Ενας αποχαιρετισμός στην πρώην υπουργό Πολιτισμού και ευρωβουλεύτρια που έφυγε από τη ζωή
Η Μυρσίνη Ζορμπά πέθανε αργά την Πέμπτη στα 74 της χρόνια έχοντας αποδείξει ότι μέσα σε μια ζωή μπορεί κανείς να χωρέσει δεκάδες άλλες. Αγωνίστηκε κατά της δικτατορίας, υπήρξε εκδότρια (συνιδρύτρια των εκδόσεων Οδυσσέας), υπουργός Πολιτισμού (Αύγουστος 2018 – Ιούλιος 2019), ευρωβουλεύτρια (2000-04) και πρώτη διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (1995-99). Διανοούμενη με την ουσιαστική έννοια του όρου και βαθιά ανθρώπινη, υποστήριξε τον πολιτισμό σε κάθε επίπεδο, γνωρίζοντας καλά ότι η έννοια αυτή έχει πρωτίστως απαρχές στην παιδεία.
Το συλλογικό καλό στο επίκεντρο
Επιθυμία της ήταν όχι απλώς να ζήσει στον κόσμο αλλά να τον αλλάξει και γι’ αυτό προσπάθησε να εφαρμόσει ιδέες με γνώμονα το συλλογικό όφελος. Πίστευε ότι οι κοινωνικές ανισότητες προκύπτουν και παγιώνονται μέσα από την περιορισμένη πρόσβαση κάποιων στον κόσμο των ιδεών και στην τέχνη. Θεωρούσε ότι αυτό μπορεί να αλλάξει μέσα από τα βιβλία, καθώς τα βιβλία είναι σαν τα ρόδια και από μέσα τους ξεπηδούν ιδέες και συναισθήματα. Μέσα από αυτά μπορούμε να διατηρήσουμε ζωντανό τον μεταξύ μας διάλογο, ώστε να εκπληρώσουμε τον κοινωνικό μας ρόλο σε ό,τι αφορά την εφαρμογή της ισονομίας.
Εδωσε μεγάλο αγώνα ως υπουργός Πολιτισμού και διευθύντρια του ΕΚΕΒΙ, ώστε τα βιβλία και η γνώση να φτάσουν όχι μόνο εκεί όπου η πρόσβαση είναι εύκολη, αλλά εκεί όπου τη χρειάζονται περισσότερο, δηλαδή στις μειονεκτούσες περιοχές και στα ευάλωτα στρώματα. Για εκείνη όχι μόνο η κεντρική εξουσία αλλά και η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί να παίξει σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη του πολιτισμού, δημιουργώντας πυρήνες πολιτισμικής δημοκρατίας – σε αυτές τις δύο λέξεις θα μπορούσε να πει κανείς ότι συνοψίζεται το όραμά της. Σ’ αυτό το πλαίσιο ίδρυσε το 2004 την εθελοντική οργάνωση Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, με ιδιαίτερη δραστηριότητα στα προσφυγόπουλα, για τα οποία δημιούργησε και το πρώτο σχολείο το καλοκαίρι του 2015. Σε εκείνη οφείλουμε πέραν όλων των άλλων τη γνωριμία του ελληνικού κοινού με τη σκέψη του Αντόνιο Γκράμσι, καθώς μετέφρασε και έκανε γνωστά στη χώρα μας τα έργα του.
Η Μυρσίνη Ζορμπά στάθηκε με θάρρος και αποφασιστικότητα δίπλα σε όσους χρειάστηκαν στήριξη, ειδικά όταν είχαν απέναντί τους ένα ολόκληρο σύστημα. Τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η δημόσια παρέμβασή της στην υπόθεση που αφορά τη μουσικοπαιδαγωγό Τατιάνα Ζωγράφου η οποία απολύθηκε από το Αρσάκειο, καθώς θεωρήθηκε ότι έθιξε τα μέλη του με τις αναρτήσεις της για την υπόθεση Λιγνάδη. Στάθηκε με αξιοπρέπεια ακόμη και όταν αφαιρέθηκε από τον κατάλογο του Φεστιβάλ Ελευσίνας κείμενο που της είχε ζητηθεί με την ιδιότητά της ως πρώην υπουργού Πολιτισμού, με την αιτιολογία ότι δεν χωρούσε στην έκδοση.
Πριν από λίγους μήνες το Πανεπιστήμιο Ρώμης La Sapienza την τίμησε ως διακεκριμένη απόφοιτό του και έδωσε το όνομά της στο Laboratorio di Studi Neogreci του τμήματος Ευρωπαϊκών, Αμερικανικών και Διαπολιτισμικών Σπουδών. Η Μυρσίνη Ζορμπά δεν έζησε απλώς μια ζωή αξιοβίωτη∙ αγωνίστηκε ώστε όλοι να έχουν πρόσβαση σε έναν καλύτερο κόσμο. Ο τρόπος σκέψης της αποδίδεται γλαφυρά στο τελευταίο της κείμενο που ανάρτησε ο σύζυγός της, ιστορικός Αντώνης Λιάκος στο Facebook.
Το τελευταίο κείμενό της
«Η λέξη που ταιριάζει σε αυτόν τον σύντομο ορίζοντά μου είναι η ανυπαρξία. Δεν περιγράφεται, γιατί είναι ένας ου τόπος, ου χρόνος. Την περασμένη εβδομάδα στη συζήτηση με τον γιατρό κατάλαβα ότι διακόπτουμε τις χημειοθεραπείες, δεν είχαν αποτέλεσμα, και ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές. Επομένως η ανυπαρξία είναι αυτό που εκφράζει καλύτερα, που διατυπώνει με μεγαλύτερη ακρίβεια αυτό που έρχεται.
Βέβαια όλο το διάστημα, εδώ και ένα χρόνο, μέσα από τη συμπίεση, που διαρκώς μεγαλώνει, τον χρόνο που η κλεψύδρα του αδειάζει, διογκώνεται ο φόβος, που στην αρχή είχε μερικές χαραμάδες, κάποιες ελπίδες, μερικά ίσως πιθανόν, και σιγά σιγά o φόβος καταλαμβάνει όλον τον υπάρχοντα χρόνο και είναι τόσο απόλυτος που πια δεν φοβάσαι, γιατί δεν υπάρχει μέσα σε αυτό κάτι που να κινείται, να έχει μία ροή.
Υπάρχει μόνο αυτό που ζεις και που από τη μία μεριά είναι σκοτεινό και δυσοίωνο, μια δυστοπία, από την άλλη είναι η πραγματική ζωή, αυτό το κάθε μέρα, που το επιμελείσαι, το φροντίζεις. Το φαγητό, το διάβασμα, ο καιρός έξω από το παράθυρο, τα ωραία λουλούδια, οι φίλοι, οι επικοινωνίες, οι συζητήσεις, τα ενδιαφέροντα πάνω απ’ όλα, η δύναμη των ιδεών που δεν σταματάει να υπάρχει και που καταφέρνει να εξακτινωθεί πέρα από χρόνο.
Επομένως υπάρχουν οι δύο πλευρές και η ζωή είναι αυτή που κερδίζει την καθημερινότητα, οπότε αυτός ο συμπαγής όγκος του φόβου μένει εκεί, παγωμένος και παγιωμένος και σου επιτρέπει να ζήσεις αυτό που ζεις. Πιο πέρα, σηκώνοντας το βλέμμα, η ανυπαρξία είναι το πιο ρεαλιστικό…
Είναι λίγο αστείο βέβαια, καμία ανυπαρξία δεν είναι ρεαλιστική, παρά μόνο άμα τη βλέπεις απέξω και εγώ τη βλέπω από πολύ κοντά πια».