιµους τοµείς δηµόσιου – κοινωνικού συµφέροντος αποτελούν πλέον «νοµιµοποιούµενες» καθηµερινές πρακτικές του κυβερνητικού καθεστώτος.
02
Η κοινωνία συνολικά και οι πολίτες σε ατοµικό επίπεδο οφείλουν να υιοθετήσουν και να «νοµιµοποιήσουν» την «κουλτούρα», δηλαδή το αξιακό – νοηµατικό περιεχόµενο και τις «ερµηνείες» του νεοφιλελεύθερου καθεστώτος και των προπαγανδιστικών και κατασταλτικών µηχανισµών του.
∆ύο είναι οι βασικοί άξονες αυτής της κουλτούρας: ο πρώτος µε το σύνθηµα «όλοι ίδιοι είναι» αποβλέπει στην απενοχοποίηση των καθεστωτικών φορέων και προσώπων. Ο έτερος µε την επίκληση εξωτερικών νοµοτελειών (κλιµατική κρίση, πανδηµία, ενεργειακό, ακρίβεια κ.λπ.) επιδιώκει να απαλλάξει το καθεστώς και τους πολιτικούς διαχειριστές του από τις ευθύνες των άνοµων και εγκληµατικών πράξεών τους.
03
Συνακόλουθα, το κυβερνητικό καθεστώς όχι µόνο επιτρέπει την ασύδοτη δράση συµφερόντων ολιγαρχικού τύπου, αλλά παραχωρεί άτυπα αλλά ουσιαστικά ένα τµήµα της ίδιας της εκτελεστικής εξουσίας στις ολιγαρχικές αυτές οµάδες όσον αφορά κρίσιµες αποφάσεις τόσο σε οικονοµικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Συµπερασµατικά, σ’ αυτό το ιστορικό «πείραµα» πολιτική, κοινωνία και δηµοκρατία αποτελούν τα «πειραµατόζωα», τα θύµατα της νεοφιλελεύθερης – ολιγαρχικής δοµής και των πολιτικών υπηρετών της.
Η ρήξη µε τις καθεστωτικές δοµές
Οι καταστροφικές συνέπειες αυτού του «πειράµατος», όµως, ούτε αφοµοιώθηκαν ούτε νοµιµοποιήθηκαν από τη µεγάλη κοινωνική – ταξική πλειοψηφία. Αντίθετα, το «πείραµα» οδήγησε στην οικονοµική εξόντωση, την κοινωνική εξαθλίωση, την ηθική και αξιακή εξαχρείωση των πολιτών. Συνολικά η απόπειρα επιβολής ενός οικονοµικοπολιτικού παρακράτους σε βάρος των δηµοκρατικών θεσµών και των δικαιωµάτων και ελευθεριών των πολιτών απέτυχε.
Οι επιµέρους αντιδράσεις και αντιστάσεις που εκδηλώθηκαν καθ’ όλη αυτή την περίοδο διαµορφώνονται σήµερα σε ένα δυναµικό κοινωνικό ρεύµα, σε µια άτυπη κοινωνικοπολιτική συµπόρευση και συµµαχία που αναδεικνύεται σε πρωταγωνιστή των εξελίξεων.
Σήµερα µπορούµε να εκτιµήσουµε ότι, παρά το γεγονός ότι το «πείραµα» αποτυγχάνει, αφού η κοινωνική πλειοψηφία δεν υποτάχθηκε και δεν εξανδραποδίστηκε, εντούτοις οι καθεστωτικές δοµές του νεοφιλελεύθερου πειράµατος της «κοινωνικής µηχανικής» διατηρούν την ισχύ τους.
Γι’ αυτό και η στρατηγική µιας ουσιαστικής πολιτικής αλλαγής θα πρέπει να επικεντρωθεί σε δοµικές παρεµβάσεις, ώστε να δηµιουργηθούν ισχυρά δηµοκρατικά – κοινωνικά αντίβαρα που θα στηρίζουν µια προοδευτική εξουσία.
Εχουν ήδη διαµορφωθεί σοβαρές προϋποθέσεις και σε κοινωνικό και σε πολιτικοϊδεολογικό επίπεδο για µια πολιτική αλλαγή δοµικού χαρακτήρα, η οποία όµως θα κριθεί από τη λαϊκή ψήφο, τη λαϊκή βούληση.
Η επέλευση όµως αυτής της ριζικής αλλαγής έχει σοβαρές προϋποθέσεις:
– Την αποδυνάµωση των µηχανισµών κερδοσκοπίας και παραγωγής ανισοτήτων στα κρίσιµα πεδία της ενέργειας, του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος, των δηµόσιων υποδοµών.
– Τη διαµόρφωση ισχυρών «θεσµικών οχυρών» στους τοµείς του κοινωνικού κράτους, της εργασίας, της κοινωνικής οικονοµίας. Πάνω σ’ αυτά τα θεσµικά θεµέλια θα αποκτήσει πολιτικό ρόλο και λόγο η µεγάλη κοινωνική πλειοψηφία.
– Την ανασυγκρότηση του κράτους δικαίου και των δηµοκρατικών θεσµών, την αποκατάσταση της δικαιοσύνης στη ∆ικαιοσύνη.
Στις εκλογές που έρχονται δεν κρίνεται απλώς ποιο κόµµα θα κυβερνήσει αλλά διακυβεύονται η ίδια η τύχη της δηµοκρατίας, το µέλλον της χώρας και του λαού της για πολλά χρόνια…
Και σ’ αυτό το κρίσιµο σταυροδρόµι υπάρχει µια ιστορική παρακαταθήκη που υπενθυµίζει ότι όταν κοιτάς τους πολίτες και την ίδια την Ιστορία µε «καθαρή µατιά», τότε κι αυτοί θα ανταποκριθούν και θα σου απαντήσουν µε τον ίδιο τρόπο.
*Ο Μενέλαος Γκίβαλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης ΕΚΠΑ, μέλος της ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ
