Σήμερα 24 Ιανουαρίου συμπληρώνονται επτά χρόνια από τη_x000D_
μέρα που ο σκηνοθέτης Θόδωρος Αγγελόπουλος άφησε την τελευταία του πνοή στην_x000D_
άσφαλτο της Δραπετσώνας, σε ηλικία 77 χρόνων, έχοντας παρασυρθεί από_x000D_
μοτοσικλέτα κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας του «Μια άλλη θάλασσα».
Ο διευθυντής φωτογραφίας Γιώργος Αρβανίτης, μόνιμος συνεργάτης και από τους πιο προσωπικούς φίλους του Θόδωρου Αγγελόπουλου, θυμάται στιγμές από τη συνεργασία τους και μας τις αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο.
Οι «κουλτουριάρηδες» και η Φίνος Φιλμ
Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 υπήρξε τότε μια ομάδα (ανάμεσά τους κι ο Παντελής Βούλγαρης) που είχε αποφασίσει να κάνει μια σειρά ταινιών μικρού μήκους με την προοπτική να τις ενώσει σε ένα σπονδυλωτό φιλμ που θα αποτελούνταν από τέσσερις ξεχωριστές ιστορίες. Εγώ τότε δούλευα στον Φίνο. Ο Παντελής Βούλγαρης είχε ήδη κάνει το 1965 τον «Κλέφτη», την πρώτη μικρού μήκους ταινία του που γνώρισε μεγάλη επιτυχία στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Ολοι ονειρευόμασταν να γυρίσουμε ταινίες που θα αλλάξουν τον κόσμο. Ο Θόδωρος μόλις είχε έρθει από τη Γαλλία και έγραφε κριτική κινηματογράφου στην εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή» μαζί με τον Βασίλη Ραφαηλίδη και την Τώνια Μαρκετάκη. Εγώ με τους θεωρητικούς δεν τα πήγαινα καλά. Τους θεωρούσα κουλτουριάρηδες που δεν ζούσαν στο σήμερα. Αλλωστε ανήκα σε έναν χώρο που ήταν ακριβώς το αντίθετο από τον δικό τους διανοουμενίστικο κόσμο. Εχοντας μάλιστα δουλέψει σε εμπορικές ταινίες όπως αυτές της Φίνος Φιλμ, θεωρούσα τους περισσότερους από αυτούς κάπως δήθεν.
Ετσι κι ο Θόδωρος δεν μου γέμισε και πολύ το μάτι όταν τον πρωτοείδα. Ομως κατάφερε να μας κερδίσει. Εγινε μέλος της ομάδας κι αρχίσαμε να κάνουμε στενή παρέα, ενώ αργότερα μπήκε στη ζωή όλων μας. Η συνέχεια είναι γνωστή αφού συνεργαστήκαμε πολύ στενά σε μερικές από τις σπουδαιότερες ταινίες του. Αρχικά ο Αγγελόπουλος ήθελε να κάνει ένα φιλμάκι, την «Εκπομπή», και μάλιστα είχε υπεύθυνο για τη φωτογραφία τον Πανουσόπουλο, του οποίου ήμουν βοηθός. Οταν αποσύρθηκε εκείνος ανέλαβα την ολοκλήρωση του φιλμ. Ετσι δέσαμε με τον Θόδωρο και αρχίσαμε να μιλάμε για το σινεμά. Εκείνος με τα δικά του που ήταν ιδέες με επιρροές από τη νουβέλ βαγκ κι εγώ με τις τεχνικές κυρίως γνώσεις μου. Μπορώ να πω ότι δεν κατάλαβα τίποτε από εκείνο το φιλμ που ήταν αρκετά προχωρημένο για την εποχή καθώς μιλούσε για ένα σύγχρονο θέμα με σινεφίλ όρους: το πώς να περάσετε ένα 24ωρο με έναν σταρ (σε μια εκπομπή όπου ρεπόρτερ ήταν ο Νίκος Μαστοράκης), όπως ακριβώς είναι κάποια ριάλιτι της σημερινής εποχής. Αλλά αυτός ήταν ο Αγγελόπουλος. Σε πολλά πράγματα ήταν μπροστά από την εποχή του.
Στην «Εκπομπή» μού αποκαλύφθηκε ένας άλλος κόσμος. Είδα έναν δημιουργό που βασανιζόταν για το καθετί γύρω από το χτίσιμο μιας ταινίας. Από τις ιστορίες και τους διαλόγους έως το στήσιμο του κάδρου, τον φωτισμό, την κατεύθυνση των ηθοποιών. Εγώ είχα συνηθίσει σε άλλο στιλ δουλειάς, σε αναγνωρίσιμα, εύκολα και τακτοποιημένα πράγματα. Αυτή την πολυτέλεια που είχα με τον Θόδωρο, δηλαδή μια ανάλυση μεγαλύτερη της ταινίας, τη ζούσα για πρώτη φορά. Τότε δεθήκαμε με τον Αγγελόπουλο. Οταν διάβασα το σενάριο της «Αναπαράστασης» επίσης δεν πολυκατάλαβα την ιστορία. Μιλώντας με τον Θόδωρο, όμως, ένιωσα ότι εδώ πάμε να κάνουμε κάτι διαφορετικό κι αυτό με γοήτευσε. Δουλέψαμε μόλις τέσσερις άνθρωποι που τα κάναμε όλα. Οι ηθοποιοί στο σύνολό τους ήταν ερασιτέχνες εκτός του Τότσικα. Τον ήχο τον βάζαμε αμέσως μετά τις λήψεις των γυρισμάτων μέσω ενός κασετοφώνου της πλάκας με τους χαρακτήρες να ξαναλένε τα λόγια κι άλλα τέτοια περίεργα. Σε τριάντα περίπου μέρες το φιλμ ήταν έτοιμο. Ο παραγωγός Γιώργος Σαμιώτης κάθε εβδομάδα μας έστελνε τον βδομαδιάτικο μισθό. Τα γυρίσματα της «Αναπαράστασης» έγιναν στην Ηπειρο, στα χωριά Βίτσα και Μονοδένδρι. Ηταν χειροποίητη ταινία που παρότι έγινε υπό άθλιες συνθήκες (έκανε πολύ κρύο και ζήσαμε μεγάλη ταλαιπωρία) μου άνοιξε την πόρτα σε έναν άλλο κινηματογράφο, σε ένα άλλο φως. Το φως που ανακάλυψα σε εκείνα τα γυρίσματα με πήγε πίσω στο φως των παιδικών μου χρόνων. Στο φως του χωριού και των καταβολών μου. Μου θύμισε τη δική μου ζωή, τη διαλυμένη οικογένειά μου λόγω του Εμφυλίου. Και μου έδειξε τον δρόμο που θα ακολουθούσα από εδώ και στο εξής.
«Επικίνδυνες» επαγγελματικές σχέσεις
Είχαμε δέσει τόσο πολύ με τον Θόδωρο που στα τελευταία φιλμ που κάναμε μαζί δεν μιλάγαμε πλέον, αφού με ένα βλέμμα του καταλάβαινα τι ζητούσε και του το έδινα χωρίς να χρειάζεται να μου δώσει καμιά εξήγηση. Βέβαια για να φτάσουμε στο σημείο αυτό είχαν προηγηθεί αρκετοί τσακωμοί σε επαγγελματικό επίπεδο, που κάποιοι από αυτούς προκαλούνταν από τον Θόδωρο για να βγει πιο δημιουργικό το αποτέλεσμα. Εκείνος φώναζε «δεν μπορείς να το κάνεις αυτό», του απαντούσα ανάλογα, βριζόμασταν αλλά στο τέλος η καλή δουλειά έβγαινε. Μερικές φορές με προκαλούσε σκόπιμα για να με φέρει σε έξαψη και τα κατάφερνε! Τώρα που το σκέφτομαι είχαμε περίεργη σχέση, αγάπη και μίσος ταυτόχρονα. Το χιούμορ δεν υπήρχε στη ζωή του. Αλλά μαζί γελούσαμε, ενώ εγώ δεν σταματούσα να τον πειράζω. Τον πείραζα πάρα πολύ. Κι εκείνος γελούσε. Εστω και με αυτό το συγκρατημένο γέλιο. Ακόμη και σε κάποια γυρίσματα όπως στον «Μεγαλέξαντρο» που φωνάζει ο ήρωας «εγώ είμαι ο Αλέξανδρος» και τον προκαλούσα λέγοντάς του «εσύ είσαι, Θόδωρε, εσύ είσαι» μου χαμογελούσε πονηρά. Δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να κάνει ποτέ μια ταινία χωρίς πολιτικό υπόβαθρο. Η πολιτική ήταν στο αίμα του. Η συνεργασία μας σταμάτησε με την «Αιωνιότητα και μια μέρα» επειδή έφυγα στο εξωτερικό.
Ο άνθρωπος, ο δημιουργός και το μεγάλο προτέρημα
Ως άνθρωπος ήταν δύσκολος έως και δύστροπος, με αρκετά ελαττώματα όπως πολύ σπουδαίοι δημιουργοί που όμως δεν τους μνημονεύουμε γι’ αυτά αλλά για τα μεγάλα έργα που μας έδωσαν. Ηταν εγωπαθής και σκληρός αλλά όταν βρισκόσουν στο πλατό μαζί του τον θαύμαζες. Του χρωστάω πολλά. Μου άνοιξε την πόρτα σε έναν κόσμο που δεν φανταζόμουν ότι υπήρχε. Ο Θόδωρος είχε ένα μεγάλο προτέρημα. Ακουγε τους πάντες και έπαιρνε τα καλύτερα στοιχεία από αυτά που άκουγε για να φτιάξει υπέροχες σκηνές. Στα γυρίσματα του «Θιάσου» οδηγούσα στην Κατάρα ένα μικρό αυτοκίνητο σε ένα κατάλευκο από το χιόνι τοπίο και δίπλα μου είχα έναν μακιγιέρ, σκέτο Ζορμπά, τον Γιώργο Σταυρακάκη, ο οποίος ήταν απίστευτος άνθρωπος και στον οποίο επίσης χρωστάω πολλά. Ετρωγε μπισκότα και κάποια στιγμή ανοίγει το παράθυρο και βγάζει μια κραυγή που με τρόμαξε. Και λέει: «Μωρή φύση, μόνη σου είσαι; Κι εγώ μόνος μου είμαι». Βγαίνει έξω, παίρνει κάποια μπισκότα και τα πετάει φωνάζοντας: «Πάρε να φας, μωρή φύση». Μπαίνει στο αυτοκίνητο και δεν λέει τίποτε. Εγώ συγκλονίστηκα. Οταν αργότερα φτάσαμε στο Αίγιο περιέγραψα τη σκηνή στον Θόδωρο. Αυτός τη συγκράτησε στο μυαλό του και ύστερα από πολλά χρόνια την έδωσε στον Βέγγο στην περίφημη σκηνή στο «Το βλέμμα του Οδυσσέα» το 1995. Αυτός ήταν ο Αγγελόπουλος.
Η κοινή τους διαδρομή
1968 Η εκπομπή
1970 Αναπαράσταση
1972 Μέρες του ’36
1974-75 Ο θίασος
1977 Οι κυνηγοί
1980 Ο Μεγαλέξαντρος
1981 Χωριό ένα, κάτοικος ένας
1983 Αθήνα, επιστροφή στην Ακρόπολη
1984 Ταξίδι στα Κύθηρα
1986 Ο μελισσοκόμος
1988 Τοπίο στην ομίχλη
1991 Το μετέωρο βήμα του πελαργού
1995 Το βλέμμα του Οδυσσέα
1998 Μια αιωνιότητα και μια μέρα
INFΟ
Η γκαλερί Τύρβη στο Μεσολόγγι (Βενιζέλου 20) εγκαινιάζει την Πέμπτη 24 Ιανουαρίου στις 20.00 την έκθεση φωτογραφίας «Το βλέμμα της αιωνιότητας» του Ηλία Μπουργιώτη. Η έκθεση περιλαμβάνει εικόνες που ο φωτογράφος συνέλαβε με τον φακό του κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων των τριών τελευταίων ταινιών του Θόδωρου Αγγελόπουλου