Οι κινητοποιήσεις πολιτών για ελεύθερες παραλίες από την Πάρο μέχρι την Χαλκιδική έρχονται να μας υπενθυμίσουν μια ιστορία που είναι πολύ παλαιά. Η απόδοση των παραλιών στα επιχειρηματικά συμφέροντα βασίζεται στην λογική των «περιφράξεων», που εφαρμόστηκε στη Μ. Βρετανία ήδη από τον 17ο αιώνα. Δημόσιες ή κοινοτικές γαίες περιφράχθηκαν και πέρασαν στην κατοχή ιδιωτών με αποτέλεσμα οι αγρότες να μην μπορούν να τις χρησιμοποιούν για καλλιέργεια, υλοτομία, βοσκή κλπ., κάτι το οποίο προκάλεσε τη δραματική πτώση του βιοτικού επιπέδου τους και την αναγκαστική μετανάστευση στις πόλεις. Έκτοτε, η ιστορία του καπιταλισμού είναι μια ιστορία επέκτασης των περιφράξεων: από την «γηραιά ήπειρο στον «νέο κόσμο» και τις αποικίες (με την ιδιοποίηση της γης των ιθαγενών πληθυσμών) και την ιδιωτική εκμετάλλευση των κοινών, φυσικών πόρων. Δάση, λίμνες, ποτάμια, θάλασσες έγιναν πηγές επιχειρηματικού πλούτου, τις περισσότερες φορές σε βάρος των πολλών αλλά και της ίδια της φύσης.
Στη σύγχρονη εκδοχή των «περιφράξεων» της τουριστικής βιομηχανίας αυτό που κάποτε ήταν μια παραλία για όλους τους παραθεριστές μετατράπηκε σε ιδιωτικό χώρο όπου η πρόσβαση εμποδίζεται, περιορίζεται ή απαγορεύεται. Αυτό που ήταν δικαίωμα για όλους, μετατράπηκε σε προνόμιο για κάποιους. Η απόλαυση του ήλιου και της θάλασσας έγιναν απλά άλλο ένα εμπόρευμα που θα πρέπει να βασίζεται στη λογική του κέρδους. Αλλά αυτό, όπως αποδείχθηκε, ήταν μόνο η αρχή, γιατί κινητήρια δύναμη του καπιταλισμού δεν είναι το απλά το κέρδος – είναι η απληστία. Ο χώρος της παραλίας που καταλαμβάνεται από τα beach bars ποτέ δεν είναι αρκετός, πρέπει να επεκταθεί γιατί έτσι θα αυξηθούν τα κέρδη της επιχείρησης. Οι περιφράξεις επεκτείνονται και πολλαπλασιάζονται, οι παραλίες μοιράζονται μεταξύ των επιχειρηματιών, αυτοί που δεν είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν το αντίτιμο απλά υποχρεώνονται να φύγουν από την παραλία διότι ευπρόσδεκτοι είναι μόνο οι πρόθυμοι καταναλωτές. Και βέβαια στην ελληνική εκδοχή της τουριστικής βιομηχανίας, πίσω από τη χλιδή των beach bars συχνά υπάρχει το λούμπεν στοιχείο: αυθαιρεσίες και καταπατήσεις, μπράβοι και εκβιασμοί, λαδώματα και φοροδιαφυγή.
Υπάρχει τέλος σε αυτή τη λογική των περιφράξεων και της απληστίας; Ναι, εάν αποφασίσουμε αυτό που μέχρι πριν λίγες δεκαετίες ήταν δικαίωμα για όλους, ξαναγίνει κοινό για όλους.
Ο Πολυμέρης Βόγλης είναι Καθηγητής Κοινωνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
