Η οργάνωση μάζεψε όλες τις απορίες σχετικά με τη διαρροή πετρελαίου στον Σαρωνικό και προσπάθησε να απαντήσει όσο πιο αναλυτικά γίνεται.
Τι συνέβη;
Τα ξημερώματα της Κυριακής (10/9) βούλιαξε για άγνωστους λόγους το δεξαμενόπλοιο Αγία Ζώνη ΙΙ (ιδιοκτησίας FOS petroleum) νοτιοδυτικά της βραχονησίδας Αταλάντης, κοντά στην Ψυτάλλεια. Το δεξαμενόπλοιο είχε φορτίο 2.200 τόνους μαζούτ και 340 τόνους ναυτιλιακά καύσιμα και – σύμφωνα με το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας (ΥΕΝ) – η διαρροή αφορά στο 5% (δηλαδή 135 τόνοι) του φορτίου. Ωστόσο, είναι πιθανόν η ποσότητα που διέρρευσε να είναι μεγαλύτερη. Το υπουργείο ανακοίνωσε επίσης ότι οι εργασίες στεγανοποίησης του πλοίου (απόλυτη προτεραιότητα) ολοκληρώθηκαν στις 12/9 και οι εργασίες απάντλησης ξεκίνησαν μετά (δεν είναι σαφές ακριβώς πότε).
Ποια είναι η έκταση του προβλήματος;
Αν και η ποσότητα που διέρρευσε θεωρείται πολύ μικρή (συγκριτικά με άλλα θαλάσσια πετρελαϊκά ατυχήματα), το σημείο του ναυαγίου ήταν δίπλα στο ΥΕΝ και ο καιρός για επιχειρήσεις περιορισμού της ρύπανσης ιδανικός, η πετρελαιοκηλίδα έπληξε ένα μεγάλο μέρος του Σαρωνικού. Πιο συγκεκριμένα, μέχρι την Τετάρτη 14/09 η ρύπανση εξαπλώθηκε 21 χλμ μακριά από το σημείο που βυθίστηκε το “ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ”. Τα παραπάνω οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο κρατικός μηχανισμός δεν ανταποκρίθηκε αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση του ατυχήματος. Η ρύπανση ξεκίνησε από τη Σαλαμίνα (Σελήνια έως Κυνοσούρα) και όταν άλλαξε ο αέρας κατευθύνθηκε προς τη Φρεαττύδα και τις παραλίες στα Νότια Προάστια, καθώς κηλίδες πετρελαίου εμφανίστηκαν και στο Καβούρι, όπου έχει βγει απαγορευτικό για μπάνιο. Η Σαλαμίνα, η Γλυφάδα και το Ελληνικό είναι πιθανότατα οι περιοχές με το μεγαλύτερο πρόβλημα.
Καθυστέρησε ο κρατικός μηχανισμός;
Εκ του αποτελέσματος είναι σαφές ότι δεν αντέδρασε αποτελεσματικά. Οι εργασίες περιορισμού της πετρελαιοκηλίδας στο σημείο του ατυχήματος, σύμφωνα με μαρτυρίες, δεν πραγματοποιήθηκαν αρκετά γρήγορα, με αποτέλεσμα η πετρελαιοκηλίδα να εξαπλωθεί σε μία πολύ μεγάλη σε έκταση περιοχή. Υπάρχουν επίσης κάποια ερωτήματα που χρήζουν απάντησης από το Υπουργείο Ναυτιλίας:
1. Από τον σχετικό εξοπλισμό που κάθεται γύρω από το λιμάνι του Πειραιά (εποπτικά μέσα, πλωτά φράγματα-booms, πλοία αναρρόφησης κοκ) πόσα χρησιμοποιήθηκαν; Πόσα από τα πλωτά μέσα που θα μπορούσαν να αναρροφήσουν το πετρέλαιο στη θάλασσα κινητοποιήθηκαν;
2. Το σχετικό εποπτικό όργανο του ΥΕΝ (έχει μοντέλα πρόγνωσης καιρού) ζήτησε έγκαιρη συλλογή του πετρελαίου πριν ο καιρός το φέρει στις ακτές της Αθήνας;
3. Με ποιοv τρόπο αντιδρά το ΥΕΝ στο γεγονός ότι υπάρχει ελάχιστο ανθρωπινό δυναμικό και εργαλεία στη Σαλαμίνα; Απαίτησε από την εταιρεία να κάνει αυτό που πρέπει; Μέχρι στιγμής, υπάρχει μόνο ένα βυτιοφόρο στη Σαλαμίνα και χρειάζεται επειγόντως να πάει και άλλο για να περιοριστεί η ζημιά.
Αφού το περιστατικό θεωρείται μικρής έκτασης, γιατί οι επιπτώσεις του είναι τόσο εκτεταμένες;
Όπως αναφέρεται και πιο πάνω, είναι σαφές ότι ο κρατικός μηχανισμός δεν αντέδρασε αποτελεσματικά. Αυτό είχε σαν συνέπεια, όταν άλλαξε ο καιρός, η πετρελαιοκηλίδα να μετακινηθεί πλήττοντας και άλλες περιοχές στον Σαρωνικό. Οι καθυστερήσεις χειροτερεύουν την κατάσταση, καθώς το πετρέλαιο έχει την τάση να απορροφά νερό σχηματίζοντας γαλακτώματα πετρελαίου-νερού. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται ο όγκος του κατά 3-4 φορές. Η όλη διαδικασία δυσκολεύει τον καθαρισμό.
Από εκεί και πέρα η εξάπλωση της πετρελαιοκηλίδας είχε ως αποτέλεσμα την πολυδιάσπαση των περιορισμένων συνεργείων καθαρισμού σε πολλές διαφορετικές περιοχές. Συνεπώς, το πρόβλημα καθυστερεί να λυθεί και αυξάνεται ο κίνδυνος περαιτέρω επέκτασής του.
Ποια είναι η διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί σε περίπτωση τέτοιου ατυχήματος;
Η καλύτερη στρατηγική αντιμετώπισης μίας πετρελαιοκηλίδας είναι η πρόληψη. Σε περίπτωση ωστόσο πετρελαιοκηλίδας, το κλειδί είναι η ταχύτατη δραστηριοποίηση, η εξασφάλιση ότι θα αφαιρεθεί όσο το δυνατό περισσότερο πετρέλαιο από το περιβάλλον και ότι δεν θα πλήξει τις ακτές και άλλες ευαίσθητες περιοχές. Ο πρωταρχικός στόχος είναι να στεγανοποιηθεί το πλοίο για να σταματήσει η διαρροή και να περιοριστεί η κηλίδα με πλωτά φράγματα ώστε να μην εξαπλωθεί. Μετά τον εγκλωβισμό με πλωτά φράγματα, ακολουθεί η περισυλλογή του πετρελαίου με μηχανικά μέσα και στη συνέχεια ο καθαρισμός της ακτογραμμής. Απαραίτητα βήματα είναι επίσης η ασφαλής απάντληση του πετρελαίου που απομένει στο πλοίο και η ανέλκυσή του.
Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας πρέπει να γίνουν τα εξής:
Πλήρης αξιολόγηση της έκτασης της διαρροής και της ποσότητας που έχει χυθεί στη θάλασσα
Εγκατάσταση του κατάλληλου εξοπλισμού συγκράτησης και ανάκτησης του πετρελαίου
Παροχή ασφαλών εγκαταστάσεων υποδοχής του πετρελαίου που έχει ανακτηθεί
Πλήρης αξιολόγηση της περιβαλλοντικής ζημιάς
Ποιοι είναι αρμόδιοι για τον περιορισμό και καθαρισμό της πετρελαιοκηλίδας;
Από την πλευρά της πολιτείας είναι το Υπουργείο Ναυτιλίας και το Λιμενικό Σώμα, το οποίο πρέπει να βρίσκεται από την πρώτη στιγμή στο σημείο του ατυχήματος. Η πλοιοκτήτρια εταιρία καλείται να αναλάβει την ευθύνη και τη διαδικασία της απορρύπανσης, αναθέτοντας το έργο σε εταιρία αντιμετώπισης τέτοιων ατυχημάτων. Η εταιρία στη συνέχεια πρέπει να έχει ένα πλήρες σχέδιο αποκατάστασης, το οποίο θα καταθέσει στο Λιμενικό Σώμα και στο Υπουργείο Ναυτιλίας. Όλη η διαδικασία γίνεται υπό την επίβλεψη των δύο τελευταίων. Το Υπουργείο Ναυτιλίας είναι υπεύθυνο να διασφαλίσει ότι η πλοιοκτήτρια εταιρία παίρνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για τη μέγιστη δυνατή αποκατάσταση της περιοχής.
Ποιοι αναλαμβάνουν το κόστος του καθαρισμού;
Ισχύει ο κανόνας “Ο ρυπαίνων πληρώνει”. Η πλοιοκτήτρια εταιρία και η ασφαλιστική της αναλαμβάνουν το κόστος. Αυτό περιλαμβάνει ολόκληρο το κόστος της αντιμετώπισης του ατυχήματος (περιορισμός, καθαρισμός, απάντληση, ανέλκυση) καθώς επίσης και το κόστος έρευνας & αξιολόγησης της περιβαλλοντικής ζημιάς, της περιβαλλοντικής αποκατάστασης (χλωρίδα & πανίδα, καταστροφή φυσικών πόρων) και τέλος οικονομικές και περιβαλλοντικές αποζημιώσεις.
Απέναντι στην κοινωνία, η πολιτική ηγεσία έχει την ευθύνη και οφείλει να απαιτήσει τον καθαρισμό μέχρι και του τελευταίου κόκκου άμμου, δίνοντας προτεραιότητα στην υγεία και το περιβάλλον και όχι στη μείωση του κόστους του “επιχειρηματία”.
Είναι επικίνδυνο για εμένα να έρθω σε επαφή με το πετρέλαιο;
Ναι, η επαφή με πετρέλαιο μπορεί να προκαλέσει έγκαυμα ή ερεθισμό του δέρματος και των ματιών σου.
Πώς μπορώ να βοηθήσω στον καθαρισμό;
Αν βρίσκεσαι σε μία από αυτές τις περιοχές που έχει φτάσει το πετρέλαιο:
Πρόσεχε να μην έρθει σε επαφή το δέρμα σου με το πετρέλαιο, επειδή είναι επικίνδυνο.
Αν θέλεις να βοηθήσεις με τον καθαρισμό χρειάζεσαι σίγουρα γάντια και ειδική φόρμα, αφού πρώτα όμως επικοινωνήσεις με τον δήμο της περιοχής και την εταιρεία καθαρισμού για να σου πουν πού μπορείς να αφήσεις ό,τι μαζέψεις (γιατί είναι τοξικά απόβλητα – ΔΕΝ τα πετάμε στα σκουπίδια).
Τι να κάνω αν βρω κάποιο ζώο μέσα στο πετρέλαιο;
Αν εντοπίσεις πουλί ή άλλο ζώο σε πετρέλαιο μην το αφήσεις να ξαναμπεί στο νερό. Μπες ανάμεσα στη θάλασσα και σε αυτό, κύκλωσέ το, πιάστο με κάποιο πανί ή πετσέτα.
Βρες ένα κουτί για να το μεταφέρεις, άνοιξε τρύπες αρκετά μεγάλες για να περνάει αέρας και να μην κινδυνεύει από τις αναθυμιάσεις.
Επικοινώνησε άμεσα με την ΑΝΙΜΑ, 2109510075 & 6972664675
Τι κάνει η Greenpeace;
Η Greenpeace βρίσκεται από πολύ νωρίς στα σημεία που έχουν πληγεί, αρχικά στην Σαλαμίνα και στη συνέχεια σε όλες τις ρυπανθείσες παραλίες της Αττικής. Καταγράφουμε και αξιολογούμε την κατάσταση και είμαστε σε συνεχή επαφή με τους αρμόδιους φορείς, τους δήμους και τις εταιρίες απορρύπανσης για να δούμε πώς μπορούμε να βοηθήσουμε με τον καθαρισμό και τις εργασίες, ενώ από τις 15/9 ομάδες μελών της Greenpeace συμμετέχουν ενεργά στους καθαρισμούς.
Η Greenpeace καλεί το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας και τις αρμόδιες υπηρεσίες του να κινηθούν ταχύτατα και με διαφάνεια, δίνοντας στη δημοσιότητα πληροφορίες για το μέγεθος της διαρροής και τα αίτια του ατυχήματος, και να διασφαλίσουν ότι:
θα εντείνουν τις εργασίες απορρύπανσης από το πετρέλαιο σε ολόκληρη την περιοχή του Σαρωνικού με στόχο η περιοχή που επλήγη να επιστρέψει το συντομότερο στην πρότερη κατάστασή της, οι υπαίτιοι της καταστροφής
θα αναλάβουν πλήρως το κόστος ζημίας, αποκατάστασης και αποζημιώσεων, θα ολοκληρωθεί τάχιστα η απάντληση όλου του πετρελαίου που απομένει στο βυθισμένο πλοίο και
θα προχωρήσει το συντομότερο δυνατόν η ανέλκυσή του.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις μιας πετρελαιοκηλίδας στο θαλάσσιο περιβάλλον;
Οι πετρελαιοκηλίδες έχουν άμεσες και προφανείς επιπτώσεις στα ζώα που χρησιμοποιούν την επιφάνεια της θάλασσας, όπως πουλιά, θαλάσσιες χελώνες, δελφίνια και άλλα. Ειδικά τα πουλιά συγκαταλέγονται μεταξύ των πιο σοβαρών θυμάτων. Το πετρέλαιο είναι τοξικό για ένα ευρύ φάσμα θαλάσσιων οργανισμών. Τα αυγά, οι προνύμφες των ψαριών και τα νεαρά άτομα είναι γενικά πιο ευαίσθητα στη ρύπανση από πετρελαιοειδή. Επίσης, το πλαγκτόν που ζει στην επιφάνεια της θάλασσας είναι ιδιαίτερα ευπαθές στις πετρελαιοκηλίδες. Το πετρέλαιο δρα ως δηλητήριο, παρεμποδίζοντας την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό του. Μόλις το πετρέλαιο φτάσει στις ακτές τότε υπάρχουν σοβαρές επιπτώσεις και στο παράκτιο περιβάλλον της ρυπανθείσας περιοχής.
Ο βαθμός και η έκταση της ζημιάς αυτού του ατυχήματος δεν μπορούν προς το παρόν να εκτιμηθούν. Θα χρειαστεί έρευνα, διαρκής παρακολούθηση και καταγραφή των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η εμπειρία από άλλες πετρελαιοκηλίδες από όλο τον κόσμο μας δείχνει ότι οι επιπτώσεις μπορεί να είναι μακροπρόθεσμες.
Πόσος καιρός θα χρειαστεί για να καθαρίσουν οι θάλασσες και οι ακτές από το πετρέλαιο;
Θα πρέπει να είναι σαφές ότι, ως γενική αρχή, από τη στιγμή που πέφτει πετρέλαιο στη θάλασσα η ολική ανάκτησή του είναι αδύνατη. Σκοπός είναι η γρήγορη αντιμετώπιση του ατυχήματος και η προσπάθεια ανάκτησης όσο μεγαλύτερης ποσότητας πετρελαίου είναι εφικτή. Πρόκειται για μία “κούρσα” με τον χρόνο: όσο περνούν οι ημέρες, τόσο περισσότερο το πετρέλαιο εισχωρεί στο οικοσύστημα. Σε αυτό βοηθάει και η διαδικασία “γαλακτωματοποίησης” του πετρελαίου, δηλαδή το πετρέλαιο φουσκώνει από το νερό, αραιώνει η πυκνότητά του και αλλάζει ο χρωματισμός από μαύρο σε καφέ. Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία γαλακτωματοποίησης το πετρέλαιο καθίσταται μη ανακτήσιμο και παραμένει στο θαλάσσιο περιβάλλον.
Συνεπώς, ένα μέρος του πετρελαίου είναι σίγουρο ότι θα παραμείνει στο θαλάσσιο περιβάλλον. Η φυσική διαδικασία διάσπασής του θα κρατήσει αρκετά χρόνια, ενδεχομένως και δεκαετίες.
Όσον αφορά τις ακτές, οι διαδικασίες αποκατάστασης μπορούν να αφαιρέσουν το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου (ενδεχομένως και σχεδόν στο σύνολό του) σε μερικές ημέρες ή εβδομάδες. Ωστόσο και εδώ ο χρόνος δεν είναι σύμμαχός μας: στις αμμώδεις ακτές, όσο περνούν οι μέρες, το πετρέλαιο εισχωρεί βαθιά μέσα στην άμμο καθιστώντας την διαδικασία αποκατάστασης δυσχερέστερη.
Ποια είναι τα βήματα μετά τον καθαρισμό της θάλασσας;
Μετά τον καθαρισμό χρειάζεται διαρκής παρακολούθηση και καταγραφή περιβαλλοντικών και βιολογικών δεικτών: τι έχει καθιζάνει, ποια είναι η σύνθεση του ιζήματος, ποιες είναι οι επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, το θαλάσσιο περιβάλλον, στην τροφική αλυσίδα.
Μήπως τελικά τέτοιου είδους ατυχήματα είναι “αναγκαίο κακό” προκειμένου η χώρα να έχει επάρκεια σε πετρέλαιο;
Όταν πραγματοποιούνται θαλάσσιες πετρελαϊκές δραστηριότητες, η εμπειρία δείχνει ότι η περίπτωση ατυχήματος είναι δεδομένη, δηλαδή αργά ή γρήγορα θα συμβεί κάποιου είδους ατύχημα. Ιδιαίτερα σε περιπτώσεις μεγάλης κλίμακας πετρελαϊκής δραστηριότητας (π.χ. Υπεράκτιες εξορύξεις σε μεγάλα βάθη) οι πιθανότητες ατυχήματος πολλαπλασιάζονται
Ωστόσο, θα πρέπει να είναι σαφές σε όλους ότι το πετρέλαιο είναι ένας ενεργειακός πόρος με λίγες δεκαετίες ζωής ακόμα: όλο και περισσότερες χώρες ανακοινώνουν σχέδια για μείωση ή απεξάρτηση από την κατανάλωση πετρελαίου. Για παράδειγμα, η Ολλανδία και η Νορβηγία θα σταματήσουν τις πωλήσεις αυτοκινήτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης μετά το 2025, η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία το 2040. Το ίδιο αναμένεται να ανακοινώσει σύντομα και η Κίνα. Η τήρηση της Συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα επιβάλλει την γρήγορη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, αν είναι δυνατόν ως τα μέσα του αιώνα.
Συνεπώς, αν πραγματικά θέλουμε να μην ξαναζήσουμε παρόμοιες καταστάσεις, η Ελλάδα οφείλει να πάρει άμεσα μέτρα για την οριστική απεξάρτηση από το πετρέλαιο τις επόμενες 2-3 δεκαετίες: Ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών σε ορίζοντα δεκαετίας και κλείσιμο όλων των πετρελαϊκών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, ακύρωση σχεδίων για εξόρυξη υδρογονανθράκων, προώθηση ενός βιώσιμου τομέα μεταφορών που θα βασίζεται στην ηλεκτροκίνηση, σταδιακή απαγόρευση της χρήσης πετρελαίου θέρμανσης στα κτίρια και συνδυασμός με κίνητρα για ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων και χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Το πετρέλαιο ως ενεργειακός πόρος βρίσκεται στην Δύση του. Το πραγματικό ερώτημα είναι πόσο γρήγορα θα απαλλαγούμε από αυτό.
