Αν και ο όρος «drag» έχει καταγωγή από το αρχαίο ελληνικό θέατρο, τότε που δεν επιτρέπονταν στις γυναίκες να βγαίνουν ως ηθοποιοί στη σκηνή, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Σαίξπηρ όταν δίπλα στα ανδρικά ονόματα που θα υποδύονταν τις γυναίκες ο ίδιος σημείωνε «dressed resembling a girl» – είναι μία πληροφορία που πήρα από τον Γιώργο Ιατρού κατά την έναρξη της κουβέντας μας. Ένας πολυσχιδής καλλιτέχνης, πραγματικά περιζήτητος, αφού συνδυάζει όλο το ταλέντο ενός άρτιου βαρύτονου τραγουδιστή μ’ αυτό μιας drag περφόρμερ και συγκεκριμένα της Νίνα Νάη. Ως Νίνα Νάη θα τον δούμε στην παράσταση του Γιάννη Σκουρλέτη για τον συνθέτη Γιάννη Κωνσταντινίδη στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών, αλλά και στο πρότζεκτ «Living Room» την Τετάρτη 7 Ιουνίου στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ. Είναι μια παραγωγή της ΕΛΣ και μια παράσταση, που ο Ιατρού έστησε μαζί με την Ανθή Κουγιά, ως μέρος των εκδηλώσεων του «Athens Pride 2023». Στη συνέντευξη, για τις ανάγκες της οποίας «έκλεψα» λίγο από τον χρόνο του, ο Ιατρού μίλησε για τις καλλιτεχνικές του δραστηριότητες, τα ζητήματα συμπερίληψης, που πολύς λόγος γίνεται τον τελευταίο καιρό, μα και για τον ίδιο του τον εαυτό, την ανάγκη του δηλαδή να εκφράζεται πίσω από τη μάσκα της Νίνα Νάη, του alter ego του.
Κάνετε πολλά πράγματα αυτόν τον καιρό. Συμμετέχετε στην παράσταση του Γιάννη Σκουρλέτη για τον συνθέτη Γιάννη Κωνσταντινίδη, αλλά ετοιμάζετε και τη δική σας περφόρμανς στο πλαίσιο του Athens Pride.
Συμμετέχω και σε μια παραγωγή όπερας πάλι στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών με τίτλο «Η πτώση του Οίκου των Κοινών». Το έργο μιλάει για τη σχέση του ανθρώπου με την τεχνητή νοημοσύνη σε μια κοντινή μελλοντική κοινωνία. Έπεται η συμμετοχή μου σε μια queer ανάγνωση των «Βακχών» με την Έλλη Παπακωνσταντίνου στη σκηνοθεσία. Θα κάνω τον Τειρεσία, δηλαδή δεν θα είμαι η γνωστή drag περσόνα.
Να τολμήσω να ρωτήσω αν ζείτε από τη δουλειά σας;
Είμαι πολύ τυχερός που μπορώ να ζω απ’ αυτό το πράγμα. Κάνω μαθήματα λυρικού τραγουδιού, αλλά και ορθοφωνίας σε ηθοποιούς επίσης. Νιώθω ότι είμαι απ’ τους ανθρώπους που έχουν την τύχη, τη χαρά και τις ευκαιρίες να ζουν απ’ τη δουλειά τους.
Μήπως αυτό έχει να κάνει και με τη «μοναδικότητα» της περίπτωσης σας; Είστε ένας βαρύτονος τραγουδιστής και ταυτόχρονα μια drag περσόνα.
Το δεύτερο προέκυψε αργότερα. Η Νίνα Νάη έχει τέσσερα χρόνια που δημιουργήθηκε και αρχικά δεν είχε καμία σχέση με την όπερα. Η ανάγκη δημιουργίας της drag περσόνας ήταν να ξεφύγω απ’ έναν συντηρητισμό που συναντάς συχνά στον χώρο της όπερας. Επίσης έπαιζα πολύ συγκεκριμένους ρόλους σαν βαρύτονος επί σκηνής, που μιλούσαν για ένα αρχέτυπο άντρα, έτσι όμως ένιωθα να μην αξιοποιώ όλες μου τις δυνατότητες κι άρχισα να εξερευνώ την άλλη πλευρά μου. Η Νίνα Νάη έκανε στην αρχή μόνο lipsing, το κλασικό drag show και αργότερα βρήκα την ευκαιρία να τη συνδυάσω και με το κυρίως επάγγελμα μου.
Είχατε την ανασφάλεια, κάνοντας τα δικά σας στις μεγάλες σκηνές, μην περιθωριοποιηθείτε, υπηρετώντας ένα σόου με τη Νίνα Νάη για λίγους και όχι για το ευρύ κοινό;
Αυτή είναι μια καλή ερώτηση και, βεβαίως είχα ανασφάλεια, εφόσον η Νίνα Νάη προέρχεται απ’ αλλού και έχει άλλες αναφορές. Από τη μία το φοβήθηκα, απ’ την άλλη όμως με απελευθέρωνε και στα άλλα που κάνω. Εκτόνωνα μ’ ένα τρόπο τη «ματσίλα» που σας έλεγα, η οποία με καταπίεζε.
Αυτό έχει να κάνει με τη φύση σας; Ένας cis στρέιτ άνδρας δηλαδή θα ένιωθε την ανάγκη καλλιτεχνικής ύπαρξης μέσω μιας drag περσόνας;
Δεν μπορώ να μιλήσω για τον καθένα, γιατί δεν ξέρω πολλούς cis στρέιτ άνδρες που κάνουν drag show. Υπάρχουν σαφώς, αλλά εμένα ήταν προσωπική μου ανάγκη 100%. Έχει σχέση με το ότι ένιωθα να έχω και μια θηλυκή πλευρά, που δεν ήθελα να καταπιέσω. Μέσα από έναν καλλιτεχνικό δρόμο – το ξεκαθαρίζω – αφού δεν νιώθω την ανάγκη να ζω τη ζωή μου ως γυναίκα, ως τρανς δηλαδή.
Και τώρα μιλήστε μου για το «Living Room» που θα δούμε σε λίγες μέρες.
Είναι μια μουσική περφόρμανς που μιλάει για το σαλόνι που μπορεί να μεγαλώσαμε, να καυγαδίσαμε, να ερωτευθήκαμε, να περάσαμε την καραντίνα. Το πλάσμα της ιστορίας μας το’χει καταπιεί το σαλόνι και έχει πάρει τα χαρακτηριστικά του. Τόσο το σκηνικό, όσο και τα κοστούμια, είναι φτιαγμένα από μια ίδια vintage ταπετσαρία με φλοράλ, που έχει περάσει από πάνω της η πατίνα του χρόνου. Βλέπουμε στην ουσία μία προσπάθεια απελευθέρωσης απ’ αυτό το σαλόνι. Παίρνουμε δεδομένο το πως αλλάζουμε κι εμείς για να ταιριάξουμε σ’ ένα χώρο, κάτι που ενέχει μια ασφάλεια αυτομάτως.
Η οποία μπορεί να οδηγήσει και σ’ έναν εφησυχασμό.
Ακριβώς, έχει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που είναι λίγο διφορούμενα. Πάντως, η παράσταση, ως περφόρμανς που είναι, θα διαρκεί 45 λεπτά και μετά θα ακολουθήσει συζήτηση με τον Δημήτρη Παπανικολάου, ο οποίος κάνει gender studies στην Αγγλία. Είναι η πρώτη συνεργασία της ΕΛΣ με το Athens Pride και είναι τιμή μου και χαρά μου να γίνεται με δική μου δουλειά, αφού ο κύριος χώρος εργασίας μου είναι η ΕΛΣ. Βλέπουμε ότι ο συγκεκριμένος χώρος ανοίγει για περφόρμερς, που δεν είναι οι συνηθισμένοι. Έπειτα νιώθω καλά μέσα σ’ αυτό το χώρο, βλέποντας τους ανθρώπους να λαμβάνουν υπόψιν τους όλες τις κοινωνικές ομάδες. Πιστεύω ότι σε μεγάλο βαθμό έπαιξε ρόλο το ότι εγώ έκανα αυτή την πρόταση, αλλά το ότι εισακούστηκε και το ότι θέλανε να γίνει με το Pride, είναι ένα προσωπικό στοίχημα του Κουμεντάκη. Ομοίως και του Αλέξανδρου Ευκλείδη.
Το παν είναι να γίνονται πράγματα ασχέτως του αποτελέσματος. Για παράδειγμα, η όπερα «Στρέλλα» στην ΕΛΣ, που ήταν να πρωταγωνιστήσετε εσείς και τελικά σας δόθηκε ένας μικρότερος ρόλος.
Ήταν μια δύσκολη περίοδος γιατί ήξερα ότι θα κάνω το ρόλο για αρκετά μεγάλο διάστημα. Είχα επίσης θέσει το ζήτημα του ό,τι στην πολιτική συγκυρία που βρισκόμαστε, το καλό θα ήταν να το κάνει μία τρανς βαρύτονος. Δεν υπάρχουν πολλές, όμως, ειδικά στην Ελλάδα. Εγώ έχω συνεργαστεί στο εξωτερικό με τρεις βαρύτονες τρανς γυναίκες και τελικά θεωρώ σημαντικό που έγινε η δουλειά και δεν μπήκε στο συρτάρι, όπως είχε συζητηθεί λόγω των αντιδράσεων. Επίθεση δεν ένιωσα προς το πρόσωπο μου, αλλά η αλήθεια είναι ότι ήθελα πολύ να τον κάνω αυτό το ρόλο, παρόλο που δέχτηκα να συμμετάσχω. Προσπάθησα να είμαι μέρος της παραγωγής όσο περισσότερο γινόταν.
Πιστεύετε πως οτιδήποτε κάνετε στην τέχνη, το κάνετε από σας για σας;
Το «Living Room» το φτιάξαμε μαζί με την εικαστικό, περφόρμερ και σκηνοθέτιδα Ανθή Κουγιά. Θέλαμε να μιλήσουμε και οι δύο για το πως μας καταπίνει ο προσωπικός μας χώρος. Δουλέψαμε υποσυνείδητα σε ότι αφορά την καραντίνα, αφού στην πρώτη παράσταση για φίλους, που δώσαμε, έρχονταν και μας λέγανε: «Α, φτιάξατε ένα έργο για την καραντίνα». Κοιτιόμασταν εμείς και λέγαμε: «Fuck! Όντως». Τελικά όλοι επηρεάστηκαν και όλοι είδαν κάτι δικό τους μέσα σ’ αυτό, οπότε μπορεί η πρόθεση να’ναι «από μας για μας», τελικά αφορά και πολλούς άλλους όμως.
Η κοινωνία έχει προοδεύσει σε ζητήματα συμπερίληψης; Σκέφτομαι πως αν εσείς είχατε αυτή τη drag περσόνα στα 80s, θα τρώγατε μεγάλο bullying.
Εννοείται! Και σήμερα μού παίρνουν συνεντεύξεις! Έχουμε προοδεύσει, η αλήθεια είναι, αλλά μπορεί να γυρίσει και μπούμερανγκ όλο αυτό. Μπορεί να υπάρξει μία οχύρωση ακόμα και πίσω από τις απόψεις των προοδευτικών φωνών, ότι είμαστε queer, ότι μιλάμε μόνο γι’ αυτά τα θέματα και δεν ξανοιγόμαστε σ’ άλλα κοινωνικά ζητήματα. Ότι υπάρχει ακόμη μια αυτοαναφορικότητα, προερχόμενοι από μία κοινότητα και δεν κοιτάμε πιο μακριά απ’ τα δικά μας θέματα.
Θα μου επιτρέψετε να σας πω ότι ισχύει εν μέρει αυτό.
Ισχύει, πράγματι. Η δική μου προσπάθεια είναι να ανοίγει η ομπρέλα και να γίνεται μια ζύμωση πολλών απόψεων. Δεν σας κρύβω ότι γι’ αυτό φοβάμαι το type cast, να μου προτείνουν δηλαδή μόνο τέτοια πράγματα που είναι ταυτοτικά ή queer κλπ. Εγώ θέλω να είμαι καλλιτέχνης και να κάνω πολλά διαφορετικά πράγματα. Ευτυχώς που έχω πολλή δουλειά, οπότε δεν προλαβαίνω να το πολυσκέφτομαι και να αγχώνομαι.
Κάθε φορά που εμφανίζεστε ως Νίνα Νάη, πόσο είστε ο Γιώργος Ιατρού και πόσο η Νίνα Νάη;
Θολώνουν τα όρια από ένα σημείο και μετά. Η Νίνα ήταν ένας χώρος αρχικά για να μπορώ να μην είμαι ο Γιώργος. Η Νίνα με έμαθε να είμαι πιο ασφαλής ως προς τον εαυτό μου, όντας Γιώργος, όσο περίεργο κι αν ακούγεται. Πολλές φορές η μάσκα μπορεί να λειτουργήσει αποκαλυπτικά, να σε βοηθήσει να δείξεις ποιος πραγματικά είσαι και τι σκέφτεσαι.
Είχατε σκεφτεί ποτέ να γίνετε τρανς γυναίκα, περνώντας τόσο καλά μέσω της drag περσόνας σας; Εννοώ – για να μην παρεξηγηθώ – το να βρίσκεστε σε μια μόνιμη κατάσταση ελευθερίας στην έκφραση σας.
Όχι, δεν πέρασε ποτέ από το μυαλό μου. Δεν έχω νιώσει ποτέ δυσφορία φύλου, αλλά νιώθω και ότι ποτέ δεν με εξέφραζε αυτός ο δυισμός του «άντρας – γυναίκα». Πάντοτε επαναστατούσα σ’ αυτό, από παιδί. Πιθανώς πολλοί να με χαρακτήριζαν σήμερα ως «non binary», «μη δυικός» δηλαδή, δεν έχω καμία ανάγκη όμως να αυτοπροσδιορίζομαι με ουδέτερες αντωνυμίες. Σεβαστό, εννοείται, για όποιον νιώθει αυτή την ανάγκη, την οποία εγώ δεν είχα ποτέ. Να σας δώσω να καταλάβετε, δεν με νοιάζει καθόλου αν εσείς αρχίσετε τώρα να μου απευθύνεστε στο θηλυκό.
Με τόσα που κάνετε – σ’ αυτό γυρίζω εγώ πάλι – έχετε καθόλου ελεύθερο χρόνο;
Όχι, η αλήθεια είναι. Σήμερα μόνο έτυχε να μην έχω πρόβες και σας συνάντησα γι’ αυτή τη συνέντευξη. Χρόνος δεν υπάρχει καθόλου ειδικά μέχρι τα τέλη Ιουλίου που θα γίνει η πρεμιέρα της παράστασης με τον Σκουρλέτη.
