Πάνδημη ήταν η χθεσινή κηδεία της Γιώτας Γιάννα από το κοιμητήριο της Καισαριανής. Επικήδειους εκφώνησαν ο Νικήτας Κακλαμάνης, ο Σπύρος Μπιμπίλας, η Λένα Αλκαίου και ο Αντώνης Μποσκοΐτης. Παρόντες ήταν ο Θέμης Ανδρεάδης, η Άννα Βίσση, η Άννα Νταλάρα, η Sunny Μπαλτζή, η Μαρία Σουλτάτου, η Πάολα, ο Γιώργος Λιάνης, ο Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος, η Μιράντα Τερζοπούλου, η Μέμη Σπυράτου, ο Σταύρος Νιφοράτος, ο Παναγιώτης Τσεβάς, η Νάντια Καραγιάννη, ο Γιάννης Τζουανόπουλος κ.α. Συγκινητική στιγμή η ψαλμωδία του Ζαχαρία Καρούνη που συνόδευσε στο ξόδι της τη Γιώτα Γιάννα, όπως της άξιζε.
Με τραγούδι, άλλωστε, του Καρούνη και του Χ. Γ. Παπαδόπουλου, το «Λάβαρα και ραβασάκια», πραγματοποιήθηκε το «δεύτε τελευταίον ασπασμόν» μέσα σε συγκινησιακά φορτισμένο κλίμα. Κι όταν η σορός κατέβηκε στη γη, ένα μπουζούκι κι ένα βιολί ενώθηκαν με τη φωνή του κόσμου στο αδέσποτο λαϊκό τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη και του Χρήστου Κολοκοτρώνη, «Σε ποιο βουνό» – πρόκειται για ένα τραγούδι που συνήθιζε να ερμηνεύει στα προγράμματα της η Γιώτα Γιάννα. Δεν μπορώ να μη σχολιάσω και το γεγονός πως αν δεν βρισκόταν η Άννα Βίσση στην κηδεία, μάλλον ουδείς θα ασχολιόταν με τη Γιώτα Γιάννα ακόμη και στο φευγιό της, συνθήκη απαράδεκτη και ενδεικτική της ασχετοσύνης της πλειοψηφίας των αρθρογράφων και των ανταποκριτών.
Από χθες διαβάζουμε «πιασάρικους» τίτλους του τύπου «Δάκρυσε η Άννα Βίσση», «Συντετριμμένη η Άννα Βίσση» κλπ. Κι επειδή ήμουν εκεί, έχω να πω ότι η Άννα Βίσση υπήρξε τρομερά διακριτική όλη την ώρα, που τίμησε τη φίλη χρόνων και συνεργάτιδα της. Η Γιώτα Γιάννα αναπαύεται πλέον κάτω από τον αττικό ουρανό και σίγουρα δεν θα ξεχαστεί απ’ όλους όσοι την αγάπησαν και τους αγάπησαν.
Ο επικήδειος
Ακολουθεί ο επικήδειος, έτσι όπως τον εκφώνησα χθες στην κηδεία της. Ήταν κάτι που μου ζητήθηκε από την οικογένεια της εκλιπούσας.
Που να πήγες, Γιώτα; Μας βλέπεις όλους εδώ την ώρα αυτή; Ήρθαμε να σου πούμε το τελευταίο αντίο, όπως συνηθίζεται σε τέτοιες περιπτώσεις. Κάτσε ν’ ακούσεις και τι έγινε από προχθές που μας την «έσκασες» έτσι ξαφνικά, σαν να μας είπες «Σας βαρέθηκα όλους σας, μικροαστοί μου. Δεν κάνω για τον κόσμο σας». Μια εικασία κάνω τώρα. Ποτέ, εσύ που αγάπησες τόσο τους ανθρώπους, δεν θα έλεγες το παραμικρό εναντίον τους. Κι αυτό οι άνθρωποι το ήξεραν καλά, ακόμη κι εκείνοι που δεν είχαν την τύχη να είναι φίλοι σου. Τους αρκούσε να σε είχαν δει κάπου, στην τηλεόραση ίσως, σε κάποια μουσική σκηνή, να παίζεις τη φυσαρμόνικα σου και να πάλλεται ολόκληρο το λεπτοκαμωμένο κορμί σου απ’ την ένταση και τη ρυθμικότητα της αγάπης. Σε αποχαιρέτισε σύσσωμο το ελληνικό τραγούδι, η Τσανακλίδου, ο Νταλάρας, η Πλάτωνος, η Κωχ, ο Στόκας, ο Καρούνης, αλλά και ένα πλήθος άσημων θαυμαστών της τέχνης σου.
Χρωστάμε την επάνοδο σου στα μουσικά δρώμενα στον ποιητή και εκδότη Γιώργο Χρονά. Εκείνος σε είδε να παίζεις στους Μεθυστάνες της αείμνηστης Τζένης Κοντοπάνου και σε πήρε απ’ το χέρι το μακρινό πια 2007 για να σε βάλει μέσα σ’ ένα Βελούδινο Υπόγειο, όπως σου άξιζε. Ομοίως χρωστάμε και στη σκηνοθέτιδα Μέμη Σπυράτου που σου έδωσε το βήμα να βγεις απ’ την ερημιά σου και να δεχτείς τα πρώτα κύματα αγάπης πάνω στη σκηνή του θεάτρου Βικτώρια. Που να’ξερες και που να φανταζόσουν τότε ότι 15 χρόνια αργότερα θα συνόδευες την απόλυτη Ελληνίδα ποπ σταρ Άννα Βίσση σε μεγάλες συναυλίες της, κερδίζοντας τη νεολαία, το πιο δύσκολο, μα και το πιο υγιές κομμάτι της κοινωνίας του θεάματος.
Στην Ελλάδα όλοι θέλουν να είναι ληξίαρχοι, μου είχες πει όταν σκηνοθετούσα το μονόπρακτο σου στο Κύτταρο με την άλλη αείμνηστη, τη Σωτηρία Λεονάρδου, να σε υποδύεται. Βλέπεις, ένα πρόβλημα απασχολούσε μια ζωή τους Έλληνες: Πόσων χρονών ήταν η Αλίκη Βουγιουκλάκη και πιο πρόσφατα εσύ, Γιώτα μας. Τι να πεις την ώρα τούτη, που δεν είναι και η πιο κατάλληλη; Διότι εσύ δεν είχες ηλικία, δεν ανήκες στα στενά όρια του χρόνου. Είναι βέβαιο πως υπάρχουν άνθρωποι που σε συνάντησαν στη Φλωρεντία το 1500 να σε ζωγραφίζει ο Μιχαήλ Άγγελος. Κι άλλοι που σε απόλαυσαν στη σκηνή του Γούντστοκ το 1969 να τραγουδάς τα μπλουζ με τους Canned Heat. Εμείς, οι φίλοι σου, σε είδαμε να μας αφήνεις να μπαίνουμε ένας – ένας στη ζωή σου και να καμαρώνουμε τα σπουδαία έργα και τις ήρεμες ημέρες σου. Το ταξίδι στο χρόνο συνεχίζεται, Γιώτα μου, που αποφάσισες αναπάντεχα να μας αφήσεις μόνους κι έρημους.
Ξέρεις τι σκέφτομαι, Γιώτα, αυτή τη στιγμή; Τους αποχαιρετισμούς στην Αρλέτα, τη Ρένα Κουμιώτη, τον Στέλιο Βαμβακάρη, την Πόλυ Πάνου, ακόμη και της μητέρας μου, που την αγαπούσες και σ’ αγαπούσε. Ήσουν εκεί να δώσεις μια αγκαλιά στους οικείους τους, να προσφέρεις δυο λόγια αγάπης κι ύστερα να χαιρετίσεις τους φίλους σου με τη φυσαρμόνικα σου. Πολύ θα ήθελα να ακούσω μια φυσαρμόνικα και σήμερα στο δικό σου τελευταίο αντίο. Κι ας μην παίξει τόσο καλά όποιος ή όποια θελήσει να αποχαιρετίσει και σένα με τον δικό σου τρόπο. Μα γίνεται να παίξει κανείς τόσο καλή φυσαρμόνικα μετά από σένα;
Γιώτα μου, είμαι βέβαιος πως στο τελευταίο ανοιγοκλείσιμο των ματιών σου, στο μεταίχμιο ζωής και θανάτου, τρεις ανθρώπους θα’χες μέσα σου: Τον αγαπημένο σου αδερφό, Γιάννη. Την Εύη, που σου στάθηκε κάτι παραπάνω από επιστήθια φίλη κι αδερφή και, βέβαια, τον Δημήτρη, τον άλλο σου αδερφό, την μεγάλη οδύνη της ψυχής σου. Μακάρι να μπορούσα να ευχηθώ να είστε ήδη μαζί και να υπάρχετε κάπου κοντά όχι μόνο αυτά τα πενήντα χρόνια, που στερηθήκατε ο ένας τον άλλον, μα μέχρι τη συντέλεια των αιώνων – άλλωστε, είπαμε, αυτό το ταξίδι στο χρόνο συνεχίζεται.
Γιώτα, συγχώρεσε με, μα είμαι πολύ συγκινημένος και δεν μπορώ να μιλήσω άλλο. Απλά δεν μπορώ να μην πω ότι μου’ναι δύσκολο να πιστέψω πως δεν θα ξανακούσω τη φωνή σου, όχι για να τραγουδάει – ευτυχώς μένουν τα τραγούδια για κάτι τέτοιο – αλλά για να μου δίνει συμβουλές και να με νοιάζεται. Και είμαι επίσης σίγουρος πως το ίδιο θα νιώθουν και πολλοί άλλοι απ’ τους παρευρισκόμενους εδώ μέσα.
Αντίο, Γιώτα. Έδωσες πολλή αγάπη και πήρες άλλη τόση απ’ τον κόσμο των ανθρώπων. Πρόσφερες απλόχερα φως κι αυτό το λίγο φως ήταν ήλιος πελώριος για μια εποχή πλασμένη από σκοτάδι. Καλό σου ταξίδι, αγαπημένη μου.
