Με την έγκριση για τη γλυφοσάτη να αναμένεται να λήξει στα μέσα Δεκεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε στα κράτη μέλη να ανανεώσουν για δέκα χρόνια την έγκριση αυτού του αμφιλεγόμενου ζιζανιοκτόνου στην ΕΕ. Αυτή η θέση, που δημοσιοποιήθηκε στον ιστότοπό της, θα συζητηθεί κατά τη διάρκεια τεχνικής συνάντησης την Παρασκευή 22 Σεπτεμβρίου στις Βρυξέλλες, πριν ψηφιστεί στις 13 Οκτωβρίου.
Η τρέχουσα άδεια χρήσης της γλυφοσάτης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που ανανεώθηκε το 2017 για πέντε χρόνια, έληξε στις 15 Δεκεμβρίου 2022. Ωστόσο, παρατάθηκε κατά ένα έτος εν αναμονή της επιστημονικής αξιολόγησης από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA). Σε μια γνώμη που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2023, η Αρχή ισχυρίζεται ότι δεν έχει εντοπίσει «περιοχές κρίσιμης ανησυχίας» στους ανθρώπους, τα ζώα και το περιβάλλον που θα μπορούσαν να εμποδίσουν την έγκριση του ζιζανιοκτόνου.
Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει να εγκριθεί το ζιζανιοκτόνο έως τις 15 Δεκεμβρίου 2033, δηλαδή για περίοδο διπλάσια από την προηγούμενη άδεια, αλλά μικρότερη από την 15ετή περίοδο που είχε αρχικά προγραμματιστεί. Το πράσινο φως μπορεί να αναθεωρηθεί ανά πάσα στιγμή, εάν το δικαιολογούν νέες αξιολογήσεις.
Επικινδυνότητα και δικλείδες
Η γλυφοσάτη, η δραστική ουσία σε πολλά ζιζανιοκτόνα – συμπεριλαμβανομένου του Roundup της Monsanto, που χρησιμοποιείται ευρέως σε όλο τον κόσμο – ταξινομήθηκε το 2015 ως «πιθανό καρκινογόνο» για τον άνθρωπο από τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Το 2021, το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Ιατρικής Έρευνας στη Γαλλία (Inserm) εκτίμησε επίσης ότι επιστημονικές μελέτες που δημοσιεύθηκαν για το θέμα επιβεβαίωσαν μια σχέση μεταξύ της έκθεσης σε φυτοφάρμακα και έξι παθολογιών που αφορούν τον εγκέφαλο (νόσος του Πάρκινσον), τους πνεύμονες (χρόνια βρογχίτιδα) ή τον προστάτη και του ανοσοποιητικού συστήματος, με κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.
Ωστόσο, για να περιοριστούν οι κίνδυνοι για την υγεία, η Επιτροπή συνιστά τη θέσπιση ορισμένων διασφαλίσεων. Για παράδειγμα, η εγκατάσταση «ζωνών προστασίας» πέντε έως δέκα μέτρων και εξοπλισμού για τη μείωση της «διασποράς ψεκασμού». Απαγορεύεται πλέον η χρήση για αποξήρανση (άπλωμα για να στεγνώσει μια καλλιέργεια πριν από τη συγκομιδή). Η Επιτροπή συνιστά επίσης στα κράτη να δώσουν προσοχή στα άλλα συστατικά που υπάρχουν στα ζιζανιοκτόνα με βάση τη γλυφοσάτη που διατίθενται στο εμπόριο σε κάθε χώρα για να περιορίσουν τους κινδύνους που συνδέονται με την επίδραση «κοκτέιλ» ορισμένων προϊόντων.
Διάσταση απόψεων
Για να επικυρώσει την πρότασή της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να συγκεντρώσει την ψήφο της «ειδικής πλειοψηφίας»: αυτό σημαίνει ότι τα κράτη που ψηφίζουν υπέρ πρέπει να αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 65% του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Κράτη όπως η Γαλλία είναι απίθανο να εγκαταλείψουν τη χρήση της. Μετά την αλλαγή γνώμης του Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος υποσχέθηκε το 2017 να εγκαταλείψει τη γλυφοσάτη, η κυβέρνηση στην πραγματικότητα υπερασπίστηκε τον περιορισμό της πλειονότητας των χρήσεων ζιζανιοκτόνων μόνο σε περιπτώσεις για τις οποίες δεν υπάρχει βιώσιμη εναλλακτική λύση.
Η Γερμανία ωστόσο θα μπορούσε να καταψηφίσει αυτήν την παράταση, βάσει της συμφωνίας του κυβερνώντος συνασπισμού που προβλέπει την απαγόρευση της γλυφοσάτης στο γερμανικό έδαφος από το 2024. Με την πρότασή της η Κομισιόν αντιτίθεται στις απαιτήσεις της Γερμανίας. «Εφόσον δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι η γλυφοσάτη βλάπτει τη βιοποικιλότητα, η έγκρισή της θα πρέπει να καταργηθεί σταδιακά στην ΕΕ», δήλωσε ο Γερμανός υπουργός Γεωργίας, Τζεμ Οζντεμίρ (Πράσινοι). Ένας ποικίλος και άθικτος φυτικός και ζωικός κόσμος είναι η προϋπόθεση για ασφαλείς συγκομιδές, είπε. Η εταιρεία αγροχημικών Bayer, από την άλλη πλευρά, είχε χαιρετίσει το σχέδιο κανονισμού.
Τι είναι η γλυφοσάτη
Η γλυφοσάτη είναι ένα λεγόμενο ολικό ζιζανιοκτόνο, επηρεάζει δηλαδή όλα τα πράσινα φυτά. Το δραστικό συστατικό μπλοκάρει ένα ένζυμο που χρειάζονται τα φυτά για να παράγουν ζωτικά αμινοξέα, το οποίο όμως βρίσκεται επίσης σε μύκητες και μικροοργανισμούς. Όπου πέφτει γλυφοσάτη, δεν φυτρώνει άλλο γρασίδι, ούτε βότανο, θάμνος ή βρύα. Η καλλιεργήσιμη γη μπορεί έτσι να γίνει απαλλαγμένη από ζιζάνια πριν ή λίγο μετά τη σπορά και ξανά μετά τη συγκομιδή. Με καλλιέργειες γενετικά τροποποιημένες των οποίων η ανάπτυξη δεν επηρεάζεται από τη γλυφοσάτη, το προϊόν μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σε χωράφια που έχουν ήδη φυτευτεί.
Το δραστικό συστατικό που αναπτύχθηκε από την αμερικανική εταιρεία Monsanto εγκρίθηκε για πρώτη φορά το 1974. Το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας έληξε το 2000 και έκτοτε προϊόντα που περιέχουν γλυφοσάτη προσφέρονται σε χαμηλές τιμές από πολλούς άλλους κατασκευαστές. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι αν και η γλυφοσάτη μπορεί να αντικατασταθεί εν μέρει από άλλα ενεργά συστατικά, η απλή αντικατάστασή του δεν είναι η λύση: η ποσότητα των ζιζανιοκτόνων και άλλων φυτοπροστατευτικών προϊόντων που χρησιμοποιούνται πρέπει γενικά να μειωθεί σημαντικά.
Σύμφωνα με ανάλυση που παρουσιάστηκε τον Ιούνιο, οι εταιρείες είχαν αποκρύψει τα αποτελέσματα των δοκιμών από τις ευρωπαϊκές αρχές κατά την έγκριση φυτοφαρμάκων. Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης έγραψαν στο περιοδικό «Environmental Health» σχετικά με μελέτες σχετικά με το εάν οι δραστικές ουσίες μπορούν να βλάψουν το αναπτυσσόμενο νευρικό σύστημα (DNT – Developmental Neurotoxicity). Μια μελέτη του 2001 σχετικά με τις νευροτοξικές επιδράσεις του δραστικού συστατικού (glyphosate trimesium) δεν υποβλήθηκε ποτέ για έλεγχο στις ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ. Τα αποτελέσματα ορισμένων από τις σχετικές αναλύσεις θα μπορούσαν να έχουν επηρεάσει τη διαδικασία έγκρισης.