Με αφορμή την επικείμενη έκδοση του βιβλίου του «Άρης Βελουχιώτης. Ο κομμουνιστής επαναστάτης» (Εκδόσεις Άπαρσις), μια συζήτηση με τον συγγραφέα Γιώργο Αλεξάτο για τον πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ.
Ο συγγραφέας Γιώργος Αλεξάτος αυτό το διάστημα βρίσκεται στο στάδιο της προετοιμασίας του καινούργιου του βιβλίου «Άρης Βελουχιώτης. Ο κομμουνιστής επαναστάτης» (Εκδόσεις Άπαρσις), το οποίο θα εκδοθεί τον Σεπτέμβριο. Με αφορμή την επέτειο του θανάτου του (16 Ιουνίου 1945) το Documento αναζήτησε τον συγγραφέα για να μιλήσουμε για τον πρωτοκαπετάνιο της Αντίστασης που ακόμη βρίσκεται στη σφαίρα του θρύλου.
Ετοιμάζετε βιβλίο σχετικά με τον Άρη Βελουχιώτη, το οποίο θα κυκλοφορήσει τον Σεπτέμβριο. Δεν θεωρείτε ότι πλέον όλα έχουν γραφτεί για τον πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ;
Είναι αλήθεια πως έχουν γραφτεί πολλά για τον Άρη Βελουχιώτη και δεν θα μπορούσε να έχει συμβεί διαφορετικά καθώς πρόκειται για την κορυφαία μορφή του έπους της αντιφασιστικής Εθνικής Αντίστασης και για μια από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες της νεότερης ιστορίας μας. Εντούτοις δεν θα μπορούσαμε να πούμε πως έχουν γραφτεί όλα. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει για κανένα ιστορικό πρόσωπο όπως και για κανένα ιστορικό γεγονός. Το ότι η συζήτηση για τον Αρη και την Εθνική Αντίσταση συνεχίζεται ογδόντα χρόνια μετά τη μεγάλη δεκαετία του ’40 αφορά τόσο την αποτίμηση του τι συνέβη τότε όσο και το πώς η περίοδος αυτή σημάδεψε τις μετέπειτα εξελίξεις και διαμόρφωσε την ελληνική πραγματικότητα.
Πώς κατευθύνατε την έρευνά σας και με ποιον τρόπο θα διαρθρώσετε το βιβλίο σας;
Επιδίωξή μου ήταν να προσεγγίσω την προσωπικότητα του Άρη στο πλαίσιο της εποχής του, από τα παιδικά του χρόνια μέχρι το ηρωικό και τραγικό τέλος του. Κατά συνέπεια, αναζήτησα βασικά πραγματολογικά στοιχεία όπως έχουν καταγραφεί και μπορούν να αξιοποιηθούν από την ιστορική έρευνα σε μια προσπάθεια να απευθυνθώ σε ένα ευρύτερο κοινό μέσα από ένα βιβλίο όσο γίνεται περιεκτικό και ευανάγνωστο. Γι’ αυτό τον λόγο επέλεξα την παράθεση των βιογραφικών στοιχείων και την αναφορά στο ιστορικό πλαίσιο με χρονολογική σειρά.
Η πορεία του Άρη από το 1924 που εντάχτηκε στην ΟΚΝΕ έως το 1945 ήταν γραμμική;
Μέσα από την αναζήτηση των ιστορικών στοιχείων που διαθέτουμε μπορώ αβίαστα να πω ότι χαρακτηριστικό του Θανάση Κλάρα υπήρξε η συνειδητή επιμονή στον δρόμο που επέλεξε να ακολουθήσει από τα πρώτα χρόνια της ένταξής του στο κομμουνιστικό κίνημα. Βαθιά ανθρώπινος στην καθημερινότητά του και στις κοινωνικές του σχέσεις, χαρακτηριζόταν συνάμα από τη βαθιά αφοσίωση στις ιδέες του μαρξισμού και της κοινωνικής απελευθέρωσης, όσο κι αν το προσωπικό τίμημα συνήθως ήταν εξαιρετικά βαρύ. Από κει προκύπτει και ο τίτλος του βιβλίου «Άρης Βελουχιώτης. Ο κομμουνιστής επαναστάτης».
Ο Άρης είναι το πρόσωπο που συγκέντρωσε το μίσος του ντόπιου δωσιλογικού εσμού, τα πυρά των αναθεωρητών, αλλά και τον σκεπτικισμό όσων προσωποποιούσαν τους μηχανισμούς του ΚΚΕ. Από την άλλη, ο κόσμος της Αντίστασης τον ταύτισε με το ανυπότακτο πνεύμα του αγώνα. Υπάρχει απόλυτη αλήθεια για τον Άρη;
Απόλυτη αλήθεια δεν μπορεί να υπάρξει για κανένα ιστορικό πρόσωπο, όπως και για κανέναν άνθρωπο. Καθένας ζει και δρα μέσα από αντιφάσεις που δεν καθορίζει ο ίδιος αλλά το εκάστοτε ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο και φυσικά το ανεξερεύνητο ασυνείδητο. Εντούτοις, προσεγγίζοντας τη ζωή και τη δράση του Άρη θα μπορούσαμε να πούμε ότι καθοριστικό στοιχείο, που εμπεριέχει την αλήθεια για την προσωπικότητά του, ήταν αυτή ακριβώς η αφοσίωσή του στην υπόθεση της κοινωνικής απελευθέρωσης.
Θα ήθελα να εστιάσουμε στον σκεπτικισμό του ΚΚΕ. Ο Άρης δεν υπήρξε το πρότυπο του πειθαρχημένου αγωνιστή που απαιτούσαν οι συνθήκες του μεσοπολέμου και της Κατοχής. Δεν ήταν λοιπόν αναμενόμενη τουλάχιστον η δυσφορία που δημιουργούσε στα ηγετικά κλιμάκια του κόμματος;
Από τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας προκύπτει πως ο Θανάσης Κλάρας υπήρξε υποδειγματικό στέλεχος του ΚΚΕ. Χαρακτηριστικό το γεγονός ότι επί χρόνια τού είχε ανατεθεί το εξαιρετικά δύσκολο και άκρως εμπιστευτικό καθήκον της περιφρούρησης του κόμματος από τα χτυπήματα του κρατικού κατασταλτικού μηχανισμού και η οργάνωση των αποδράσεων αγωνιστών από τις φυλακές. Η δυσφορία ηγετικών κύκλων του κόμματος αναφέρεται στην περίοδο της Εθνικής Αντίστασης, εξαιτίας κυρίως της επιμονής του στην άποψη ότι η ένοπλη αναμέτρηση με τον αστισμό και τους Βρετανούς προστάτες του ήταν αναπόφευκτη. Κατά συνέπεια, ο Άρης αντιτάχθηκε στην πολιτική τής πάση θυσία «εθνικής ενότητας» που οδήγησε σε συμβιβασμούς και υποχωρήσεις με τις γνωστές οδυνηρές και καταστροφικές συνέπειες.
Η άρνησή του να αποδεχτεί τη Συμφωνία της Βάρκιζας δεν ήταν μια υπαναχώρηση από τις λενινιστικές νόρμες περί κόμματος;
Η λενινιστική συγκρότηση του ΚΚΕ στη βάση των αρχών του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού απαιτούσε τη δημοκρατική λήψη των αποφάσεων που αποτελούσε την προϋπόθεση για την πειθαρχημένη υλοποίησή τους. Όπως αναγνώρισε το ΚΚΕ με τη σχετικά πρόσφατη πλήρη κομματική αποκατάσταση του Άρη, η απόφαση για τη Συμφωνία της Βάρκιζας δεν πάρθηκε μέσα από τις καταστατικά προβλεπόμενες κομματικές διαδικασίες. Δεν υπήρξε σχετική απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής ούτε καν του Πολιτικού Γραφείου, αλλά χειρισμός ενός ολιγομελούς ηγετικού πυρήνα. Κατά συνέπεια, την κομματική νομιμότητα την παραβίασε η κομματική ηγεσία και όχι εκείνοι που αντιτάχθηκαν σε αυτή, όπως ο Άρης.
Παραμένει ακόμη και σήμερα σύμβολο του αγώνα ο Άρης Βελουχιώτης;
Την απάντηση τη δίνουν οι σημερινοί νέοι που διαδηλώνουν κατά χιλιάδες με το συγκλονιστικό σύνθημα «Λαέ, θυμήσου, το χώμα που πατάς λευτέρωσε ο Άρης και το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ». Θεωρώ πως ο Άρης θα παραμένει σύμβολο και στους μελλοντικούς αγώνες για την κοινωνική απελευθέρωση.