Μιλήσαμε με τον γνωστό δημοσιογράφο για την κερδοφόρα μπίζνα της διαχείρισης της ύδρευσης, από το Παρίσι και το Βερολίνο μέχρι τη Λισσαβώνα και το Μπαρσέλος αλλά και τη Λατινική Αμερική
Ο Γιώργος Αυγερόπουλος εδώ και αρκετά χρόνια ασχολείται με το θέμα της ιδιωτικοποίησης του νερού, καθώς έχει κάνει επιτόπια έρευνα σε χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Ευρώπης, την οποία έχει καταγράψει σε δύο ντοκιμαντέρ: «Πωλείται ζωή» (2009) και «Μέχρι την τελευταία σταγόνα» (2017). Με αφορμή το νομοσχέδιο της κυβέρνησης Μητσοτάκη το οποίο ανοίγει τις πόρτες στην ιδιωτικοποίηση του νερού στη χώρα μας συναντηθήκαμε με τον ντοκιμαντερίστα και δημοσιογράφο στα γραφεία της εταιρείας Small Planet.
Το 2010 ο ΟΗΕ αναγνώρισε το νερό ως ανθρώπινο δικαίωμα. Τι σημαίνει αυτό;
Οτι το νερό είναι αναγκαίο για την επιβίωση του ανθρώπου. Χωρίς νερό πεθαίνει. Ο ΟΗΕ αναγνωρίζει ότι όλοι έχουμε δικαίωμα στο νερό ισότιμα.
Δεν είναι άξιο απορίας ότι την ίδια στιγμή δεν το αναγνωρίζει ως ανθρώπινο δικαίωμα η Ευρωπαϊκή Ενωση;
Οι πάντες ασχολήθηκαν με το θέμα εκτός της ΕΕ, που έκανε ότι δεν το άκουσε. Εκατομμύρια Ευρωπαίοι πολίτες απαίτησαν να αναγνωρίσει η Ευρωπαϊκή Ενωση το ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό και υπέγραψαν ψήφισμα, ωστόσο αγνοήθηκαν πανηγυρικά.
Πώς το ερμηνεύετε;
Η Ευρωπαϊκή Ενωση διοικείται από ανθρώπους των οποίων η σχολή σκέψης ακούει στο όνομα νεοφιλελευθερισμός. Πιστεύουν ότι τα πράγματα μπορούν να λειτουργήσουν πολύ καλύτερα αν μεταφερθούν από τον δημόσιο τομέα στον ιδιωτικό και προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται σε κάθε ευκαιρία. Ειδικά σε ό,τι αφορά το νερό υπάρχουν δεκάδες παραδείγματα από το 2011 μέχρι σήμερα. Η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία που άρχισε να εφαρμόζεται τη δεκαετία του ’80 και κορυφώθηκε τη δεκαετία του ’90 έρχεται στην Ελλάδα καθυστερημένα και μάλιστα τη στιγμή που οι χώρες που στήριξαν τον νεοφιλελευθερισμό έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται ότι το μοντέλο δεν λειτουργεί.
Ακριβώς αυτή είναι η απορία πολλών. Με ποιο σκεπτικό η ελληνική κυβέρνηση κρίνει ότι η ιδιωτικοποίηση του νερού θα αποφέρει θετικά αποτελέσματα στη χώρα μας όταν σε δεκάδες άλλες χώρες έχει αποτύχει παταγωδώς;
Δεν ενδιαφέρει την ελληνική κυβέρνηση η διεθνής εμπειρία. Δεν τους ενδιαφέρει το γεγονός ότι το Παρίσι πήρε πίσω το νερό του διότι υπήρχαν καταγγελίες για έλλειψη διαφάνειας, οικονομικά σκάνδαλα και έλλειψη επενδύσεων. Δεν τους αφορά επίσης ότι το Βερολίνο ανέκτησε τον δημόσιο έλεγχο του νερού του. Ούτε νοιάζονται για όσα συμβαίνουν στην Πορτογαλία, σε δήμους όπως η Λισσαβώνα, το Μπαρσέλος και σε δεκάδες άλλους. Αυτό που τους αφορά είναι η ικανοποίηση της οικονομικής ελίτ. Δεν έχουν στραμμένο το βλέμμα στο κοινωνικό καλό, δεν τους νοιάζει ο κόσμος. Παρότι αυτοπροβάλλονται ως φιλελεύθερη και εκσυγχρονιστική κυβέρνηση, στην πραγματικότητα πρόκειται για νεοφιλελεύθερους οι οποίοι προσπαθούν να ερμηνεύσουν τον σύγχρονο κόσμο με παλιά εργαλεία και συγκεκριμένα με εργαλεία του ’80 και του ’90. Η κυβέρνηση θέλει να ιδιωτικοποιήσει το νερό, έχει κάνει τα πάντα γι’ αυτό και η λύση που έχει βρει είναι να παρακάμπτει και να ακυρώνει τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας. Ακυρώνει τις αποφάσεις και δεν ανοίγει ρουθούνι. Ξέρετε πότε θα υπάρξουν αντιδράσεις; Οταν ακριβύνουν τα τιμολόγια.
Τότε όμως δεν θα είναι πολύ αργά;
Οντως θα είναι πολύ αργά, γιατί ο κόσμος θα αναγκαστεί να το δεχτεί όπως δέχτηκε τις ακραίες αυξήσεις στο ρεύμα. Πληρώνουμε το πιο ακριβό ρεύμα της Ευρώπης και όπως βλέπετε δεν έχει ανοίξει ρουθούνι.
Το νερό αντιμετωπίζεται όπως ο ηλεκτρισμός ή τα ραδιοκύματα. Ωστόσο μιλάμε για εντελώς διαφορετικής σημασίας αγαθά.
Οπως συνηθίζω να λέω, το νερό δεν είναι λουκάνικο, δεν είναι τηλεόραση, δεν είναι ελικόπτερο. Δεν είναι εμπόρευμα, διότι χωρίς νερό πεθαίνεις. Χωρίς ηλεκτρισμό μπορείς να ζήσεις∙ δύσκολα μεν, αλλά μπορείς. Υπάρχει όμως κι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο το νερό είναι ζωτικής σημασίας. Δεν μπορούμε να το κατασκευάσουμε σε ποσότητες που χρειαζόμαστε για να καλύψουμε τις ανάγκες μας. Επομένως πρέπει να αρκεστούμε στα αποθέματα που έχουμε. Μπορούμε ακόμη και να αφαλατώσουμε νερό αλλά δεν μπορούμε να το παραγάγουμε. Εχουμε στη διάθεσή μας ό,τι έχει ο πλανήτης. Αυτό το απόθεμα δεν μπορείς να το κόψεις κομματάκια και να το δώσεις σε κάποιους να το διαχειρίζονται όπως γουστάρουν. Δεν μπορείς να του βάλεις μια τιμή – την οποία πιθανότατα θα μπορούν να πληρώσουν εκείνοι που θέλουν να γεμίσουν την πισίνα τους αλλά όχι οι φτωχοί.
Μια εταιρεία που έχει αγοράσει το νερό μιας περιοχής μπορεί αντί να το διανείμει στην εσωτερική αγορά να το πουλήσει σε τρίτες χώρες;
Υποτίθεται ότι οφείλει να καλύπτει τις ανάγκες του πληθυσμού. Εγείρονται όμως πολλά ερωτήματα σχετικά με το τι σημαίνει η κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού από μια ιδιωτική εταιρεία. Δεν μπορείς να ζητήσεις από έναν ιδιώτη επενδυτή να σκεφτεί μακροπρόθεσμα, σε βάθος γενεών. Ενας επενδυτής συνήθως σκέφτεται μέχρι το όριο λήξης του συμβολαίου του, δηλαδή 25-30 χρόνια, όσο διαρκούν αυτές οι παραχωρήσεις. Αυτό σημαίνει πως ό,τι επενδύσεις κάνει θα αφορούν αυτό το διάστημα. Επιπλέον, σε κάθε τέτοιου είδους παραχώρηση υπάρχει η ρήτρα κατανάλωσης.
Η οποία τι ορίζει;
Οταν παραχωρείται η δημόσια υπηρεσία ύδρευσης μιας πόλης σε μια ιδιωτική εταιρεία υπάρχει η προσδοκία να καταναλωθεί συγκεκριμένη ποσότητα νερού. Αν οι μετρήσεις δεν πιάσουν τον στόχο, αν υπάρχει δηλαδή απόκλιση της τάξης του 20% προς τα κάτω –για παράδειγμα αν δεν πίνουμε πολύ νερό–, τότε η εταιρεία έχει το δικαίωμα να προσφύγει σε ένα διαιτητικό δικαστήριο και να ζητήσει αποζημίωση από το κράτος, το οποίο πληρώνουν οι πολίτες.
Οπως συνέβη δηλαδή στο Μπαρσέλος της Πορτογαλίας;
Και στο Μπαρσέλος και στο Βερολίνο και στη Γαλλία. Είναι κοινό σημείο όλων των παραχωρήσεων που αφορούν το νερό.
Δηλαδή σε κάθε περίπτωση η εκάστοτε εταιρεία βγαίνει κερδισμένη ενώ οι καταναλωτές χαμένοι;
Η διαχείριση της ύδρευσης είναι πολύ κερδοφόρα μπίζνα γιατί έχει σταθερή, μόνιμη και εγγυημένη πελατεία. Με κάθε ιδιωτικοποίηση αυξάνονται τα τιμολόγια. Στο Βερολίνο η αύξηση ήταν της τάξης του 30%, στο Παρίσι 260%, στην Πορτογαλία έφτασε το 400%. Με την αύξηση των τιμολογίων οι ιδιώτες επενδυτές δεν έχουν κανένα ρίσκο, κάτι που δεν συμβαίνει σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση ιδιωτικού επιχειρείν. Οπως είπα και πριν, οποιαδήποτε στιγμή οι εταιρείες αυτές μπορούν να απαιτήσουν αποζημίωση για διαφυγόντα κέρδη – αν οι κάτοικοι της πόλης πίνουν λιγότερο νερό ή λιγοστεύουν για κάποιο λόγο. Υπάρχουν δήμοι που είναι όμηροι αυτής της κατάστασης και οφείλουν εκατομμύρια ευρώ. Ο δήμος του Μπαρσέλος χρωστάει 170 εκατ. ευρώ και για να τα αποπληρώσει θα χρειαστούν 518 χρόνια.
Υπάρχει και ένα άλλο σημαντικό θέμα προς συζήτηση που αφορά την απώλεια της τεχνογνωσίας. Τι συμβαίνει με αυτό;
Η τεχνογνωσία χάνεται. Θυμάμαι χαρακτηριστικά τον πρόεδρο της εταιρείας Aguas de Barcelos (θυγατρική μιας πολυεθνικής ισπανικής εταιρείας) να λέει στον δήμαρχο του Μπαρσέλος και μιας άλλης κοινότητας, του Πάσος ντε Φερέιρα, ότι ακόμη κι αν τους έδινε τα κλειδιά της υπηρεσίας, δεν θα μπορούσαν να τη λειτουργήσουν, καθώς η τεχνογνωσία είχε περάσει ολοκληρωτικά στα χέρια της εταιρείας. Το ίδιο συνέβη και στο Παρίσι. Είχαν χάσει την τεχνογνωσία. Σκεφτείτε ότι η Γαλλία είναι η χώρα που εφηύρε την ιδιωτικοποίηση του νερού. Παραμένει εντυπωσιακό το γεγονός ότι 97 από τις 235 περιπτώσεις επαναδημοτικοποίησης σε όλο τον κόσμο έχουν γίνει στη Γαλλία. Ολα αυτά η ελληνική κυβέρνηση δεν τα ακούει. Γι’ αυτό τη θεωρώ ιδεοληπτική και νεοφιλελεύθερη.
Ωστόσο ο υπουργός Περιβάλλοντος Κώστας Σκρέκας δήλωσε πριν από λίγες μέρες ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν σχεδιάζει να προχωρήσει σε ιδιωτικοποιήσεις.
Τότε να αλλάξουν τον νόμο που συζητείται και να αφαιρέσουν όλες τις διατυπώσεις που μπορεί να ενεργοποιηθούν έπειτα από δυο τρία χρόνια. Επίσης να μην προχωρήσουν στην παραχώρηση των δημόσιων εταιρειών ύδρευσης υπό τον έλεγχο της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας. Μια ρυθμιστική αρχή φτιάχνεται όταν έχεις ιδιωτικές εταιρείες μεταξύ των οποίων υπάρχει ανταγωνισμός. Η αρχή αυτή δημιουργείται για να επιβληθούν κανόνες, ώστε να ρυθμίζεται η αγορά. Σύμφωνα με το σύνταγμά μας δεν νοείται αγορά νερού στην Ελλάδα. Αυτό λένε και οι τρεις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Αφού το σύνταγμά μας απαγορεύει την ιδιωτικοποίηση του νερού, πώς υπέγραψε η τότε ελληνική κυβέρνηση το μνημόνιο του 2011 στο οποίο υπάρχει ως όρος η ιδιωτικοποίησή του;
Το μεσοπρόθεσμο το 2011 σηματοδότησε την έναρξη των συζητήσεων. Ηταν η πρώτη φορά που η ΕΥΔΑΠ και η ΕΥΑΘ τέθηκαν προς πώληση και μπήκαν στο ΤΑΙΠΕΔ. Ο μόνος υπερασπιστής του δημόσιου συμφέροντος έκτοτε είναι το Συμβούλιο της Επικρατείας, κανένας άλλος. Καμία κυβέρνηση δεν μπόρεσε να μπει ανάχωμα στη λαίλαπα αυτή. Την ίδια στιγμή που επέβαλαν στην Ελλάδα –όπως συνέβη στην Πορτογαλία και την Ιρλανδία– την ιδιωτικοποίηση των δημόσιων εταιρειών ύδρευσης, στην κεντρική Ευρώπη οι χώρες επανακτούσαν τον έλεγχο των δικών τους. Το ΣτΕ μπήκε ανάχωμα και με τρεις διαδοχικές αποφάσεις το έκρινε αντισυνταγματικό. Το ΣτΕ έκρινε αντισυνταγματική τη μεταβίβαση της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ στο Υπερταμείο. Δεν γίνεται οι δύο εταιρείες ύδρευσης να μεταβιβαστούν σε μια ανώνυμη εταιρεία με μετοχική σύνθεση όπως το Υπερταμείο. Πρέπει να βρίσκονται υπό τον έλεγχο του δημοσίου και να ελέγχονται διά της πλειοψηφίας του μετοχικού κεφαλαίου. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, στα χέρια της οποίας έσκασε αυτή η απόφαση, ακύρωσε με νόμο την απόφαση του ΣτΕ.
Δηλαδή η κυβέρνηση ακυρώνοντας την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας παρακάμπτει το σύνταγμα της χώρας. Τι σημαίνει αυτό;
Εδώ εγείρονται φοβερά ερωτήματα σε σχέση με το κράτος δικαίου στην Ελλάδα, τη διάκριση των εξουσιών αλλά και την ιδεοληψία που υπάρχει σε σχέση με το ιδιωτικό επιχειρείν.
