Χιλιάδες μετανάστες που ζουν με τις οικογένειές τους και εργάζονται εδώ και χρόνια στην Ελλάδα βρίσκουν μπροστά τους παράλογα, άδικα και συνεχή εμπόδια στην προσπάθειά τους να πολιτογραφηθούν στον τόπο που θεωρούν πλέον ως δικό τους σπίτι κι αυτό γιατί η κυβέρνηση υψώνει συνεχώς νέα τείχη. Θα πρέπει να δώσουν ιδιαίτερα απαιτητικές ακόμη και για ιθαγενείς Ελληνες εξετάσεις, να αποδείξουν ότι έχουν εισόδημα για επτά χρόνια και να περιμένουν περίπου πέντε χρόνια μέχρι να εξεταστεί η αίτησή τους, με αποτέλεσμα η απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας να θυμίζει άθλο. Την ίδια στιγμή αν είσαι γόνος της τέως βασιλικής οικογένειας και επί 50 χρόνια αρνείσαι να αναγνωρίσεις το σύνταγμα, τότε, ναι, μπορείς εν μια νυκτί να λάβεις την ελληνική ιθαγένεια.
Η ελληνική ιθαγένεια είναι τελικά για λίγους, με βάση τους νόμους της κυβέρνησης Μητσοτάκη, κάτι που το επιβεβαιώνουν μετανάστες στην Ελλάδα οι οποίοι αφηγούνται στο Documento τις περιπέτειες για την πολιτογράφησή τους.
Απαιτητικές εξετάσεις ακόμη και για Ελληνες
Το πρώτο βήμα για την απόκτηση ελληνικής ιθαγένειας μέσω πολιτογράφησης είναι το πιστοποιητικό επάρκειας γνώσεων. Για να πετύχει ο μετανάστης στις εξετάσεις θα πρέπει να απαντήσει σωστά σε 70 από τις 100 ερωτήσεις (60 ερωτήσεις ελληνικής γλώσσας και 40 γεωγραφίας, ιστορίας, πολιτισμού και πολιτικών θεσμών), επιλεγμένες από μια τράπεζα θεμάτων με 500 θέματα. Ωστόσο, οι περισσότερες ερωτήσεις είναι ιδιαίτερα εξεζητημένες. Ετσι, για να πιστοποιηθεί η επάρκεια γνώσεών του καλείται να απαντήσει για άρθρα του συντάγματος, ποια είναι η πιο γνωστή παλαιολιθική θέση της Ελλάδας όπου βρέθηκε το παλαιότερο ανθρώπινο λείψανο, πού γεννήθηκε η θεά Αφροδίτη σύμφωνα με τη «Θεογονία» του Ησιόδου και πολλές άλλες ερωτήσεις στις οποίες θα αδυνατούσαν να απαντήσουν σωστά ακόμη και πτυχιούχοι Ιστορίας ή Πολιτικών Επιστημών. Συνεπώς, ένας στους δύο απορρίπτεται στις εξετάσεις για το πιστοποιητικό γνώσεων.
Ο 28άχρονος Μπαχαντέρ Ζαμανχέλ από το Αφγανιστάν, που ζει εδώ και περίπου οκτώ χρόνια στο Ηράκλειο της Κρήτης, μίλησε στο Documento για τη δυσκολία των εξετάσεων που τον ανάγκασε να εγκαταλείψει κάθε προσπάθεια: «Την ελληνική γλώσσα, επειδή είναι πολύ διαφορετική από τη δική μου, μου φαίνεται πολύ δύσκολο να τη μάθω καλά. Ενδιαφέρθηκα να δώσω εξετάσεις. Στην αρχή δεν μπορούσα να βρω κάποιον να με κατευθύνει ή να μου πει ότι έχω τη δυνατότητα να ξεκινήσω τη διαδικασία πολιτογράφησης. Το έμαθα τυχαία από έναν συνάδελφο. Στην αρχή φαντάστηκα ότι θα ήθελε κάποιες απλές γνώσεις της ελληνικής για να μπορώ να συνεννοούμαι. Μετά όμως είδα ότι έχει ερωτήσεις για την ιστορία, τη γεωγραφία κ.λπ. Είχε ερωτήσεις για την αρχαία Ελλάδα. Αυτά δεν τα είχα ακούσει ποτέ έως τότε. Στο Αφγανιστάν έκανα τις πρώτες τάξεις του σχολείου και στη γλώσσα μου θα ήταν δύσκολο να τα αποστηθίσω».
Το γεγονός ότι οι ερωτήσεις έχουν παροιμιώδη δυσκολία και είναι πλήρως αποκομμένες από την εμπειρία και την εκπαίδευση των μεταναστών που ζουν χρόνια στη χώρα επιβεβαιώνει στο Documento και η Αντλα Σασάτη, μέλος του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών και διευθύντρια του γραφείου του φορέα: «Οι ερωτήσεις είναι πολύ δύσκολες. Δεν ξέρω κατά πόσο αυτές αντιπροσωπεύουν τη σχέση που έχει αναπτύξει ο μετανάστης με την ελληνική κοινωνία. Είναι ερωτήσεις για να μπεις σε μια σχολή. Ξεχνάμε ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι φοιτητές και δουλεύουν. Αρα έχουν συγκεκριμένο διάστημα για να διαβάσουν. Φυσικά και πρέπει να γνωρίζεις την ελληνική γλώσσα, αλλά οι δεσμοί ενός μετανάστη ή μιας μετανάστριας με την ελληνική κοινωνία και το κράτος δεν σχετίζονται με το αν ξέρει ποιος κέρδισε τη Γιουροβίζιον».
Προετοιμασία από την τσέπη τους
Η διαδικασία της πολιτογράφησης γίνεται ακόμη δυσκολότερη καθώς το κράτος δεν προσφέρει καμία βοήθεια στην προετοιμασία των μεταναστών για τις εξετάσεις, κάτι όμως που είναι πραγματικότητα σε άλλες χώρες. Εδώ οι μετανάστες δαπανούν εκατοντάδες ευρώ σε «λυσάρια» αμφιβόλου αξιοπιστίας, ενώ σε πολλές περιπτώσεις αναγκάζονται να γραφτούν σε φροντιστήρια.
Σχολιάζοντας το υψηλό κόστος της προετοιμασίας ο Μπ. Ζαμανχέλ επισημαίνει: «Πώς θα μπορέσω να τα μάθω όλα αυτά; Δουλεύω δέκα ώρες την ημέρα και τα Σαββατοκύριακα. Πού θα βρω τον χρόνο; Επίσης δεν προσφέρει το κράτος κάποια βοήθεια, κάποια μαθήματα για παράδειγμα, ώστε να μπορώ να παρακολουθήσω και να προετοιμαστώ. Αγόρασα δύο βιβλία των 50 ευρώ το καθένα με απαντήσεις. Για μαθήματα σε φροντιστήρια το κόστος είναι περίπου 15 ευρώ την ώρα. Χρειάζονται πολλές ώρες. Απογοητεύτηκα και σταμάτησα κάθε προσπάθεια. Είναι αδύνατον».
Σε ορισμένες βέβαια περιπτώσεις τοπικές συλλογικότητες και δήμοι οργανώνουν κατά καιρούς μαθήματα ελληνικών. Η δυνατότητα αυτή όμως δεν παρέχεται συστηματικά στους μετανάστες αλλά εξαρτάται από την πρωτοβουλία του εκάστοτε δήμου, καθώς το κράτος δεν έχει πραγματοποιήσει καμία οργανωμένη δράση.
Ο Ενρι Χισενμπέλι, πρόεδρος της αλβανικής κοινότητας και μέλος του Φόρουμ Μεταναστών, σημειώνει στο Documento: «Μιλάμε για ανθρώπους που είναι 30 χρόνια στην Ελλάδα και εργάζονται στις οικοδομές, στα χωράφια και τα σπίτια. Μπαίνουν σε αυτήν τη διαδικασία χωρίς καμία βοήθεια. Είναι αρκετοί, οπότε έχει πέσει το βάρος στις κοινότητες ώστε να κάνουν μαθήματα ελληνικών. Δεν υπάρχει κάποια κίνηση από το κράτος ή τον δήμο για την εκμάθηση της ελληνικής για να λάβουν την ιθαγένεια. Αυτή η αβεβαιότητα δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερη αγωνία στους μετανάστες. Σαφώς η ελληνική πολιτεία μπορεί να δώσει την ιθαγένεια σε πρόσωπα που εκείνη θεωρεί ότι αρμόζει. Ωστόσο, είναι μεγάλη η αντίθεση όταν από την άλλη μετανάστες περιμένουν ολόκληρα χρόνια. Εχουμε μαθήματα ελληνικών ως κοινότητα για να μπορέσουμε να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους να ανταποκριθούν».
Εισοδηματικά κριτήρια για να γίνεις Ελληνας
Θεσπίστηκαν το 2020 και λειτουργούν έκτοτε ως μέσο αποκλεισμού των μεταναστών
Τον Οκτώβριο του 2020 δημοσιεύτηκε ο νόμος 4735/2020, ο οποίος προέβλεπε την τροποποίηση της διαδικασίας για την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας με στόχο, όπως έλεγε το υπουργείο Εσωτερικών, τη μεγαλύτερη ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα του συστήματος πολιτογράφησης. Ωστόσο, τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά.
Με τον ν. 4735/2020 εισήχθησαν εισοδηματικά κριτήρια ως προϋπόθεση απόκτησης ιθαγένειας λίγο προτού διεξαχθούν οι πρώτες εξετάσεις. Ο υποψήφιος πρέπει να παρουσιάζει ετήσιο εισόδημα ίσο με τον κατώτατο μισθό υπαλλήλου για επτά συνεχόμενα έτη πριν από το αίτημα πολιτογράφησης. Η προϋπόθεση αυτή, η οποία παρουσιάστηκε από την κυβέρνηση ως μέσο καταπολέμησης της μαύρης εργασίας, στην πραγματικότητα στοχεύει να αποκλείσει όσο το δυνατόν περισσότερους μετανάστες από την πρόσβαση στην ελληνική ιθαγένεια. Ειδικά με τις χρονιές της πανδημικής κρίσης είναι αδύνατον εργαζόμενος –ακόμη και Ελληνας– να εμφανίσει εργασία επτά συναπτών ετών, δεδομένου ότι τότε το μεγαλύτερο μέρος των εργαζομένων βρισκόταν σε αναστολή εργασίας.
Ενισχυτικό όσων επιχειρηματολογούν ότι αποτελεί μέτρο αποκλεισμού είναι πως από τα 36.321 εκκρεμή αιτήματα για πολιτογράφηση τα 20.527 είναι σε αναμονή εξαιτίας της αδυναμίας των μεταναστών να καλύψουν τα εισοδηματικά κριτήρια και την αδιάλειπτη εργασία των επτά ετών. Παράλληλα, τρεις στους δέκα επιτυχόντες των εξετάσεων τελικά «κόβονται» εξαιτίας των κριτηρίων αυτών.
O Αρτούρ Κελεμένι παραλίγο να μην πολιτογραφηθεί εξαιτίας των εισοδηματικών κριτηρίων. Τελικά έλαβε την ελληνική ιθαγένεια το 2022. Γνωρίζοντας από πρώτο χέρι την κατάσταση δηλώνει στο Documento: «Είναι ιδιαίτερα απαιτητική. Το ζήτημα δεν είναι μόνο ότι οι εξετάσεις αυτές δεν έχουν καμία σχέση με τη ζωή των μεταναστών στην Ελλάδα, αλλά υπάρχουν επιπλέον τα εισοδηματικά κριτήρια. Εχω μια μειωμένη σύνταξη 350 ευρώ και μαζί με την επικουρική και εκείνη της γυναίκας μου κατάφερα οριακά τα καλύψω τα κριτήρια. Αλλιώς θα έχανα την ιθαγένεια. Είμαι εδώ 27 χρόνια και είναι πολύ κρίμα να προσπαθούμε, να δουλεύουμε στην Ελλάδα και να βρίσκουμε συνεχώς εμπόδια. Οι γυναίκες που δουλεύουν σε σπίτια τι θα δηλώσουν; Ξέρω περιπτώσεις που έχουν περάσει τις εξετάσεις αλλά δεν κάλυπταν τα οικονομικά κριτήρια και κόπηκαν».
Για την αναδρομική εφαρμογή των εισοδηματικών κριτηρίων, τα οποία θεσμοθετούν ένα σύστημα πολιτογράφησης που παραμένει αγκυλωμένο σε πολύπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες παρεμποδίζοντας την ένταξη όσων ζουν, εργάζονται και φορολογούνται εδώ και χρόνια στη χώρα, η Αντ. Σασάτη σχολιάζει: «Είναι πολιτική βούληση το να αποφασίζεις λίγο πριν από τις εξετάσεις τα εισοδηματικά κριτήρια. Τα επανέφερε λίγο πριν από τις πρώτες γραπτές εξετάσεις ο τότε υπουργός Εσωτερικών. Πολλοί είχαν περάσει αλλά δεν μπορούν να πάρουν την πολιτογράφηση γιατί δεν καλύπτουν τα οικονομικά κριτήρια. Επίσης, πολλοί μετανάστες ήταν πριν από τον νόμο αυτό σε αναμονή για τη διαδικασία απόκτησης της ιθαγένειας και τα εισοδηματικά κριτήρια μπήκαν αναδρομικά για όσους είχαν καταθέσει με το προηγούμενο σύστημα, με αποτέλεσμα να χρειάζεται να ξεκινήσουν όλη τη διαδικασία από την αρχή». Μάλιστα, περισσότερα από 30.000 αιτήματα για πολιτογράφηση εκκρεμούν επί χρόνια εξαιτίας των γραφειοκρατικών προβλημάτων, ενώ μετανάστες που τα υπέβαλαν πληρώνοντας παράβολα των 300 ευρώ κλήθηκαν να εξεταστούν με το νέο σύστημα.
Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Σαμ Αχμέντ, πακιστανικής καταγωγής και μέλος του Δικτύου Νέων Μεταναστευτικής Καταγωγής Ορίζοντες, ο οποίος εξηγεί στο Documento: «Τα εισοδηματικά κριτήρια που έχουν πλέον μπει ως επίσης μια απαραίτητη προϋπόθεση κάνουν τη διαδικασία ακόμα πιο δύσκολη, καθώς οι μετανάστες είναι μια περισσότερο ευάλωτη ομάδα ως προς την εργασία και στους δύσκολους καιρούς παρά πολλοί είχαν χάσει τις δουλειές τους και είχαν μείνει άνεργοι. Οπως δεν θα αφαιρούσαμε την ελληνική ιθαγένεια από έναν Ελληνα πολίτη επειδή έμεινε άνεργος, με τον ίδιο τρόπο δεν θα έπρεπε να στερείται το δικαίωμα σε έναν πολίτη τρίτης χώρας να αποκτήσει την ελληνική ιθαγένεια όταν πληροί όλες τις προϋποθέσεις αλλά δεν κατάφερε να βρει δουλειά ή να εξασφαλίσει το απαραίτητο εισόδημα, γεγονός που δεν εξαρτάται από τον ίδιο. Σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία και μια κοινωνία στην οποία έχουν συμβάλει ιδιαίτερα οι μετανάστες, δεν θα έπρεπε να υπάρχουν αυτά τα εμπόδια και η πολιτογράφηση θα έπρεπε να γίνεται με αντικειμενικά κριτήρια, όπως γίνεται και σε άλλες πολιτισμένες χώρες του κόσμου».
Διαβάστε επίσης
«Είναι τρελό…»: Σφοδρές αντιδράσεις μετά τις απειλές Τραμπ για τη Γροιλανδία και τον Παναμά
Τρία αγκάθια στον ΣΥΡΙΖΑ – Τα θέματα που «βασανίζουν» την Κουμουνδούρου
«1.200 δολάρια το καλάσνικοφ, από 50 το αυτοσχέδιο» – Τιμοκατάλογος αφοπλισμού μέσω… ΦΕΚ στο Μεξικό
Πυρκαγιές σαρώνουν το Λος Άντζελες: Εκκενώσεις οικισμών, στάχτη χιλιάδες στρέμματα (Videos)