Η εμπειρία της γιορτής μακριά από την Ελλάδα και τα πατροπαράδοτα έθιμα.
Μεγάλη Εβδομάδα στο Κάιρο
Κείμενο
Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος
Διευθυντής Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου Καΐρου
Το Πάσχα στο Κάιρο εκτός από μεγάλη θρησκευτική είναι παράλληλα γιορτή μνήμης της ιστορίας του αιγυπτιώτη ελληνισμού, των ηθών και εθίμων με ονομασία προέλευσης, είναι ένα ελληνικό χτυποκάρδι στην καρδιά της άνοιξης, στην καρδιά της χώρας του Νείλου. Το Πάσχα των Ελλήνων στο Κάιρο είναι υπόθεση καρδιάς.
Η ελληνική παροικία του Καΐρου μοιάζει σαν ένα χωριό της ελληνικής υπαίθρου σκορπισμένο στους μίσχους της ολάνθιστης πόλης των εκατομμυρίων κατοίκων. Η φετινή νηστεία της Σαρακοστής άλλη μια φορά έτυχε να συμβαδίζει με τη νηστεία του Ραμαζανιού, της αντίστοιχης νηστείας του ισλάμ. Κατά κάποιον τρόπο από την αρχή του μήνα περίπου και μέχρι τις 23 Απριλίου το σύνολο των κατοίκων της Αιγύπτου, περισσότερα από 100 εκατομμύρια άνθρωποι, ακολουθεί τη νηστεία που επιβάλλει η θρησκεία του. Για τους χριστιανούς λήγει το βράδυ της Ανάστασης, για τους μουσουλμάνους με τη νέα σελήνη λίγες ημέρες αργότερα. Σε αυτήν τη γωνιά του κόσμου οι άνθρωποι τηρούν με περισσότερη ευλάβεια τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, ανεξαρτήτως θρησκείας ή δόγματος.
Το ίδιο και οι Ελληνες, οι οποίοι επιπλέον βρίσκουν μια ευκαιρία να πιάσουν τον μίτο του ελληνικού τους μύθου, απότοκο της νοσταλγίας. Στην περίοδο της Σαρακοστής δεν μπορούν πια να γεμίσουν όλες οι εκκλησίες του Καΐρου, οπότε διαμοιράζονται οι θρησκευτικές τελετές στους εναπομείναντες εν λειτουργία ελληνικούς ναούς.
Το θείο δράμα κορυφώθηκε το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής στην ιστορική Μονή Αγίου Γεωργίου στο παλαιό Κάιρο, στη Ροτόντα της Ανατολής που η ιστορία της φτάνει έως τον 6ο αιώνα, στην καρδιά της αρχαίας Βαβυλώνας της Αιγύπτου, εκεί όπου κατέλυσε η άγια οικογένεια κατά την «φυγήν της εις Αίγυπτον», εκεί όπου μαρτύρησε ο Αγιος Γεώργιος και τιμούν τη μνήμη του χριστιανοί και μουσουλμάνοι, εκεί όπου στον μεγάλο θόλο του ναού ο παντοκράτορας είναι ζωγραφισμένος διά χειρός Κωνσταντίνου Παρθένη, εκεί όπου στις κατακόμβες βρίσκονται οι τάφοι των πατριαρχών και στον περίβολο φιλοξενείται το ελληνικό κοιμητήριο, εκεί όπου κάθε Σαρακοστή η υποβλητική περιφορά του επιταφίου στους διαδρόμους του κοιμητηρίου –κάτω από το υπερβατικό βλέμμα ζώντων και τεθνεώτων Ελλήνων και τους ήχους των πένθιμων εμβατηρίων της μπάντας των προσκόπων– ξυπνούν μνήμες ελληνικές, εκεί όπου η καρδιά χτυπά αλλιώς εκείνη την ώρα.
Η Ανάσταση γιορτάζεται τα τελευταία χρόνια στο Κάιρο στον Κοινοτικό Ναό και στην ΙΜ Αγίου Γεωργίου. Οι καμπάνες χτυπούν χαρμόσυνα σε μια πόλη που ζει στους δικούς της ανεξάρτητους ρυθμούς και η ελληνική κοινότητα με το πατριαρχείο έχουν φροντίσει για την τήρηση των εθίμων, διανέμοντας βαμμένα κόκκινα αυγά στους παροίκους για το παραδοσιακό τσούγκρισμα που εδώ σπάει καρδιές, ελπίζοντας ίσως ενδόμυχα στην ανάσταση του αιγυπτιώτη ελληνισμού.
Το Πάσχα των Ελλήνων του Καΐρου είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με μια παραδοσιακή αιγυπτιακή γιορτή της δεύτερης ημέρας του Πάσχα όταν έθιμα και θρησκείες μπλέκονται μεταξύ τους, χριστιανοί και μουσουλμάνοι βάφουν πολύχρωμα αυγά και ξεχύνονται για να γιορτάσουν μαζί στην ύπαιθρο τη γιορτή της άνοιξης, το Σαμ ελ Νεσίμ.
«Το γλυκύ μας Μισίρι
εν μια γελαστή πανηγύρει
μεθά, λησμονεί, και κοσμείται, και χαίρει,
και τον τύραννον ήλιον περιφρονεί.
Το ευτυχές Σαμ ελ Νεσίμ την άνοιξιν αγγέλλει,
της εξοχής πανήγυρις αθώα…»
(Κ.Π. Καβάφης)
Είναι μοναδική εμπειρία το Πάσχα στο Κάιρο. Να βρίσκεσαι από τη μια στιγμή στην άλλη από τις πολύβουες αραβικές γειτονιές στις εορταστικές ελληνικές αυλές, από τα γνωστά κορναρίσματα των δρόμων σε κάποιο κατανυκτικό τελετουργικό της Σαρακοστής, να ακούς απολυτίκια και ύμνους και να φτάνει ο απόηχος από το κάλεσμα του μουεζίνη για προσευχή, να χτυπάει η καρδιά σου παράφωνα στην καθημερινότητα του τόπου, να ανασταίνεται και να ανασταίνει την ιστορία των Αιγυπτιωτών στην πατρίδα της καρδιάς.
Γιατί το Πάσχα των Ελλήνων στο Κάιρο και σε όλη την Αίγυπτο είναι υπόθεση καρδιάς.
Πασχαλινό τσουρέκι στη Γενεύη
Κείμενο
Κωνσταντίνα Κλουβάτου
Ηθοποιός
Πέρασαν τα μεγάλα κρύα. Ο βραδινός περίπατος από τη δουλειά στο σπίτι έχει αρχίσει να μπαίνει ξανά στο πρόγραμμα. Θα ήθελα να κρατάω λιγότερο το κινητό μου, αλλά μοιάζει να είναι πια η προέκταση του χεριού και της ζωής μου από τότε που έφυγα από την Αθήνα. Στη βιντεοκλήση η φίλη μου η Ιωάννα μόλις τελείωσε από την πρόβα της σε ένα θέατρο στον Κεραμεικό και με κοιτάζει επίμονα από την κάμερα γεμάτη απορία:
– Καλέ πώς έχεις μαυρίσει έτσι;
– Μωρέ έχουμε ήλιο τις τελευταίες μέρες επιτέλους. Βγαίνω έξω σαν τις σαύρες και λιάζομαι κι εγώ.
– Αντε, θα έρθεις για Πάσχα;
Είναι 8 το βράδυ και ο ήλιος ακόμη ζεσταίνει τα πιο ψηλά σημεία των Αλπεων. Περπατάω κατά μήκος της λίμνης Λεμάν, σε ένα προάστιο όχι μακριά από το κέντρο της Γενεύης και σκέφτομαι πόσο πολύ μου έχουν λείψει η θάλασσα και η μυρωδιά της που όταν έχει βοριαδάκι φτάνει η αλμύρα μέχρι την Πάρνηθα.
– Αφού σου έχω πει, δουλεύω το Πάσχα! Εδώ επίσημα γιορτάζουν το καθολικό και δεν μπορώ να πάρω άδεια, πέφτει με τις σχολικές διακοπές και κρατάω τη μικρή.
– Οταν αλλάξεις δουλειά θα έρθεις έστω για Χριστούγεννα;
Λείπω τέσσερα χρόνια αλλά μοιάζει λες και έχουν περάσει δεκαετίες. Λες και αυτή η αλλαγή επιτάχυνε τον χρόνο, με χώρισε απότομα από το παρελθόν και δεν αναγνωρίζω ποια είναι πλέον η θέση μου εκεί ανάμεσα. Το σήμα χάνεται, έχω δεύτερη γραμμή. Είναι η Αγγελική – θέλει να δει τι θα κάνω το Μεγάλο Σάββατο, να μη μείνω μόνη μου. Τη διαβεβαιώνω πως θα είμαι μαζί της και θα ετοιμάσουμε παρέα το αναστάσιμο τραπέζι. Θα καλέσει ο σύντροφός της δύο φίλους από τη δουλειά του και θα είμαι κι εγώ εκεί.
Η Αγγελική είναι παιδική μου φίλη, οικογένεια πιο θεμιτή και από την εξ αίματος· βρεθήκαμε στην Ελβετία ταυτόχρονα από τύχη. Συγχρονισμός και συγχρονικότητα. Εκείνη και ο Zαν-Κουεντίν θα βάλουν αρνί στον φούρνο και εγώ υποσχέθηκα να προλάβω να αγοράσω από την Κυριακή το πασχαλινό τσουρέκι από το μαγαζί με τα ελληνικά προϊόντα που είναι κάτω από το σπίτι μου. Τελειώνουν γρήγορα όταν τα φέρνει η ιδιοκτήτρια, οι πελάτες της σπεύδουν για να προλάβουν τα καλούδια που παραγγέλνει από την Ελλάδα.
Ισα που την πρόλαβα ανοιχτή, πάντα με υποδέχεται με το χαμόγελο. Είναι καλά και εκείνη, μου λέει. Εχει να πάει στο χωριό να δει τη μητέρα της τρία χρόνια, αλλά δεν μπορεί να φύγει ακόμη, δεν μπορεί να αφήσει το μαγαζί της. Μπορεί να τα πούμε στην εκκλησία την επόμενη εβδομάδα. Εχει ψύχρα και μπαίνω γρήγορα στο σπίτι κρατώντας το τσουρέκι και τα αγαπημένα μου μπισκότα με χαρούπι. Σκέφτομαι αν αλήθεια θέλω να πάω στην εκκλησία. Η μοναδική ελληνορθόδοξη εκκλησία της Γενεύης είναι κοντά και νιώθω την ανάγκη να προσευχηθώ. Το Πάσχα έχει κατάνυξη και εγώ αναρωτιέμαι ακόμη αν υπάρχει θεός. Δεν χάνω τίποτε να τον επικαλεστώ λιγάκι. Επιλογή.
Πάσχα στην Αυστρία Vs Πάσχα στην Ελλάδα: 0-1
Κείμενο
Βασιλική & Σοφία Τσαπάρα
Marketing specialist & λογίστρια
Ενα μεγάλο πασχαλινό γλέντι, με κόσμο να παρελαύνει, άφθονο φαγητό και δυνατή μουσική απέχει πολύ από την τοπική νοοτροπία. Αλλωστε για τους περισσότερους Αυστριακούς το Πάσχα είναι απλώς μια κοινή αργία. Κάτι τόσο διαφορετικό από αυτό που εμείς έχουμε συνηθίσει, κάτι τόσο ξένο από τις παιδικές μας αναμνήσεις. Το μόνο που θυμίζει Πάσχα είναι τα βαμμένα πασχαλινά αυγά στο σουπερμάρκετ και κάποιοι κήποι στολισμένοι με λαγουδάκια και ζωγραφισμένα αυγά.
Προσπαθούμε λοιπόν να φέρουμε αυτή την ημέρα όσο πιο κοντά στα δικά μας μέτρα. Παρόλο που το να βρει κανείς το καθιερωμένο αρνάκι δεν είναι και τόσο δύσκολο, το ελληνικό πασχαλινό τσίκνισμα –αν και μένουμε στην επαρχία– δεν αποτελεί επιλογή για μας εξαιτίας της έλλειψης προαύλιου χώρου. Ωστόσο, αν ο καιρός μας κάνει τη χάρη και θυμίζει κάτι από άνοιξη, το μπάρμπεκιου δίπλα στο ποτάμι αποτελεί μια καλή εναλλακτική. Κάπως έτσι γιορτάσαμε το περσινό Πάσχα. Μια ηλιόλουστη μέρα ορισμένοι φίλοι, Ελληνες και μη, σουβλάκια, μουσική και μπίρες… Close enough. Αν πάλι ο καιρός δεν έχει κέφια, συμβιβαζόμαστε με μια μάζωξη στο σπίτι ή με την επίσκεψη σε ένα τοπικό εστιατόριο, κάτι που σίγουρα δεν θυμίζει Πάσχα. Από την άλλη βέβαια υπάρχει και η επιλογή του ελληνικού συλλόγου. Κάθε χρόνο διοργανώνουν ένα μεγάλο γλέντι, από το οποίο σίγουρα δεν λείπουν το αρνί και η μαγειρίτσα. Από όσο γνωρίζουμε συγκεντρώνει αρκετό κόσμο και είναι η αγαπημένη επιλογή πολλών Ελλήνων της περιοχής.
Συνήθως περνάμε την ημέρα αυτή με ορισμένους στενούς φίλους, αλλά φέτος λέμε να δώσουμε ξανά μια ευκαιρία στο παραδοσιακό ελληνικό Πάσχα ταξιδεύοντας στη διπλανή πόλη για το γλέντι που διοργανώνεται. Μάλλον μας έχουν λείψει λιγάκι οι οικογενειακές συναθροίσεις στο κτήμα της γιαγιάς, τις οποίες τότε λόγω πολυκοσμίας και μουσικής δεν εκτιμούσαμε και τόσο.
