O Ισπανός σκηνοθέτης Γκεράρντο Ερέρο με την ταινία «Ομαδική θεραπεία» στέλνει τη χώρα του… στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή.
O Ισπανός σκηνοθέτης και παραγωγός Γκεράρντο Ερέρo έχει αρκετές επιτυχίες στο παλμαρέ του («Το μυστικό στα μάτια της» και «Ο άνεμος χορεύει στο κριθάρι» είναι δικές του παραγωγές), ενώ η νέα του σκηνοθετική δουλειά με τίτλο «Ομαδική θεραπεία», που είχε μεγάλο σουξέ στην Ισπανία, προβλήθηκε στο πρόσφατο ισπανόφωνο φεστιβάλ της Αθήνας. Στο πλαίσιο αυτής της διοργάνωσης πραγματοποιήθηκε και η παρακάτω συνέντευξη στο Ινστιτούτο Θερβάντες, που είχε προγραμματιστεί την επομένη του μεγάλου τελικού όπου ο Ολυμπιακός στέφθηκε κυπελλούχος Ευρώπης. «Συγχωρήστε μου την κούραση αλλά ξενύχτισα λόγω της χτεσινής βραδιάς» είπα μετά τις πρώτες συστάσεις στον σκηνοθέτη, ο οποίος ήταν ενήμερος όχι μόνο για τη νίκη του Ολυμπιακού («είναι όντως ο Ολυμπιακός η πρώτη ελληνική ομάδα που κατακτά ευρωπαϊκό κύπελλο;») αλλά και για την παρουσία Ισπανού προπονητή στο τιμόνι του. «Ο Μεντιλίμπαρ είναι Βάσκος» του λέω κι εκείνος μου απαντά με νόημα: «Δηλαδή Ισπανός… ακόμη»! Μιλήσαμε λίγο παραπάνω για τη σχέση αθλητισμού – πολιτικής (ο Ερέρο είναι οπαδός της Ρεάλ, ενώ προτιμά το μπάσκετ από το ποδόσφαιρο), αλλά επειδή ο χρόνος πίεζε κόπηκε η κουβέντα για να αφιερωθούμε ολοκληρωτικά στο σινεμά και στην «Ομαδική θεραπεία».
Πιστεύετε ότι η ψυχανάλυση μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά κάποιον;
Δεν έχω κάνει ποτέ ψυχοθεραπεία. Για το φιλμ μίλησα με αρκετούς ψυχαναλυτές (κυρίως γυναίκες), ενώ είχα αγωνία για την αντίδρασή τους όταν θα το έβλεπαν στην αίθουσα. Υπάρχει μια κομβική σκηνή στο φιλμ όπου η ψυχολόγος υποδεικνύει μέσω καρτών στους ασθενείς της τι πρέπει να κάνουν. Είναι κάτι που στη θεωρία δεν συμβαίνει, οπότε περίμενα σφοδρή κριτική από τους επαγγελματίες ψυχολόγους. Ομως ακόμη και φίλοι μου ψυχολόγοι με αυστηρή κρίση, προς μεγάλη μου έκπληξη, είχαν μόνο καλά λόγια να μου πουν.
Πόσο αυτοβιογραφική είναι η ταινία;
Δεν υπάρχει τίποτε αυτοβιογραφικό. Η ιδέα του σεναρίου προέρχεται από ένα θεατρικό έργο ενός συγγραφέα από την Αργεντινή, ο οποίος κάνει όντως ψυχοθεραπεία όπως όλοι σχεδόν οι συμπατριώτες του.
Τι αλλαγές κάνατε στο πρωτότυπο έργο;
Η θεατρική παράσταση είναι πολύ διαφορετική από την ταινία, στην οποία εισήγαγα μια αμιγώς κινηματογραφική οπτική. Από το στατικό πλάνο της θεατρικής σκηνής ξέφυγα βάζοντας περισσότερη κίνηση, εστιάζοντας στην προσωπικότητα κάθε πρωταγωνιστή κι αναδεικνύοντας με διάφορες τεχνικές τα δυνατά στοιχεία της εκάστοτε ιστορίας.
Το χιούμορ υπήρχε εξαρχής;
Οχι. Δεν προσπάθησα να προκαλέσω γέλιο φτιάχνοντας το φιλμ αλλά ήταν κάτι που προέκυψε στην πορεία. Εκείνο που δεν μου αρέσει στις κωμωδίες είναι ότι κάποιοι σκηνοθέτες εξαναγκάζουν τον θεατή να γελάσει με τρόπους αμφίβολης ηθικής αλλά και αισθητικής. Πόσες φορές έχουμε δει ηθοποιούς να γελοιοποιούνται για να βγάλουν λίγο γέλιο;
Η κινησιολογία των ηθοποιών ήταν κομμάτι που μοιάζει να το «δουλέψατε» αρκετά.
Πέρα από την αποφυγή της στατικής θεατρικής δομής, οι κινήσεις των ηθοποιών ήταν βασικό εργαλείο για να αναδειχτούν όχι μόνο οι χαρακτήρες αλλά και για να αποκαλυφθούν νευρώσεις τους.
Ο σεξισμός κυριαρχεί στο φιλμ.
Είναι από τα βασικούς άξονες γύρω από τους οποίους γυρίζει η ταινία. Οι άλλοι άξονες με τους οποίους όλοι μας μπορούμε να ταυτιστούμε είναι το μεγάλωμα των παιδιών, το μπούλινγκ, η εμπιστοσύνη στα ζευγάρια, ο γάμος, η εξαπάτηση. Το σημαντικό στο φιλμ είναι ότι έχουμε έναν πρωταγωνιστή σεξιστή ο οποίος δεν συμφωνεί ότι είναι τέτοιος. Θεωρεί ότι είναι δικαίωμά του να κάνει ό,τι θέλει με τη γυναίκα του. Δεν τη δέρνει αλλά την εξαναγκάζει να έχει σεξουαλική σχέση μαζί του παρά τη θέλησή της.
Τι οδηγίες δώσατε στον ηθοποιό σας;
Του είπα ότι θέλω να ερμηνεύει έναν άνθρωπο ο οποίος δεν πιστεύει ότι κάνει κάτι λάθος. Οτι δεν θεωρεί κακοποίηση αυτό που κάνει αλλά δικαίωμά του. Εχω μια ιστορία μάλιστα γύρω από αυτό.
Για πείτε μας.
Η ταινία παίχτηκε σε διάφορα φεστιβάλ και την παρουσίαζα μαζί με κάποιους συνεργάτες μου. Οταν τέλειωνε η προβολή με πλησίαζαν γυναίκες που μου έλεγαν πόσο ταυτίστηκαν με την ηρωίδα, χωρίς φυσικά να μπαίνουν σε λεπτομέρειες. Ομως έπειτα από μια προβολή στη Βαλένθια ήρθαν κοντά μια μητέρα κι η κόρη της. Η μητέρα λέει: «Ο,τι έδειξες στην ταινία είναι ακριβώς η ζωή μου», ενώ η κόρη της συμπλήρωσε πως «δεν φαντάζεστε πόσο δύσκολη ήταν η ζωή μας μέχρι να βρει το κουράγιο η μητέρα μου να χωρίσει τον πατέρα μου». Επειτα από λίγα λεπτά είχαμε αγκαλιαστεί και οι τρεις και κλαίγαμε!
Και οι αντιδράσεις των αντρών;
Υπήρχαν κάποιοι που συμφωνούσαν ή έβρισκαν ενδιαφέροντα τον τρόπο που αναδείκνυε η ταινία το πρόβλημα, αλλά δεν υπήρξε κάποιος άντρας που να μου είπε ότι κατάλαβε χάρη στην ταινία ότι είναι κακοποιητής.
Κάτι τελευταίο: το φάντασμα του φρανκισμού έχει οριστικά ξορκιστεί στο σύγχρονο ισπανικό σινεμά;
Είναι δύσκολο να πω. Μέχρι και τα 90s η Δεξιά κατηγορούσε τους σκηνοθέτες ότι παρουσίαζαν μόνο τη μία πλευρά του Ισπανικού Εμφυλίου. Τα τελευταία χρόνια ο νόμος της ιστορικής μνήμης ξανάναψε την κουβέντα γύρω από τον φρανκισμό, οπότε το ζήτημα επανήλθε στην επικαιρότητα, αν και οι νεότερες γενιές δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται και τόσο για το θέμα.
