Σε λίγες ηµέρες ο Γιώργος Νταλάρας συναντά στο_x000D_
Ηρώδειο τη Συµφωνική Ορχήστρα της Σµύρνης, για να επαναλάβει τη συναυλία που_x000D_
έδωσε πριν από έναν χρόνο στο Μέγαρο Πολιτισµού Ahmed Adnan Saygun της Σµύρνης_x000D_
µε τραγούδια Ελλήνων συνθετών και µπαλάντες της Μεσογείου, παραδοσιακά_x000D_
τραγούδια καθώς και τραγούδια από τη «Μικρά Ασία» του Απόστολου Καλδάρα, µια_x000D_
από τις κορυφαίες στιγµές της ελληνικής δισκογραφίας.
Η συνοµιλία µας είναι τηλεφωνική, µία ηµέρα µετά τη συναυλία που έδωσε στον Βόλο, στο πλαίσιο της φετινής περιοδείας του.
Πώς προέκυψε η συνεργασία σας µε τη Συµφωνική Ορχήστρα της Σµύρνης µε την οποία θα εµφανιστείτε στο Ηρώδειο;
Ο ∆ήµος Νέας Σµύρνης, που όπως ξέρετε είναι προσφυγούπολη, ήρθε πριν από κάποιο καιρό σε επαφή µε τους ανθρώπους του ∆ήµου Σµύρνης, της εκεί νοµαρχίας και της περιφέρειας και καταφέραµε µε τη βοήθεια της Ελληνίδας προξένου να κλείσουµε το µέγαρο πολιτισµού της πόλης. Εκεί έπαιξε η κρατική ορχήστρα της Σµύρνης, µια πολύ ξεχωριστή συµφωνική ορχήστρα. Συµµετείχε επίσης ο µαέστρος Χακάν Σενσόι, ένας άνθρωπος µε τον οποίο έχουµε συνεργαστεί επανειληµµένως στις κλασικές ορχήστρες της Κωνσταντινούπολης, όπου ζει. Κατέβηκε λοιπόν στη Σµύρνη, όπου βρήκε µια πολύ δραστήρια και έτοιµη ορχήστρα. Έτσι σε πολύ λίγες ηµέρες είχαµε φέρει σε πέρας το σχέδιο αυτό και είχαµε µια πολύ συγκινητική βραδιά στη Σµύρνη, κατά την οποία συζητήσαµε µε τους ίδιους φορείς να µεταφέρουµε αυτήν τη συναυλία στο Ηρώδειο. Η µουσική είναι καλός τρόπος να µείνεις σε επικοινωνία µε τους γύρω σου. Για µένα έχει µεγάλη σηµασία πέρα από το καλλιτεχνικό µέρος και το συναισθηµατικό, γιατί η οικογένειά µου ήρθε από τη Σµύρνη.
Σε λίγες ηµέρες θα παίξετε και µε την Εστουδιαντίνα στο ΚΠΙΣΝ τραγούδια της ξενιτιάς και της µετανάστευσης.
Ναι, θα παίξουµε µε τη συµµετοχή του Τάσου Νούσια, της Ρίας Ελληνίδου και του καταπληκτικού τραγουδοποιού Θοδωρή Κοτονιά. Πρόκειται για µια θεµατική συναυλία που κάνουµε κατά καιρούς και έχει θέµα τη µετανάστευση. Πιστεύω ότι µέσα από τη µουσική και τα τραγούδια πέφτουν λίγο οι εντάσεις απέναντι στους ανθρώπους που έρχονται στη χώρα µας διωγµένοι από τις εστίες τους είτε λόγω πολέµου είτε για άλλους λόγους και προσπαθούν να χτίσουν µια καινούργια ζωή. Αλλωστε και εµείς είµαστε έθνος προσφύγων στην ουσία, ένας λαός κυνηγηµένος, και πολλές φορές βρήκαµε κατανόηση και αγκαλιά εκεί που δεν το περιµέναµε.
Παρότι, όπως λέτε, είµαστε έθνος προσφύγων, παρατηρείται τα τελευταία χρόνια µεγάλη άνοδος της ακροδεξιάς.
Με απογοητεύει αυτό το γεγονός. ∆ιαβάζοντας ωστόσο ιστορία παρατηρεί κανείς ότι η ακροδεξιά φυτρώνει όπου υπάρχει κοινωνικό έλλειµµα, όπου ενδεχοµένως υπάρχει αναλγησία από το κράτος. Βέβαια, εµείς βρισκόµαστε σε µακροχρόνια κρίση, που κρατάει σχεδόν δέκα χρόνια πλέον – ξεπέρασε σε διάρκεια και την επταετία της χούντας. Σε αυτή την κρίση διαρκείας όπου υπάρχει οικονοµικό πρόβληµα ξεπετάγονται σαν τα φρούτα αυτές οι ιδιοσυγκρασίες, οι οποίες βρίσκουν αδαείς ή απελπισµένους ανθρώπους, κολλάνε δίπλα τους σαν τα τσιµπούρια και τους µεταδίδουν δηλητηριασµένες αντιλήψεις και απόψεις για τη ζωή, την κοινωνία, το µέλλον κ.λπ. Στην Ελλάδα, που είναι µια χώρα όπου οι έννοιες της αλληλεγγύης και της φιλοξενίας είναι ισχυρές, δεν θα έπρεπε να παρατηρούνται τέτοια φαινόµενα. Ο ναζισµός δεν είναι πολιτική ιδεολογία, είναι ασθένεια σοβαρή και ο νεοναζισµός αποτελεί κλινική περίπτωση. Αυτά για την Ελλάδα είναι τουλάχιστον ντροπή, αλλά όλα έχουν τον λόγο τους.
Ποιος είναι αυτός;
Υπάρχει αναλγησία εδώ και δεκαετίες, όχι από µία µόνο κυβέρνηση. Παρατηρείται έλλειµµα δηµοκρατίας, ρεβανσισµός, υπάρχουν προβλήµατα τα οποία δεν λύνονται. Αναδεικνύεται το εγωιστικό µας κοµµάτι παρά το συλλογικό. Με αυτό τον τρόπο γινόµαστε κάτι που δεν θέλουµε και µετά βλέπουµε τον εαυτό µας στον καθρέφτη και δεν µπορούµε να τον αναγνωρίσουµε. Ο κόσµος γύρω µας αλλάζει, επικοινωνεί σε υψηλές ταχύτητες, δεν µπορούµε εµείς να µένουµε πίσω. Για έναν περίεργο λόγο επιλέγουµε την εσωστρέφεια και κάθε τόσο αναγνωρίζουµε έναν εχθρό απέναντί µας, µε τον οποίο αρνούµαστε έστω να συζητήσουµε. Ως αποτέλεσµα δηµιουργούµε µεγάλες εντάσεις οι οποίες καταλήγουν καταστροφικές.
Παρ’ όλα αυτά, τις τελευταίες ηµέρες είδαµε ότι και στη Σουηδία, που αποτελεί πρότυπο κράτος πρόνοιας, η ακροδεξιά αναδείχθηκε δεύτερη δύναµη στις εθνικές εκλογές. ∆εν είναι τροµακτικό;
Ναι, είναι. Όσο τροµακτικό είναι όταν συµβαίνει και στη Γαλλία, τη χώρα της Παρισινής Κοµµούνας. Φαντάζουν απίστευτα αυτά που συµβαίνουν. Ωστόσο πρέπει να δούµε για ποιον λόγο συµβαίνει αυτό. Είναι ένα αποτυχηµένο κοµµάτι του µετα-καπιταλισµού κατά το οποίο τα πάντα έφυγαν από το αξιακό σύστηµα που είχαµε και πέρασαν στο τραπεζικό και το οικονοµικό. Αυτά θα βλέπουµε µπροστά µας συνεχώς όσο οι πολιτικοί µας, κόµµατα και οµάδες, αλλά και οι συνδικαλιστές θα έχουν για θεό τους το κέρδος και το χρήµα. Θεωρώ ότι βρισκόµαστε σε πολύ ιδιαίτερη στιγµή. Από τη µια έχουµε την τεχνολογία να τρέχει κι από την άλλη υπάρχουν πράγµατα που θα έπρεπε να αλλάξουν αλλά δεν αλλάζουν.
Τι πιστεύετε ότι θα έπρεπε να αλλάξει στην ελληνική κοινωνία;
∆εν ξέρω αν έχει και τόσο νόηµα να µιλήσουµε µόνο για την ελληνική κοινωνία. Βέβαια οι κοινωνίες µας είναι αυτό που µας αφορά γιατί είναι το σπίτι µας, τα παιδιά µας, είναι η οικογένειά µας. Αυτό όµως, όπως είπατε κι εσείς πριν, συµβαίνει παντού. Και στις κοινωνίες όπου έχει εµπεδωθεί το ψέµα ο απλός πολίτης δεν αντέχει άλλο. Προκειµένου να βρει µια διέξοδο θα στραφεί οπουδήποτε, θα στραφεί στο έµβληµα. ∆εν τον νοιάζει ποιος κρύβεται από πίσω, θέλει απλώς να βγάλει το πάθος του, διότι νιώθει πως τον κοροϊδεύουν όλοι. Οτι τον κοροϊδεύει το αξιακό του σύστηµα, η κυβέρνησή του. Ο κόσµος πια έχει φτάσει σε αυτό που γηπεδικά θα λέγαµε «στα κάγκελα». Το θέµα είναι οι υπεύθυνοι και συνετοί άνθρωποι να µη χάσουν την αγάπη τους για τον κόσµο, για τη ζωή και το µέλλον – αυτό έχει σηµασία. Αν καταφέρουµε αυτό, θα έχουµε κάποιο δρόµο µπροστά µας. Και δεν υπάρχει άλλος δρόµος πέρα από τη δηµοκρατία.
Ποιους ανθρώπους θεωρείτε µεγάλους δασκάλους σας;
Εγώ µπήκα πολύ µικρός σε αυτήν τη δουλειά. Οι άνθρωποι που µε βοήθησαν άµεσα είναι πέντε. Χρονικά θα τους πω: ο Απόστολος Καλδάρας, ο Μάνος Λοΐζος, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο Σταύρος Κουγιουµτζής και ο Μάνος Ελευθερίου. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν δάσκαλοί µου και οικογένειά µου. Οµως δεν µπορώ να µη σας πω ότι θεωρώ δασκάλους µου και τον Βασίλη Τσιτσάνη αλλά και τον Μίκη Θεοδωράκη.
Πιστεύετε ότι οι συνθέτες και οι στιχουργοί είχαν ποτέ την αναγνώριση και τις οικονοµικές απολαβές που θα έπρεπε;
Καθόλου.
Για ποιον λόγο;
Καταρχάς δεν έχουµε νοµικό πλαίσιο που να προστατεύει την πνευµατική ιδιοκτησία. Και νοµίζω ότι θα χρειαστούµε χρόνο γι’ αυτό. Τώρα έχουµε και αυτό το παράδοξο που για πρώτη φορά µια κυβέρνηση στρέφεται εναντίον του µορφώµατος που λεγόταν Ανώνυµη Εταιρεία Πνευµατικής Ιδιοκτησίας, που και µόνο από το όνοµα ήταν παράνοµη. Παρ’ όλα αυτά, αυτή η διαδικασία κράτησε από το 1928-30 µέχρι τις ηµέρες µας, σχεδόν ογδόντα χρόνια. Ευτυχώς κάποιοι σήµερα έδειξαν τον δρόµο και πήρε και η ∆ικαιοσύνη τον δικό της χώρο και χρόνο κι ελπίζω να ξεκαθαρίσουν τα πράγµατα. Τώρα όµως χρειάζεται ενότητα, πράγµα που δύσκολα βρίσκεται. ∆εν µπορείς να πας σε ένα ζαχαροπλαστείο να την αγοράσεις. Η Ελλάδα δεν το πάει καλά, έχει διχαστικές αντιλήψεις, πέφτει στο ίδιο παράπτωµα συνεχώς. Είτε για λόγους πολιτικούς είτε για λόγους ρεβανσιστικούς ή µισαλλοδοξίας.
Από την περίοδο που το ελληνικό τραγούδι ονοµάστηκε έντεχνο, µε την παρέµβαση του Θεοδωράκη, του Χατζιδάκι, του Ξαρχάκου, του Μαρκόπουλου, του Κουγιουµτζή, του Σπανού, όλων αυτών των σπουδαίων συνθετών, είχαµε µια αναγέννηση. Το έργο των ανθρώπων αυτών ευτυχώς αναγνωρίστηκε, αλλά είχαν από πίσω αυτό το ύπουλο µόρφωµα, την ΑΕΠΙ, που έδινε τα χρήµατα µε έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Έπαιρνε πέντε δέκα ανθρώπους γνωστούς, τους έδινε προκαταβολές και άφηνε όλες τις άλλες χιλιάδες ανθρώπων να περιµένουν. Αυτό είναι –το λιγότερο– έγκληµα. Κι αν µε ρωτάτε τι έγινε µε τους ανθρώπους τους δικούς µας, ο Σταύρος Κουγιουµτζής και ο Μάνος Ελευθερίου ή ο Νίκος Γκάτσος που έχουν πραγµατικά γράψει και έχουν δουλέψει για τον ελληνικό πολιτισµό έχουν πάρει ψίχουλα ενώ θα µπορούσαν να ζουν αξιοπρεπώς και να βρίσκονται κοντά µας παράγοντας τέχνη.
Γράφετε κι εσείς τραγούδια αλλά δεν τα κυκλοφορείτε. Γιατί;
Όλοι οι µουσικοί γράφουν τραγούδια. Πιστεύω όµως ότι αυτά που γράφω δεν είναι τόσο σηµαντικά σε σχέση µε αυτά που έχω τραγουδήσει. Κι επειδή έχω πει τα ωραιότερα τραγούδια του Σταύρου Κουγιουµτζή, κάποια σηµαντικά του Μίκη Θεοδωράκη, του Ξαρχάκου, του Σπανού, του Μαρκόπουλου, δεν µπορώ να παραβγώ µε τις ηχογραφήσεις των τραγουδιών που έχω. Ίσως κάποια στιγµή το κάνω, µέχρι τώρα δεν είχα ποτέ αυτό το µεράκι.
Λέγεται για εσάς ότι είστε εξαιρετικός επαγγελµατίας αλλά ταυτόχρονα αυστηρός άνθρωπος. Ισχύει;
Τι είναι ο επαγγελµατίας άραγε; Αν επαγγελµατισµός είναι να σέβεσαι τον κόσµο, τον εαυτό σου, τη δουλειά σου, τους συνεργάτες σου και να έχεις και κάποια µορφή αξιών, ναι. Τότε θα έλεγα ότι είµαι επαγγελµατίας. Έχω ωστόσο την εντύπωση ότι ο µουσικός δεν µπορεί ποτέ να είναι επαγγελµατίας, ο µουσικός παραµένει ερασιτέχνης. Είµαι πολύ περισσότερο αυτής της λογικής. Ξέρω ότι η διαδροµή µου ήταν µεγάλη, λαµπερή κ.λπ. Έχει ενοχλήσει και πάρα πολλούς, αλλά δεν είναι εκεί το πρόβληµα. Πιστεύω σε µια ευγενική κοινωνία η οποία βρίσκεται µόνο στις ψυχές µας, στα όνειρά µας. Η καλλιτεχνία, η ιατρική, ο αθλητισµός και η πολιτική δεν θα έπρεπε να γίνονται επαγγέλµατα.
Είπατε πριν ότι η διαδροµή σας έχει ενοχλήσει κάποιους και η αλήθεια είναι ότι εδώ και χρόνια υπάρχει κι ένα αντι-νταλαρικό κύµα.
Και πολύ καλά κάνει και υπάρχει. Αλίµονο. Αλλιώς θα ήταν όλα µονόδροµος και βαρετά.
Πιστεύετε ότι σε αυτό έχει παίξει ρόλο και ο τρόπος που εσείς χειριστήκατε καταστάσεις; Οπως για παράδειγµα οι δικαστικές σας διαµάχες µε τον Μανώλη Ρασούλη και τον Τζίµη Πανούση;
Κοιτάξτε, τώρα ανοίγετε ένα θέµα πολύ σοβαρό και νοµίζω ότι ξεφύγαµε λιγάκι. Και δεν είναι και της παρούσης, γιατί αυτά έχουν απαντηθεί. ∆εν νοµίζω ότι πρέπει να κάνουµε αυτήν τη συζήτηση σε αυτό το σηµείο, µε αφορµή τη συναυλία. Μπορούµε κάποια άλλη στιγµή να κάνουµε µια γενικότερη κουβέντα αν θέλετε.
Info
Η συναυλία του Γιώργου Νταλάρα με τη Συμφωνική Ορχήστρα της Σμύρνης θα γίνει στο Ηρώδειο, στις 29/9, στις 21.00.
