Αλήθεια, υπάρχει αλήθεια; Κι αν υπάρχει, τι είναι ακριβώς; Πολλοί λένε ότι δεν υπάρχει αλήθεια γιατί είναι υποκειμενική. Λένε ότι ο καθένας έχει τη δική του αλήθεια, που είναι διαφορετική από των άλλων. Άλλοι λένε ότι η αλήθεια είναι μία. Κι αυτήν ακολουθούν σε όλη τους τη ζωή. Έπειτα, υπάρχουν αυτοί που υποστηρίζουν ότι η αλήθεια είναι σχετική διότι υπάρχουν τα κατά συνθήκη ψεύδη, απαραίτητα για να μην καταρρεύσει ο κόσμος ενός ατόμου, ή ενός κοινωνικού συνόλου. Μάλιστα, στον κόσμο της πολιτικής, τα κατά συνθήκη ψεύδη θεωρούνται απαραίτητα για να μην καταρρεύσουν κυβερνήσεις, κράτη, θεσμοί και συστήματα εξουσίας.
Οπότε, επιστρέφουμε ξανά στο αρχικό ερώτημα, ένα ερώτημα υπαρξιακό. Υπάρχει στ’ αλήθεια, η αλήθεια; Κι αν ναι, ποια είναι;
Μετά από μιας μέρας ενδοσκόπηση πάνω σ’ αυτό το φιλοσοφικό και υπαρξιακό ερώτημα, κατέληξα στο εξής συμπέρασμα: Η αλήθεια, είναι το τώρα. Η αλήθεια είναι μια φωτεινή ύλη, μόνον ύλη. Είναι αυτό που νιώθουμε με όλες τις αισθήσεις μας, με την αφή, με την όσφρηση, την ακοή, την όραση, τη γεύση, η αλήθεια είναι η ίδια η ζωή. Αυτή λοιπόν η αρχέγονη ύλη, με την νοητική διαδικασία μετατρέπεται σε σκέψεις, ιδέες, απόψεις, θεωρίες, θρησκείες, ιδεολογίες…
Η επεξεργασία της αλήθειας και τα άυλα μορφώματα που προκύπτουν από αυτήν, είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος φαντασιακά κατασκευάσματα, που μας οδηγούν πάλι πίσω στην πρώτη ύλη, όταν γίνονται πράξεις και έργα.
Τα δομημένα φαντασιακά κατασκευάσματα όπως οι ιδεολογίες και οι θρησκείες, έχουν οδηγήσει την ανθρώπινη ιστορία στο συμπέρασμα πως η αλήθεια είναι μία κι αναλλοίωτη που δεν επιδέχεται αμφισβήτηση. Στον αντίποδα, υπάρχει η άποψη πως η αλήθεια είναι υποκειμενική.
Ας δούμε όμως τι έγραψε για την αλήθεια ένας μεγάλος θεατρικός συγγραφέας, ο Ερρικος Ίψεν, στο πολιτικό θεατρικό του έργο που λέγεται «Ο εχθρός του λαού», γραμμένο γύρω στο 1850: Ο ήρωάς του, ο γιατρός Θωμάς Στόκμαν, αποκάλυψε πως το νερό στο υδραγωγείο και στα λουτρά της κωμόπολης όπου ζούσε, που την επισκέπτονταν κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες επειδή θεωρούνταν ιαματικά, ήταν μολυσμένο κι έθετε σε κίνδυνο τις ζωές των ανθρώπων. Ο Στόκμαν μετά την ανακάλυψη αυτή, πηγαίνει στην τοπική εφημερίδα και το κοινοποιεί. Το καταγγέλλει και στον δήμαρχο και στις υπόλοιπες αρχές της πόλης. Η εφημερίδα το δημοσιεύει, όμως αυτό προκαλεί την αντίδραση των αρχών της πόλης και της τοπικής κοινωνίας, επειδή θεωρήθηκε ότι αντιβαίνει στα συμφέροντα τους. Ένας πόλεμος εναντίον του ξεσπάει και ανακηρύσσεται «εχθρός του λαού». Και ιδού το λέει, στην συνέλευση των κατοίκων:
« Αυτό που επιχειρούν σήμερα, να μου κλείσουν το στόμα, θάπρεπε να δοκιμάσει κανείς να το κάνει εδώ και λίγες μέρες. Αλλά τώρα η βία αυτή μου είναι διάφορη. Γιατί τώρα έχω να μιλήσω για σπουδαιότερα πράγματα. Τις τελευταίες μέρες σκέφτηκα και ερεύνησα τόσα πολλά, όπου στο τέλος σαν μυλόπετρα γύριζε το κεφάλι μου… Αλλά κατόπιν άρχισα να τα βλέπω όλα καθαρά. Και τότε ξεχώρισα τις σχέσεις μεταξύ τους, και γι αυτό είμαι απόψε εδώ. Θα κάνω συμπολίτες μου μεγάλες αποκαλύψεις. Θα σας ανακοινώσω μια ανακάλυψη που έχει ολωσδιόλου άλλη σημασία από το μικροζήτημα ότι το υδραγωγείο μας είναι δηλητηριασμένο και ότι τα υγιεινά μας λουτρά βρίσκονται απάνω σε ένα έδαφος που κυοφορεί τη χολέρα… Γιατί έχω σκοπό να καταπολεμήσω το ψέμα ότι η πλειοψηφία του κόσμου κατέχει την αλήθεια. Ποιες είναι οι αλήθειες που υποστηρίζει αυτή η πλειοψηφία, η λεγόμενη κοινή γνώμη; Είναι οι αλήθειες που έζησαν πια και γέρασαν.
Όταν μια αλήθεια γεράσει τόσο, έχει καταντήσει να γίνει ένα ψέμα. Ναι, είτε με εμπιστεύεστε είτε όχι, οι αλήθειες δεν είναι μαθουσάλες να ζουν επ’ άπειρον, όπως φαντάζονται οι άνθρωποι. Μια καλοκαμωμένη αλήθεια, να, ας πούμε ότι ζει 15,16, το πολύ 20 χρόνια. Σπάνια περισσότερο. Αλλά τέτοιες ηλικιωμένες αλήθειες είναι πάντα τρομερά ξερακιανές και αδύνατες. Και μολαταύτα, τις αρπάζει η πλειοψηφία, η κοινή γνώμη, και τις συστήνει για γερή πνευματική τροφή. Αλλά σας βεβαιώνω, δεν υπάρχει και πολλή θρεπτική ουσία σ’ αυτές, σας το λέω ως γιατρός, όλες αυτές οι αλήθειες της πλειοψηφίας μοιάζουν με το μπαγιάτικο ταγκισμένο λίπος, είναι σαν ρέγκες χαλασμένες και σ’ αυτό οφείλεται όλο αυτό το ηθικό σκορβούτο που θρασομανάει γύρω μας μέσα στην κοινωνία.»
Θα μου πείτε, τι σχέση έχουν τώρα όλα αυτά με μας και με όσα μας απασχολούν σήμερα.
Το κείμενο αυτό το γράφω έπειτα από την παρουσίαση του βιβλίου «Δεύτερη Ευκαιρία» του Στέφανου Κασσελάκη, όχι για να κριτικάρω θετικά ή αρνητικά το βιβλίο, ούτε για να κάνω πολιτική προπαγάνδα, αλλά επειδή ο κορμός της τοποθέτησής του είχε σχέση ακριβώς με την αλήθεια.
Στο ερώτημα που του έθεσαν οι παρουσιαστές και οι παρόντες της εκδήλωσης, γιατί έγραψε αυτό το βιβλίο, απάντησή του ήταν, ότι ήθελε να πει την αλήθεια.
«Αυτό που λείπει από την πολιτική ζωή του τόπου, είναι η αλήθεια. Αυτό το πολιτικό σύστημα έχει προδώσει τους Έλληνες. Αν δεν πούμε την αλήθεια δεν θα μπορέσουμε ποτέ να πάμε μπροστά. Και ο χρόνος της αλήθειας δεν είναι στο μέλλον, είναι στο τώρα.»
Με το βιβλίο του λοιπόν, ο Στέφανος Κασσελάκης θέλησε να πει την αλήθεια, για τον ίδιον, για τη ζωή του αλλά και για όσα έζησε όλο αυτό το διάστημα που ήταν πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ. Τόνισε ότι το βιβλίο δεν είναι τιμωρητικό και ότι ο ίδιος δεν πρόκειται να αλλάξει και να συμβιβαστεί όσες πιέσεις κι αν δεχτεί. Απαντώντας σε μια ερώτηση, τι θα κάνει με τη διαφθορά, είπε ότι «στα απόνερά της χάνονται χιλιάδες ταλέντα και άξιοι άνθρωποι. Το καλύτερο που μπορώ να κάνω είναι να επιλέξω άξιους ανθρώπους». Τόνισε επίσης ότι η καταπολέμηση της διαφθοράς είναι θέμα παιδείας και κουλτούρας και ότι έγραψε το βιβλίο «για να αντιμετωπίσει την λαίλαπα της προπαγάνδας και τη θολούρα που καλλιεργεί το μηντιακό σύστημα».
Ο γιατρός Στόκμαν που είπε την αλήθεια κόντρα σε ολόκληρη την κοινωνία της κωμόπολης όπου ζούσε, δεν συμβιβάστηκε παρά τον πόλεμο που δέχθηκε από το τοπικό κατεστημένο και την κοινή γνώμη, κι έμεινε στο τέλος μόνος του.
Στην τελευταία φράση του έργου, λέει:
«Μην το ξεστομίσετε ακόμα δυνατά. Έκανα μια μεγάλη ανακάλυψη!… Βλέπετε, το πράγμα είναι αυτό: ο δυνατότερος άνθρωπος στον κόσμο είναι εκείνος που είναι μονάχος!».
*Η Αλκμήνη Ψιλοπούλου είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας