Ο Γιώργος Μορφέσης συμπλήρωσε δεκαετία στο τιμόνι της Εθνικής Γυναικών του πόλο και πλέον χρειάζεται τρίτο χέρι για να χωρέσει τα 11 «δαχτυλίδια» της καριέρας του: μετάλλια, μετάλλια, μετάλλια.
Από το ασημένιο Ολυμπιακό μετάλλιο του 2004 στην Αθήνα, στο παγκόσμιο τίτλο του 2011 στη Σανγκάη και στο αργυρό ευρωπαϊκό του 2018 στη Βαρκελώνη, η καριέρα του σηκώνει τσουνάμι αναγνώρισης στις διεθνείς πισίνες. Παράλληλα, υπενθυμίζει, στον μέσο Έλληνα, ότι η θέση της γυναίκας μπορεί να είναι και εκτός μαγειρείου. Στον ελληνικό αθλητισμό που χειμάζεται όσο ολόκληρη η χώρα, η κίτρινη μπάλα της υδατοσφαίρισης παραμένει φάρος προόδου. «Ωστόσο, είμαι ένας κανονικός άνθρωπος», τονίζει ο ήρωάς μας.
Μα, πώς τα καταφέρνετε, εσείς και τα κορίτσια σας; Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, η πολυετήξς πορεία του γυναικείου πόλο στην κορυφογραμμή μου μοιάζει σαν θαύμα.
Ούτε και εμείς το συνειδητοποιούμε. Βαδίζουμε σε μία πεπατημένη, ο οποία ξεκινάει τον Μάιο με την αναζήτηση πισίνας. «Πού θα κάνουμε φέτος προπόνηση; Θα ανοίξει ο Άγιος Κοσμάς; Είναι αρκετά ζεστό το νερό;» Μιλάμε όχι μόνο για τις Γυναίκες, αλλά και για τους Άνδρες. Περιμένουμε να βγει ο ήλιος για να ανέβει η θερμοκρασία και να μη κρυώνουμε. Αν αργήσει να έρθει το καλοκαίρι, βολευόμαστε όπως όπως στο Παπαστράτειο, που είναι σκεπαστό.
Αλλά και γεμάτο σκουφάκια και μαγιό.
Εκεί, κάνουν προπόνηση και οι κολυμβητές. Οπότε τσακωνόμαστε με τον Γέμελο, πότε θα τελειώσουν ο Γιαννιώτης και οι άλλοι. Επειτα έρχονται οι πολίστες του Ολυμπιακού. Και τσακωνόμαστε με τον Βλάχο. Υπάρχει και ο Εθνικός. Δεν μπορείς να τον πετάξεις έξω. Τα βάρη τα κάνουμε σε ένα ιδιωτικό γυμναστήριο, όπου μας φιλοξενούν οι άνθρωποι, κάτω από τις εξέδρες του Καραϊσκάκη. Είναι μια τρέλα. Γυρίζουμε σαν τους τσιγγάνους. Αυτή είναι η καθημερινότητα της Εθνικών ομάδων. Αλλά έχουμε συνηθίσει.
Οι δυσκολίες φέρνουν και συσπείρωση.
Ίσως να ισχύει και αυτό. Δεν ξέρω αν θα ήταν πιο εύκολα τα πράγματα, με λυμένα όλα τα προβλήματα. Είμαστε μόνιμα σε ετοιμότητα και εγρήγορση. Παλεύουμε με το μεράκι μας, με την καρδιά και με την ψυχή μας. Όταν πέφτουμε στο νερό, σβήνονται από το μυαλό οι δικαιολογίες. Πηγαίνουμε με φόρα. Το πάθος των κοριτσιών είναι τεράστιο. Υπάρχει αγάπη, τεχνογνωσία και εμπειρία. Το επίπεδο είναι υψηλό, χάρη και στη δουλειά που γίνεται επί 10 μήνες σε σωματεία, όπως ο Ολυμπιακός κιαι η Βουλιαγμένη.
Υπάρχει όμως σχέση συνεργασίας και κατανόησης;
Βεβαίως. Είμαστε μία μικρή κοινότητα. Όχι διαιρεμένοι, αλλά ενωμένοι, για τον κοινό στόχο. Ουδείς χαίρεται με την αποτυχία του άλλου. Κάθε επιτυχία καθρεφτίζεται σε όλο το στερέωμα. Μας ενώνουν όχι μόνο τα μετάλλια, αλλά και οι κακουχίες.
Ο Έλληνας πιστεύει ότι η θέση της γυναίκας είναι στην κουζίνα.
Χα χα, δίκιο έχεις, αλλά στον δικό μας χώρο είναι ισότιμες οι γυναίκες με τους άνδρες. Κατέχουν Ολυμπιακό μετάλλιο, πρωτιά σε Παγκόσμιο Πρωτάθλημα, κατακτήσεις Τσάμπιονς Λιγκ. Ίσως σε άλλα σπορ να είναι διαφορετικά. Δεν έχει συμβεί να χάσουμε ταλέντα επειδή είναι γυναίκες και διαλέγουν άλλον δρόμο στη ζωή τους. Αντίθετα, πολλά παιδιά φεύγουν στα 16-17 τους, επειδή σκέφτονται την επαγγελματική αντικατάσταση και το διάβασμα. Οι δίδυμες αδελφές Χαραλαμπίδη μετακόμισαν στην Αμερική, με υποτροφίες 40-50 χιλιάδων δολαρίων. Λογικό είναι, αλλά είμαστε λίγοι και δεν αντέχουμε τις απώλειες.
Τι δείχνει το δικό σας παράδειγμα, στην Ελλάδα της κρίσης και της κοινωνικής χρεοκοπίας;
Ο ερασιτεχνικός αθλητισμός πλήττεται, αλλά έχει μάθει να συμβιβάζεται με τα λίγα. Με σύμπνοια, μεράκι, συνεργατικότητα και συνέπεια, η Ελλάδα μπορεί να δείξει ένα διαφορετικό πρόσωπο, μακριά από τη δυσπραγία. Υπάρχει δηλαδή και αυτή η Ελλάδα. Χωρίς πολλά λόγια. Με όρεξη και μεράκι. Εμείς βεβαίως κάνουμε επαγγελματική δουλειά, με 5-6 ώρες προπόνηση ημερησίως, χώρια το γυμναστήριο.
Ο Έλληνας λειτουργεί καλύτερα ως μέλος ομάδας;
Σε μία ομάδα υπάρχουν όχι μόνο προσωπικότητες, αλλά και κανόνες. Μία γραμμή, την οποία δεν πατάει κανένας. Ουδείς δικαιούται να βάλει τον εαυτό του πάνω από το σύνολο. Είμαι προπονητής που ενθαρρύνει την πρωτοβουλία, αλλά στα πλαίσια της λογικής και των κανόνων. Από τη στιγμή που έχουμε αθληταράδες όπως ο Γιαννιώτης, ο Πετρούνιας και η Στεφανίδη, δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι οι Έλληνες είμαστε φτιαγμένοι μόνο για τα ομαδικά σπορ.
Πώς νικιέται μία ελληνική ομάδα;
Με τη διχόνοια. Αυτή είναι ο χειρότερος εχθρός μας. Ο σπόρος του διχασμού. «Η άλλη είναι καλύτερη από σένα». «Η τάδε δεν σε βοηθάει καθόλου». Ειδικά στις γυναίκες, πιάνει αυτό το κόλπο!
Τι παραπάνω οφείλει να έχει ένας προπονητής, για να διαπρέψει σε γυναικεία ομάδα;
Πολλή υπομονή. Πρέπει να κάνει τα πράγματα απλά και ξεκάθαρα. Να είναι όσο γίνεται δίκαιος. Και ήρεμος. Οι κοπέλες έχουν εσωτερικές εντάσεις που χρειάζονται αντιμετώπιση. Οι άνδρες φτιάχνονται και μέσα από το παιχνίδι. Όταν μία γυναίκα δεν αισθάνεται καλά, θα κάνει λάθη. Δεν θα παίξει σωστά. Η διαφορά είναι τεράστια. Όπως λέει και κάποιος προπονητής μπάσκετ, η καριέρα σε γυναικείες ομάδες είναι όπως τα χρόνια του σκύλου. Κάθε μετάλλιο μετράει όχι μία, αλλά εφτά φορές! Και έχει απόλυτο δίκαιο. Εγώ πάντως αντέχω. Ακόμα δεν έχω βγάλει άσπρες τρίχες.
Ποιο είναι το μερίδιο του προπονητή στο πόλο, ποσοστιαία;
Στην προπόνηση, 95 τοις εκατό. Στον αγώνα, όμως, το νερό κάνει την επικοινωνία πιο δύσκολη. Ας πούμε 50-50. Η τακτική παίζει μεγάλο ρόλο. Το πόλο μοιάζει πολύ με το μπάσκετ. Είναι άθλημα θέσης. Όποιος πάρει καλύτερη θέση και γρηγορότερες αποφάσεις, αποκτά πλεονέκτημα. Η πείρα και η φυσική κατάσταση γίνονται πρόσθετα εφόδια.
Τι θα πεις στον γονιό που θα φέρει τη μικρή κόρη του στην πισίνα; Με ποια επιχειρήματα θα τη στρέψεις στην υδατοσφαίριση;
Το άθλημά μας βοηθάει στην κοινωνικοποίηση. Το παιδί διδάσκεται πώς να διαχειρίζεται την προσπάθεια, την ένταση, την ήττα, τη νίκη, την συντροφιά. Επίσης έχει ελάχιστους τραυματισμούς. Και προσφέρει τη δυνατότητα διάκρισης και συμμετοχής στα ευεργετήματα της Πολιτείας, αφού οι νέοι που ασχολούνται είναι λίγοι. Ο καλός θα ξεχωρίσει πιο εύκολα και γρήγορα.
Αλήθεια, τι άλλο πρέπει να γίνει για να ανακηρυχθεί εθνικό άθλημα;
Νομίζω ότι υστερούμε στο μάρκετινγκ. Πρέπει να πατήσουμε πιο γερά στα πόδια μας. Ίσως να αναλάβει την προβολή κάποιο γραφείο με έμπειρους μάνατζερ. Οφείλουμε να βρούμε περισσότερους χορηγούς, αν και έχουμε το Stoiximan που μας στηρίζει, και να φέρουμε πιο κοντά την τηλεόραση. Να επικοινωνήσουμε τις επιτυχίες του χώρου. Δεν ωφελεί να καθόμαστε μεταξύ μας να κλαίμε τη μοίρα μας. Θα ήταν επίσης χρήσιμο να δώσουν έμφαση στο πόλο σωματεία που έχουν ευρεία λαϊκή βάση. Αλλά αυτό είναι δίκοπο μαχαίρι, αφού θα κουβαλήσουν μαζί τους όλο τον συρφετό.
Σε αναγνωρίζει ο κόσμος στον δρόμο;
Ναι! Ιδίως εδώ στον Πειραιά, που είναι και μικρή πόλη, με σταματάνε με χαμόγελο όταν με βλέπουν πάνω στη μηχανή μου και με χαιρετάνε. Δεν είμαι ψώνιο, αλλά ομολογώ ότι μου αρέσει αυτό, όταν συμβαίνει. Μετά τον παγκόσμιο τίτλο του 2011, μου κόρναραν στον δρόμο τα αυτοκίνητα. Δεν κρύβω, ότι είμαι υπερήφανος για τη δουλειά μου.
Υπάρχει όμως η ανάλογη επιβράβευση από την πολιτεία για αυτές τις επιτυχίες;
Οι οικονομικές απολαβές δεν είναι ανάλογες. Αλλά ξέρω τους κανόνες του παιχνιδιού. Το εξωτερικό είναι πάντοτε μία διέξοδος. Δεν υπάρχουν πολλοί προπονητής με βιογραφικό σαν το δικό μου, οπότε είμαι βέβαιος ότι θα βρω καλή δουλειά έξω, αν χρειαστεί να φύγω. Αλλά προτιμώ να μείνω στην Ελλάδα, άσχετα με τις δυσκολίες.
Και δεν σε ενοχλεί η κακεντρέχεια και η ζηλοφθονία που συνοδεύουν κάθε επιτυχία;
Με ενόχλησε πολύ, η αντίδραση από άνθρωπο του χώρου πριν από 6-7 χρόνια, όταν έθεσα θέμα επαγγελματικής αποκατάστασης με διορισμό σε κάποιο σχολείο, ως γυμναστής απόφοιτος ΤΕΦΑΑ. «Κάπως έτσι έπεσε έξω η Ελλάδα», είπε κάποιος. «Από τέτοιες περιπτώσεις». Με πίκρανε πολύ αυτή η κουβέντα. Ο δικός μου διορισμός δηλαδή θα κατέστρεφε την ελληνική οικονομία; Δυστυχώς, υπάρχουν και τέτοια μυαλά. Από τότε αποφάσισα να είμαι διαφορετικός. Και δεν ανέφερα ποτέ ξανά το θέμα.
Εάν δηλαδή παραιτηθείς από την Εθνική Γυναικών, θα είσαι ένας άνεργος σαν όλους τους άλλους.
Τελείως ξεκρέμαστος. Αλλά προτιμώ να μείνω σιωπηλός. Στη χώρα που ζούμε, στο τέλος θα βρούμε και τον μπελά μας. Όταν φτάσει η ώρα για το επόμενο βήμα, θα δω τι θα κάνω. Μου αρκεί να τα έχω καλά με τον εαυτό μου.
Ήσουν βοηθός προπονητή στην Εθνική Γυναικών από το 2003, υπό τον Φώντα Μουδάτσιο και έπειτα τον Κούλη Ιωσηφίδη. Ανέλαβες το τιμόνι μετά από 5-6 χρόνια. Δεν υπήρξες όμως υδατοσφαιριστής. Πώς την ψώνισες με το πόλο;
Πήγα στον Εθνικό ως αθλητής στα 13 μου, αλλά είχα μπροστά μου παιχταράδες. Αρώνης, Σιταρένιος, Κουγεβετόπουλος, Ιωσηφίδης, Σταθάκης, όλη η Εθνική ομάδα. Στα 18 μου, κατάλαβα ότι δεν είχα μέλλον ως πολίστας. Καταλάβαινα το παιχνίδι μέσα στο μυαλό μου, αλλά δεν μπορούσα να το παίξω! Δεν μου έφταιγαν ούτε οι διαιτητές ούτε οι προπονητές μου ούτε κανένας, για τη στασιμότητα. Στράφηκα λοιπόν από μικρός στην προπονητική και προόδευσα γρήγορα.
Και πότε αποφάσισες ότι ήσουν πλασμένος για αυτόν τον ρόλο;
Όταν κατακτήσαμε με τον Εθνικό το Κύπελλο Ελλάδας το 2000, νικώντας τον Ολυμπιακό του Στάμενιτς στον τελικό και τη Βουλιαγμένη το Γιαννουρή στον ημιτελικό, κατάλαβα ότι κάτι κάνω σωστά. Ότι με πήγαινε το άθλημα. Ήμουν μόλις 30 χρονών. Έκτοτε, προσπαθώ να εξελίξω τις γνώσεις μου και να πάρω ό,τι μπορώ από τους δασκάλους και τους συναδέλφους. Είναι πολύ σημαντικό αυτό το στοιχείο.
Το άγχος, βέβαια, δεν σταματάει ποτέ.
Πέντε μέρες μετά το τέλος μίας διοργάνωσης, ο νους μου ταξιδεύει ήδη στην επόμενη. Οι χαρές κρατάνε ελάχιστα. Μία εβδομάδα, δέκα μέρες, αυτό ήταν. Έπειτα ψάχνω να βρω τι πήγε στραβά. Τι πρέπει να κρατήσω και τι να αφήσω πίσω. Πώς να πιέσω περισσότερο τον εαυτό μου. Μετά από τόσα χρόνια, ορισμένα πράγματα είναι ξεκάθαρα στο μυαλό μου.
Πες μου για τη δευτεραθλήτρια Ευρώπης Εθνική Γυναικών του 2018. Ποιες είναι οι πρώτες λέξεις που σου έρχονται στο μυαλό;
Είναι ψυχάρες. Καλά παιδιά, γεμάτα φιλότιμο. Αθλήτριες υψηλού επιπέδου. Έχουμε εξαιρετική σχέση. Τις αγαπώ, με αγαπάνε και είναι αγαπημένες μεταξύ τους. Όταν τις πιέζω πολύ, ξέρουν ότι είναι για καλό. Η ποιότητά τους φαίνεται στις δύσκολες μέρες και στις ήττες. Όχι στα χαμόγελα και στα μπράβο.
Δεν ήταν λοιπόν πυροτέχνημα, το σερί επιτυχιών της παλιάς γενιάς.
Οι μικρές που έρχονται από πίσω έχουν ταλέντο και κουμπώνουν καλά με τις 2-3 που συνεχίζουν από τις παλιοσειρές τις 2-3 της ενδιάμεσης. Έχουν βέβαια τα δικά τους. Καμιά φορά τσακώνονται σε αγώνες πρωταθλήματος και δεν μιλιούνται για 1-2 μέρες, αλλά μετά το ξεχνάνε. Είναι πολύ σημαντική η συμβολή της Αγγελικής Γερόλυμου, σε αυτόν τον τομέα. Ως παλαιά αθλήτρια, ξέρει πώς να χειριστεί τα αποδυτήρια.
Η 2η θέση αφήνει ευφορία ή πίκρα για τον χαμένο τελικό;
Στην αρχή, κυριαρχεί η πίκρα. Όταν πλησιάζουν οι αντίπαλοι για συγχαρητήρια, το κλίμα αλλάζει. Αλλά το χαμόγελο βγαίνει με δυσκολία, μετά από ήττα. Είχαμε και τις πυρκαγιές, που βάρυναν την ψυχολογία. Τα κορίτσια ήθελαν το χρυσό για να το αφιερώσουν στους πυρόπληκτους. Να ακουστεί ο εθνικός ύμνος για τους ανθρώπους που υπέφεραν. Αλλά ξεμείναμε από ενέργεια. Η Ολλανδία μπήκε λυσσασμένη στο γήπεδο, πιο αγριεμένη.
Υποθέτω ότι υπάρχει και συνέχεια, για αυτή την ομάδα.
Το θέλουμε και το πιστεύουμε. Αλλά πες μου, με ποιο δικαίωμα ονειρευόμαστε ένα καλύτερο μέλλον; Οι δυσκολίες είναι τεράστιες. Κάθε πέρυσι και καλύτερα. Μέχρι πού να φτάσει πια το μεράκι;
Πριν με ξεφορτωθείς, θα ήθελα να περιγράψεις τον εαυτό σου με πέντε λέξεις.
Ήρεμος. Δίκαιος, στο μέτρο του δυνατού. Προσιτός. Ανασφαλής, αφού πάντοτε κάτι δεν μου πάει καλά. Τι άλλο, τι άλλο; Γράψε ότι είμαι ένας κανονικός άνθρωπος. Και μου αρέσει έτσι.