Ο Ελληνογάλλος ηθοποιός μιλάει στο Documento για την καταδικασμένη Ευρώπη, για τον κίνδυνο της Λεπέν, για τον Ζορμπά και για τις γυναίκες.
Δεν είναι αυθαίρετο. Εχει σίγουρα κάποια βάση το γεγονός ότι ο Ελληνογάλλος ηθοποιός Γιώργος Χωραφάς αποτελεί σπάνιο κράμα γόη κλασικής κοπής, προσγειωμένου ανθρώπου και επαγγελματία. Είναι φτιαγμένος από στέρεα υλικά και δεν βάζει τον αυτόματο πιλότο προκειμένου να λειτουργήσει μέσα στον διαβρωτικό χώρο της σοουμπίζ και του κινηματογράφου. Αναζητεί τη φλέβα των πραγμάτων και ίσως όλη αυτή η στάση ζωής να οφείλεται στην οικογένειά του και ειδικά στον πατέρα του, τον μαέστρο και συνθέτη Δημήτρη Χωραφά, που τον μύησε στις δύσκολες ισορροπίες και του έμαθε να διευθύνει ένα μουσικό κομμάτι, να το μετράει μέσα από την ανάγκη συγχρονισμού με το πλέι μπακ. Ο πατέρας του τον βοήθησε να παίξει σωστά τον ρόλο του μαέστρου στην ταινία «Κουαρτέτο για τέσσερις κινήσεις» της Λουκίας Ρικάκη και παλιότερα να κατανοήσει μικρές αλλά βασικές λεπτομέρειες για τον ρόλο του Πουτσίνι στην τηλεοπτική παραγωγή του Τζορτζ Λούκας «The Young Indiana Jones Chronicles». «Χωρίς τον πατέρα μου» εξομολογείται «δεν θα γνώριζα τι σημαίνει καλλιτέχνης. Μου μετέδωσε την ουσία της καλλιτεχνικής εργασίας και της καλλιτεχνικής ζωής, την αίσθηση της περφόρμανς. Μου μετέδωσε και την αγάπη για την Ελλάδα».
Ο Δημήτρης Χωραφάς ήταν ανάμεσα στους διακόσιους Ελληνες διανοούμενους, αριστερούς στην πλειονότητά τους, που έφυγαν από τη σπαρασσόμενη Ελλάδα το 1945 με προορισμό το Παρίσι. Ηταν μία μονάδα μέσα στο πολύτιμο φορτίο που μετέφερε στην Εσπερία το νεοζηλανδέζικο πλοίο «Ματαρόα», το οποίο περιελάμβανε ονόματα όπως ο Ιάννης Ξενάκης, η Ελλη Αλεξίου, ο Μέμος Μακρής, ο Γιώργος Κανδύλης, ο Εμμανουήλ Κριαράς, ο Ντίκος Βυζάντιος, ο Κώστας Αξελός. Πολλοί απ’ αυτούς σύχναζαν στο σπίτι του μικρού Γιώργου στο Μπουλόν-σιρ-Σεν, κοντά στο Παρίσι και τα παιδικά του χρόνια με τα ταξίδια στην Ελλάδα τού έχουν μείνει αξέχαστα.
«Φορτώναμε το αυτοκίνητο το καλοκαίρι για να πάμε διακοπές στην πατρίδα. Πάντα η ίδια φορτισμένη από προσμονή διαδικασία, πάντα οι όμορφες αφίξεις, οι πνιγμένες στα δάκρυα αναχωρήσεις, στην αγκαλιά των συγγενών και η μητέρα μου να τους χαιρετάει με θλίψη στα μάτια» θυμάται. Ο Φάνης της «Πολίτικης κουζίνας» ήλθε πολύ αργότερα για να του θυμίσει το αίσθημα διαρκούς αναζήτησης ενός ξεριζωμένου. «Μία από τις καλύτερες ταινίες μου» λέει «και σαν πρόκληση ήλθε στη συνέχεια η πρωτότυπη ταινία της Μαϊγουέν λε Μπεσκό “Le bal des actrices”, που γυρίστηκε ψηφιακά και με οδήγησε σε νέες ανακαλύψεις γύρω από τη δουλειά μου».
«Η ζωή είναι παράδοξη. Για να μπορείς να τη ζήσεις πρέπει να κάνεις τον ζογκλέρ, παίζοντας με δύο χέρια και έξι μπάλες»
Ο Γιώργος Χωραφάς χαμογελάει συχνά, με μεσογειακή ζεστασιά. Σημείο αναφοράς της γοητείας του αυτό το χαμόγελο. Τον συναντήσαμε και πάλι, αυτήν τη φορά στην Αθήνα, ως προσκεκλημένο του Δικτύου Πολιτισμού και Τεχνών elculture που δραστηριοποιείται στο πλαίσιο του Δήμου Αθηναίων. Ενας σύγχρονος Οδυσσέας της έβδομης τέχνης, που ταξιδεύει στις πόλεις του κόσμου δημιουργώντας ρόλους και όμορφες εικόνες. «Η ομορφιά» λέει «είναι μια άνεση με τον εαυτό σου. Μια αποδοχή, η επίγνωση του ποιος είσαι και τι θέλεις». Ο ίδιος είναι σεμνά γόης του σινεμά και παραμένει αριστερός, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό στη σύγχρονη ασταθή Ευρώπη. Μέσα όμως από τη νέα ταινία του «Ξα μου», που σκηνοθέτησε η Κλειώ Φανουράκη, δίνει μηνύματα αισιοδοξίας την εποχή της κρίσης.
«Ξα μου», όπως εξηγεί, είναι η παράφραση ενός κρητικού ιδιωματισμού που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «κάνε ό,τι θέλεις. Ή άσ’ το να περάσει». Ο πρωταγωνιστής, ένας μάνατζερ μεγάλου ξενοδοχείου στην Κρήτη, ο οποίος απολύεται όταν η επιχείρηση περνά στα χέρια των Κινέζων, ύστερα από μια περίοδο κατάθλιψης, κλεισμένος σε μια σπηλιά, «αλληγορία της σπηλιάς του Πλάτωνα», ανακαλύπτει τη φύση, γνωρίζει έναν αμπελουργό και στη συνέχεια γίνεται οινοποιός. Είναι μια αισιόδοξη ταινία για όλες τις κρίσεις που μας αναγκάζουν να ξαναβρούμε τον εαυτό μας. Η ταινία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και στο Φεστιβάλ του Παλμ Σπρινγκς στις ΗΠΑ.
Είστε αισιόδοξος για την εξέλιξη της ενωμένης Ευρώπης;
Οχι. Η Ευρώπη για μένα δεν υπήρξε ποτέ δημοκρατική. Η ένωση έγινε αρχικά ανάμεσα σε Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο και Κάτω Χώρες και το σχέδιο ήταν η οικονομική συνεργασία, μια συγχώνευση της βαριάς βιομηχανίας της ηπείρου. Αλληλεξαρτήσεις που ενδυνάμωναν εμπορικά και οικονομικά αυτές τις χώρες απέναντι στις άλλες. Μετά ήλθαν οι δορυφόροι. Η ενωμένη Ευρώπη δεν κτίστηκε πάνω σε ένα μελετημένο νομισματικό και δημοσιονομικό σύστημα, δεν διαθέτει πολιτικούς με όραμα, γι’ αυτό είναι σχετικά καταδικασμένη.
Στη Γαλλία φοβούνται τη Λεπέν.
Υπάρχει κίνδυνος. Η Λεπέν έχει δανειστεί πολλά από τα συνθήματα της Αριστεράς, χρησιμοποιεί έναν αντιφατικό λαϊκισμό που προβληματίζει αρκετούς. Η Δεξιά βρίσκεται σε κρίση και μέρος από τους ψηφοφόρους της προσανατολίζεται στα άκρα. Η Λεπέν υποστηρίζει ότι είναι ο μοναδικός πόλος σταθερότητας, τη στιγμή που κανείς δεν έχει αποκρυπτογραφήσει τι ακριβώς πιστεύει ο Μακρόν. Πολλοί λένε ότι είναι άνθρωπος των Ρότσιλντ. Δεν ξέρω.
Εσείς τι θα ψηφίσετε;
Δεν θα ψηφίσω ιδεολογικά. Θα ψηφίσω στρατηγικά, αφού το σκεφτώ πρώτα πολύ.
Η πρόκληση του Μάρλον Μπράντο και ο κύκλος του Πίτερ Μπρουκ
Το 1996, όταν ο Γιώργος Χωραφάς έπαιζε στην ταινία του Κάρπεντερ «Απόδραση από το Λος Αντζελες», αποφάσισε να φύγει για τις ΗΠΑ με την Αμερικανίδα γυναίκα του και τα δύο παιδιά του. «Οι δουλειές που μου πρότειναν εκεί ήταν πολύ μέτριες. Δεν τις δέχτηκα, παρότι ο ατζέντης μου επέμενε. Με έβαζαν να παίζω τον γόη που τελικά έβγαινε σκάρτος, στιλ χολιγουντιανών παραγωγών. Ο ρόλος του Κουέρβο Τζόουνς, αντίθετα, που έπαιζα στην ταινία του Κάρπεντερ, ρόλος αρχηγού σπείρας, ήταν άλλο πράγμα. Εντασσόταν στην πικρή, ιδιόμορφη ατμόσφαιρα ενός μεγάλου σκηνοθέτη. Τελικά δεν με σήκωσε η Αμερική» θυμάται.
Κάποτε είπατε για έναν μεγάλο Αμερικανό ηθοποιό, τον Μάρλον Μπράντο, «όταν παίζεις στην ίδια ταινία με τον Μπράντο, όπως εγώ στον “Κολόμβο”, πολλά μπορεί να σου συμβούν». Είναι αλήθεια;
Είναι. Το να βρίσκεσαι στην κάμερα απέναντι από τον Μάρλον Μπράντο ήταν πρόκληση. Το βλέμμα του σε διαπερνούσε, ψυχολογούσε τους πάντες και τα πάντα, αλλά ήταν και μεγάλο πειραχτήρι. Οταν έπαψα να τον ταυτίζω με τους ρόλους του –παράδειγμα, τον Ντον Κορλεόνε– ανακάλυψα έναν άνθρωπο έντονο και διεισδυτικό.
Ποιες είναι οι αγαπημένες σας ηθοποιοί;
Η Τζούντι Ντέιβις, που έπαιξα μαζί της στην ταινία «Impromptu», η Ειρήνη Παππά, η Βαλέρια Γκολίνο, η Μαρία Ναυπλιώτου και πολλές άλλες.
Εχετε σκεφτεί ποτέ ότι έχετε υπάρξει η φαντασίωση πολλών γυναικών;
Αυτό το καταλαβαίνω. Υπάρχει, το βλέπω και μου το λένε. Αποστασιοποιούμαι όμως από τέτοιου είδους καταστάσεις, καθώς πιστεύω ότι η φαντασίωση προκαλείται από το πρόσωπο που υποδύομαι στην ταινία και επομένως δεν είναι άμεση ούτε επικίνδυνη.
Σίγουρα πάντως θα υπάρχουν γυναίκες που σας έχουν ερωτευτεί χωρίς να σας ταυτίζουν με ήρωα. Ως ζεν πρεμιέ.
Εχω προβλήματα με διάφορες θαυμάστριες• υπάρχουν και παθολογικά φαινόμενα. Προβλήματα όχι μόνο με γυναίκες αλλά και με άντρες που νομίζουν ότι κάτι τρέχει με τη γυναίκα τους και θέλουν να με σκοτώσουν.
Εχετε ερωτευτεί κάποια παρτενέρ σας;
Εχω ερωτευθεί πολλές φορές αλλά σε ιδεατό επίπεδο.
Εχετε ερωτευτεί εκτός ορίων;
Φυσικά, με τη γυναίκα μου. Με την οποία ακόμη και σήμερα εξακολουθούμε να ζούμε στα όρια!
Ωραίο λογοπαίγνιο. Βλέπω ότι αντιμετωπίζετε τα πράγματα ψύχραιμα και αποστασιοποιημένα. Η εξάχρονη θητεία σας δίπλα στον Πίτερ Μπρουκ και στην ινδική φιλοσοφία, αφού πήρατε μέρος στο «Μαχαμπαράτα», θεατρικό ταξίδι στον χώρο αυτό, σας έδωσε τα κλειδιά της ζωής;
Η δουλειά δίπλα στον Μπρουκ σημάδεψε τα καλύτερα χρόνια της ζωής μου. Ο Μπρουκ έχει αναλύσει το θέατρο και πάντα γνώριζε τη σχέση θεάτρου και ζωής. Δεν ήταν τυχαία η επιτυχία του στο «Μαχαμπαράτα». Πήγαμε στην Ινδία, ταξιδέψαμε πολύ, ψάξαμε να βρούμε την αλήθεια πίσω από τα πράγματα. Ο Μπρουκ έμοιαζε για μένα με έναν κύκλο. Οταν βρίσκεσαι στο κέντρο του, νιώθεις ίσος με τους υπόλοιπους. Και ο Μπρουκ αποτελεί κομμάτι αυτού του κύκλου.
Στα ίχνη του Ζορμπά
«Κάνουμε μαζί με τον γιο μου και συνεργάτες ένα ντοκιμαντέρ που το έχουμε αρχίσει χρόνια τώρα, με βασικό ήρωα τον Ζορμπά του Καζαντζάκη» λέει ο Γιώργος Χωραφάς. «Τον ψάχνουμε σε διάφορα σημεία της Ελλάδας και φάσεις της ζωής. Το σκεπτικό ήταν ότι αφού οι ξένοι χρησιμοποιούν τον τύπο του Ζορμπά για να μας χαρακτηρίζουν, ερευνούμε για να μάθουμε μέσα από το δικό μας ταξίδι του φακού ποιος πραγματικά ήταν αυτός ο Ζορμπάς και τι του έβρισκε ο Καζαντζάκης. Αυτοί οι δύο άνθρωποι συνδέονταν μέσα από μια έντονη ανταλλαγή πνευματικής ενέργειας, έμειναν φίλοι για πολλά χρόνια, αντάλλασσαν μεταξύ τους επιστολές και όταν το ’41 πέθανε ο Ζορμπάς, ο συγγραφέας δεν κοιμόταν το βράδυ προσπαθώντας να ξορκίσει αυτόν τον θάνατο.
Πήγαμε στη Στούπα, στη Μάνη, όπου συναντήθηκε για πρώτη φορά ο Καζαντζάκης με τον Ζορμπά, στο ορυχείο, στην πλαζ, και παίξαμε σκηνές προσπαθώντας να πιάσουμε το νήμα του χρόνου. Μέσα απ’ αυτό το ντοκιμαντέρ προσπαθούμε επίσης να βρούμε αναφορές στον σύγχρονο Ελληνα και να κάνουμε ερωτήσεις στον κόσμο. Αποκαλύπτουμε την αντίφαση που υπάρχει ανάμεσα σε αυτό που πιστεύει ο κόσμος και σε αυτό που υποστηρίζουν οι γνώστες. Γιατί η ελευθερία η ιδιαιτερότητα, η δύναμη ενός Ζορμπά δεν μπαίνουν σε κλισέ. Είναι αέρας και ενέργεια, κάτι που θαύμασε και μπορεί να ζήλεψε λίγο ο Νίκος Καζαντζάκης, ο τεχνίτης αυτός του λόγου αλλά ίσως όχι των ζωτικών εντάσεων».
Bρίσκετε ομοιότητες ή αναφορές αυτού του «μοντέλου» στον σύγχρονο Ελληνα;
Θα μπορούσε. Ισως ο σύγχρονος Ελληνας κάποια στιγμή να αναζητήσει τον εαυτό του μέσα από τις δυσκολίες της κρίσης. Και να νιώσει πιο ελεύθερος και μάχιμος.
Ποια είναι η φιλοσοφία της ζωής σας;
Να μην ξεχνάω ότι είμαι ένα πιθηκάκι που πρέπει να εκφράζεται. Και όταν εκφράζεται, μπορεί μετά να κάνει τον άνθρωπο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε το ζώο μέσα μας. Οταν το ξεχνάμε, κλείνουμε πολλά ρεύματα ενέργειας και αυτό μας διχάζει.
Η τέχνη είναι τελικά παράδοξη;
Η ζωή είναι παράδοξη. Για να μπορείς να τη ζήσεις πρέπει να κάνεις τον ζογκλέρ, παίζοντας με δύο χέρια και έξι μπάλες.
Εσάς σας πέφτουν οι μπάλες;
Πολλές φορές.
Και πώς το αντιμετωπίζετε;
Τρέχω από πίσω, τις κυνηγάω και αρχίζω πάλι την πρακτική εξάσκηση. Αντέχω. Και κάνω κέφι τη ζωή μου! Να μην ξεχνάω ότι είμαι άνθρωπος. Και όχι νάρκισσος. Θα ήθελα, όπως λέει ο Καζαντζάκης, αυτά που κάνω να χρησιμεύουν στην καλυτέρευση του κόσμου.
Η γυναίκα σου, η Ροζαλία, σε ακολουθεί; Συμμερίζεται τις απόψεις σου;
Αν και Αμερικανίδα, έχει ξεφύγει από την αμερικανική νοοτροπία και παρακολουθεί με ενδιαφέρον όσα της λέω.
Ποια είναι η άποψή σου για τις γυναίκες;
Πρέπει να συνεχίσουν να υπάρχουν. Εχω γυναίκες γύρω μου και η καθεμία έχει διαφορετικές ανάγκες. Σήμερα έχουμε ξεφύγει από τα στερεότυπα.
Η τέχνη είναι ρίσκο;
Σίγουρα. Είναι το παιχνίδι ενός ζογκλέρ που προσπαθεί να ισορροπήσει πολλά πράγματα στα δυο του χέρια. Συχνά του πέφτουν και αρχίζει πάλι από την αρχή.