Εκτενές ρεπορτάζ για τις αστυνομικές επιχειρήσεις – σκούπα στα Εξάρχεια και εδικά για την προσπάθεια απομάκρυνσης προσφύγων και μεταναστών που ζούσαν σε υπό κατάληψη κτίρια, φιλοξενεί ο Guardian.
Το άρθρο έχει τίτλο «Η αστυνομία της Αθήνας παίρνει θέση για να βγάλει τους πρόσφυγες από υπό κατάληψη κτίρια» και στον υπότιτλο του αναφέρεται πως «μια αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα στο κέντρο της Αθήνας που βοήθησε στη στέγαση των προσφύγων απειλείται από την κυβερνητική καταστολή».
Οι αρθρογράφοι του κειμένου, Alex King και Ιωάννα Μανουσάκη – Αδαμοπούλου ξεκινούν περιγράφοντας πως είναι λίγο μετά τις 5 τα ξημερώματα στη γειτονιά των Εξαρχείων στην Αθήνα. Μια ομάδα Αφγανών και Ιρανών κάθονται στη μέση του δρόμου, με ένα πανό που γράφει «No Pasaran (Δε θα περάσουν)» να κρέμεται πάνω από τα κεφάλια τους. Γελάνε και αστειεύονται καθώς τρώνε ψωμί και τυροπιτάκια από το τραπέζι της κοινότητας.
Το κοινό πρωινό λαμβάνει χώρα έξω από τη Νοταρά 26, μια αυτοοργανωμένη προσφυγική κατάληψη. Από τότε που άνοιξε, τον Σεπτέμβρη του 2015, στο απόγειο της προσφυγικής κρίσης, έχει προσφέρει στέγη σε περισσότερα από 9.000 άτομα. Αυτά τα «Πρωινά της Αντίστασης» που πραγματοποιούνται τις πολύ πρωινές ώρες, όταν είναι και πιθανότερες οι αστυνομικές εκκενώσεις, έχουν γίνει καθημερινό γεγονός, από τότε που η νέα κυβέρνηση της ΝΔ ανέλαβε καθήκοντα τον Ιούλιο.
Η υπόσχεση «να αποκατασταθεί ο νόμος και η τάξη» ήταν ένα από τα βασικά μοτίβα της προεκλογικής καμπάνιας που έφερε το δεξιό κόμμα στην εξουσία. Άμεσα, πατώντας πάνω σε αυτό το πλαίσιο, στις 8 Αυγούστου ανακοινώθηκαν σχέδια να εκκενωθούν και οι 23 προσφυγικές και αναρχικές καταλήψεις στα Εξάρχεια.
Αν το σχέδιο πραγματοποιηθεί, μέχρι το τέλος του μήνα θα έχουν βάλει τέλος στο αθηναϊκό πείραμα της αυτόνομης αστικής διακυβέρνησης και του «από τα κάτω» δικτύου αλληλεγγύης προσφύγων, το οποίο αυτή τη στιγμή στεγάζει περισσότερα από 1.000 άτομα.
Τα Εξάρχεια, που περιβάλλονται από πανεπιστημιακά κτήρια, είναι εδώ και χρόνια το «σπίτι» της ελληνικής διανοούμενης Αριστεράς, αντιαυταρχικών και αναρχικών κινημάτων.
Το να περνάς δίπλα από τις δυνάμεις των ΜΑΤ που περιφρουρούν συνεχώς την περίμετρο των Εξαρχείων δείχνει ότι δεν πρόκειται για μια τυπική γειτονιά. Είναι ο χώρος των τακτικών συγκρούσεων ανάμεσα στην αστυνομία που χρησιμοποιεί δακρυγόνα και νεολαίους που εκτοξεύουν βόμβες μολότοφ, όντας πρόθυμοι να εκτονώσουν την έντασή τους για την κακή οικονομική και πολιτική κατάσταση της Ελλάδας.
Ωστόσο, σε μια χώρα όπου η βία της άκρας δεξιάς και του κράτους κατά των μεταναστών είναι καλά καταγεγραμμένη, η έλλειψη ορατής αστυνομικής παρουσίας στο Εξάρχεια σε συνδυασμό με την έντονη αντιρατσιστική στάση (σ.σ.: των Εξαρχείων) δημιούργησαν ένα χώρο σχετικού ασύλου.
«Είμαι τόσο χαρούμενος εδώ, αισθάνομαι ασφαλής», εξηγεί η Σάνα*, κάτοικος μιας κατάληψης από το Αφγανιστάν. «Εδώ δουλεύουμε μαζί και έχουμε μια καλή ζωή».
Χιλιάδες πρόσφυγες έφθασαν στην Αθήνα το καλοκαίρι του 2015. Με την ελάχιστη ανταπόκριση του κράτους, το αναρχικό κίνημα στην περιοχή (που χρονολογείται από τη δεκαετία του 1980) αποφάσισε να ανοίξει κενά κτίρια στην Εξάρχεια για να φιλοξενήσουν πρόσφυγες. Η Νοταρά 26 ήταν η πρώτη και σύντομα ακολούθησαν κι άλλες, βασισμένες στις ίδιες αρχές της αυτόνομης αυτο-οργάνωσης.
Οι καταλήψεις προσφέρουν μια βιώσιμη εναλλακτική λύση στα επίσημα κέντρα υποδοχής προσφύγων προσφύγων, τα hotspots και τα κέντρα κράτησης, των οποίων οι συνθήκες έχουν δεχτεί σφοδρές επικρίσεις από διεθνείς παρατηρητές.
«Επισκέφθηκα τα στρατόπεδα ως εθελοντής», εξηγεί ο Saif*, ένας 31χρονος αναγνωρισμένος πρόσφυγας από τη Γάζα που ζει σε μια κατάληψη. «Δεν είσαι πρόσφυγας εκεί, νιώθεις σαν να είσαι στη φυλακή – και είναι γεμάτα. [Η κατάληψη] είναι σημαντική για μένα γιατί την αισθάνομαι περισσότερο σαν σπίτι, αισθάνομαι λίγο πιο άνθρωπος. Έχουμε χώρο για ύπνο, γείτονες και μια γειτονιά γύρω μας».
Όταν ήταν στην αντιπολίτευση, η Νέα Δημοκρατία επέκρινε τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης από τον ΣΥΡΙΖΑ, πατώντας πάνω στους φόβους περί ασφάλειας και στην πίεση που προκαλεί στην Ελλάδα η υποχρέωση να αναλάβει ένα δυσανάλογο μερίδιο της ευθύνης.
Ως κυβέρνηση, έχουν εντείνει τη φύλαξη των συνόρων, έχουν ανακαλέσει προς το παρόν τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο για πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής ασφάλισης και έχουν διαλύσει το υπουργείο Μετανάστευσης, μεταφέροντας την ευθύνη για τους πρόσφυγες στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.
Ωστόσο, η στρατηγική της ποινικοποίησης των καταλήψεων των προσφύγων είχε ξεκινήσει ήδη κατά τη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Ένα κύμα εκκενώσεων από βαριά οπλισμένους αστυνομικούς πραγματοποιήθηκε στις αρχές Απριλίου, επηρεάζοντας περισσότερα από 300 άτομα. Οι περισσότερες καταλήψεις στα Εξάρχεια λειτουργούν υπό την αρχή της μη χρήσης ναρκωτικών και της μη κατανάλωσης αλκοόλ. Ωστόσο, πολλά ΜΜΕ συνέδεσαν τις εκκενώσεις προσφυγικών καταλήψεων με αντιναρκωτικές αστυνομικές επιχειρήσεις που γίνονταν ταυτόχρονα στην περιοχή.
Με την υπόσχεση να «καθαρίσουν τα Εξάρχεια», η ρητορική της ΝΔ έχει συνδέσει εμπόρους ναρκωτικών, εγκληματίες, αναρχικούς και μετανάστες. Μια από τις πρώτες ενέργειες της κυβέρνησης ήταν η αμφιλεγόμενη κατάργηση του νόμου περί ακαδημαϊκού ασύλου τον οποίο ο επερχόμενος πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατηγορούσε ότι μετέτρεπε τους πανεπιστημιακούς χώρους σε εγκληματικές περιοχές χωρίς αστυνομία. Οι επικριτές της κατάργησης, είδαν την κίνηση σαν μια επίθεση πολιτικές ελευθερίες και στα Εξάρχεια, αντί για επίθεση στο έγκλημα.
Έμποροι ναρκωτικών και εγκληματικές οργανώσεις έχουν εκμεταλλευτεί την έλλειψη προφανούς αστυνόμευσης στα Εξάρχεια. Οι ακτιβιστές της περιοχής έχουν κάνει πολλές προσπάθειες να βελτιώσουν την κατάσταση γύρω από την πλατεία, όπως η φύτευση δέντρων, η οργάνωση προβολών και συναυλιών και η πραγματοποίηση νυχτερινών περιπολιών, αλλά πολλοί αναγνωρίζουν ότι η κατάσταση έχει επιδεινωθεί τους τελευταίους μήνες.
Μαζί με τις εκκενώσεις καταλήψεων και τις αντιναρκωτικές επιχειρήσεις, οι αρχές έχουν ανακοινώσει επίσης σχέδια που περιλαμβάνουν να βαφτούν περιοχές που είναι καλυμμένες από γκράφιτι, να βελτιωθεί ο δημόσιος φωτισμός, κανένα από τα οποία δεν απαιτεί την εκκένωση καταλήψεων, όπως αντικρούουν οι ακτιβιστές. Η Ελληνική Αστυνομία αρνήθηκε να σχολιάσει συγκεκριμένες επιχειρήσεις.
Παρά τις συνεχιζόμενες απειλές, δεν έχουν γίνει ακόμη εκκενώσεις αυτό το καλοκαίρι. Παρόλα αυτά, υπάρχει έντονη κλιμάκωση της αστυνομικής δραστηριότητας στην περιοχή, με τις επιχειρήσεις γύρω από την πλατεία να είναι σχεδόν καθημερινές.
Όσοι συλλαμβάνονται για παραβίαση της νομοθεσίας για τους πρόσφυγες τίθενται υπό κράτηση. Η Νέα Δημοκρατία έχει ανακοινώσει ότι πρόκειται να αρχίσει να απελαύνει τους αιτούντες άσυλο, των οποίων οι αιτήσεις έχουν απορριφθεί.
«Έχουν χρησιμοποιήσει την ποινικοποίηση, τις προκαταλήψεις κατά των προσφύγων, ακόμη και κατηγορίες περί τρομοκρατίας για να δυσφημίσουν την αριστερή αντίσταση στα Εξάρχεια», λέει ο Πάνος*, ένας ακτιβιστής που βοήθησε στο να ανοίξει η κατάληψη της Νοταρά 26 το 2015. «Προσωπικά δε νομίζω ότι θα πετύχουν. Το πολιτικό κόστος θα είναι μεγάλο και που θα επανατοποθετήσουν όλα τα παιδιά των προσφύγων και τις οικογένειες; Τα κέντρα υποδοχής είναι γεμάτα».
Η Αθήνα είναι άδεια για το καλοκαίρι. Τα μαγαζιά είναι κλειστά και μοιάζει με μια ζεστή πόλη φαντασμάτων. Όμως στην πλατεία Εξαρχείων υπάρχει μια χειροπιαστή ένταση στον αέρα, καθώς αυτοί που μαζεύονται εκεί γνωρίζουν ότι μια νέα αστυνομική επιχείρηση μπορεί να πραγματοποιηθεί ανά πάσα στιγμή.
Στην άλλη γωνία, η κατάληψη Αζάντι που έχει αδειάσει από τον περασμένο Απρίλιο, έχει καλυφθεί από μια τοιχογραφία που απεικονίζει αναρχικούς να αντιμετωπίζουν αστυνομικές δυνάμεις και το σύνθημα «Τα Εξάρχεια θα νικήσουν». Ο καιρός θα δείξει.