Γιατί ονομάζεται Μαραθώνιος; Αμέσως μετά τη νικηφόρα μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ), ένας Αθηναίος στρατιώτης- ημεροδρόμος έτρεξε από το πεδίο της μάχης στην Αθήνα για να ενημερώσει τους πολίτες για τη νίκη. Ο αγγελιαφόρος της νίκης πρόλαβε να πει «Χαίρετε! Νενικήκαμεν!» και έπεσε νεκρός. Ο σύγχρονος μαραθώνιος δρόμος ονομάστηκε έτσι από την διαδρομή του ημεροδρόμου.
Ποια διαδρομή διήνυσε ο ημεροδρόμος; Πιθανώς όχι την διαδρομή που έχει ταυτιστεί με τον σύγχρονο μαραθώνιο δρόμο. Ο αγγελιαφόρος της νίκης είναι λογικό να απέφυγε την σημερινή οδό Μαραθώνα- Αθήνας (περίπου 42 χιλιόμετρα) φοβούμενος μήπως πέσει σε παγίδες των Περσών στην πεδιάδα της περιοχής. Η διαδρομή που θα μπορούσε να έχει ακολουθήσει είναι η ανάβαση της Πεντέλης μέχρι την περιοχή του Διονύσου και από εκεί να στράφηκε νότια, παίρνοντας την κατηφορική οδό προς την Αθήνα (διαδρομή περίπου 35 χιλιομέτρων).
Ποιος ήταν αυτός ο στρατιώτης; Δεν είναι εξακριβωμένο το όνομα του Αθηναίου στρατιώτη- ημεροδρόμου που έφερε τα καλά νέα στους Αθηναίους. Ο Θουκυδίδης (βιβλίο Β΄) γράφει ότι ονομαζόταν Ευκλής. Άλλοι ιστορικοί αναφέρουν ότι ονομαζόταν Θέρσιππος. Ο Λουκιανός αναφέρει πως ο δρομέας ήταν ο Φειλιππίδης, πιθανώς από παραφθορά του ονόματος του Φειδιππίδη, ο οποίος πάντως κακώς ταυτίζεται με τον μαραθώνιο δρόμο. Ο Φειδιππίδης ήταν ο ημεροδρόμος που έτρεξε από την Αθήνα στην Σπάρτη ζητώντας βοήθεια για την αντιμετώπιση των Περσών.
Τι σχέση έχει ο ημεροδρόμος αυτός με την λαϊκή παράδοση; Έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον ότι η καταγραφή ενός ιστορικού γεγονότος των αρχαίων χρόνων διασώζεται στη σύγχρονη λαϊκή παράδοση. Υπάρχουν διάφορες παραδόσεις για τον αγγελιαφόρο της νίκης. Μία από αυτές αναφέρει πως από το σημείο της μάχης ξεκίνησαν δύο στρατιώτες: ο ένας έφιππος και ο άλλος πεζός και οπλισμένος. Ο έφιππος ακολούθησε τη διαδρομή μέσω Χαλανδρίου, αλλά σκοτώθηκε ή χάθηκε, πάντως δεν έφτασε στην Αθήνα. Ο δεύτερος έφτασε στην Αθήνα από τη Σταμάτα, όπου όταν οι πολίτες τον αντιλήφθηκαν του φώναζαν «Σταμάτα! Σταμάτα!», για να μάθουν τι έγινε στο πεδίο της μάχης και έτσι ονομάστηκε η περιοχή Σταμάτα. Σύμφωνα με αυτή την παράδοση ο αγγελιαφόρος όταν έφτασε στο Ψυχικό ξεψύχησε… και γι αυτό η περιοχή ονομάζεται σήμερα Ψυχικό. Άλλη εκδοχή αναφέρει ότι ο αγγελιαφόρος ξεψύχησε στους Αμπελόκηπους, που τότε ονομάστηκαν Αγγελόκηποι (από την ιδιότητα του στρατιώτη- αγγελιαφόρου)
Πότε έγινε ο πρώτος μαραθώνιος; Στην αρχαιότητα ο μαραθώνιος δεν υπήρχε ως άθλημα. Ο πρώτος πρόεδρος της ΔΟΕ, Δημήτριος Βικέλας και ο Γάλλος γλωσσολόγος Μισέλ Μπρεάλ ήταν αυτοί που έπεισαν τον ιδρυτή των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, Πιέρ ντε Κουμπερτέν να συμπεριλάβει τον μαραθώνιο στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, το 1896.
Μάλιστα λέγεται πως ο Μπρεάλ δεν γνώριζε την πραγματική απόσταση Μαραθώνα- Αθήνας και όταν ενημερώθηκε άλλαξε γνώμη. Όμως ο μαραθώνιος είχε ήδη συμπεριληφθεί στο επίσημο πρόγραμμα των αγώνων και διεξήχθη την Πέμπτη ημέρα των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 με αφετηρία τον Τύμβο του Μαραθώνα και τερματισμό στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Συμμετείχαν 13 Έλληνες και τέσσερις ξένοι αθλητές, με νικητή τον Σπύρο Λούη.
Γιατί λέμε «έγινε Λούης»; Η έκφραση αναφέρεται σε κάποιον που καταφέρνει να εξαφανιστεί τρέχοντας γρήγορα. Στον πρώτο μαραθώνιο δρόμο μέχρι το μέσον της διαδρομής εναλλάσσονταν στην πρώτη θέση οι δρομείς Λερμουσό, Φλακ και Μπλέηκ. Στο Πικέρμι, ο Λούης σταμάτησε σε ένα καφενείο και ζήτησε να του δώσουν ένα ποτήρι κρασί. «Θα τους φτάσω και θα τους προσπεράσω», είπε στους θαμώνες. Οι ξένοι δρομείς δεν μπόρεσαν να κρατήσουν τον ταχύ ρυθμό που είχαν στην αρχή και έμειναν πίσω.
Μετά τα 23 χιλιόμετρα μπήκαν μπροστά οι Έλληνες Λούης, Βασιλάκος και Μπελόκας. Ο Βασιλάκος έχει πει ότι μέχρι σε ένα σημείο έτρεχε μαζί με τον Λούη, αλλά περίπου 10 χιλιόμετρα πριν από τον τερματισμό μια ομάδα φίλων του Λούη από το Μαρούσι για να τον ενθαρρύνουν άρχισαν να τον ακολουθούν με άμαξες, κάρα και ποδήλατα, με συνέπεια να αναγκαστεί να μείνει πίσω από το πλήθος ο Βασιλάκος, ενώ ο Λούης διατήρησε σταθερό ρυθμό και έγινε …. Λούης, τρέχοντας προς τον τερματισμό.
Τι έγινε στα τελευταία μέτρα του πρώτου μαραθωνίου; Ένας ιππέας που παρακολουθούσε τη διαδρομή έφτασε στο Παναθηναϊκό Στάδιο για να αναγγείλει ότι «προηγείται Έλλην». Ο τότε διάδοχος Κωνσταντίνος έφυγε από το Στάδιο και μετέβη στη συμβολή των οδών Β. Σοφίας και Ηρώδου Αττικού, περιμένοντας τον πρώτο, τον οποίο και συνόδευσε μέχρι τον τερματισμό. Όταν ο Λούης μπήκε στο Στάδιο οι θεατές παραληρούσαν και φώναζαν ρυθμικά το επίθετό του. Τερμάτισε σε 2 ώρες, 58 λεπτά και 50 δευτερόλεπτα. Ύστερα από επτά λεπτά τερμάτισε στο Παναθηναϊκό Στάδιο, δεύτερος, ο Χαρίλαος Βασιλάκος. Τρίτος τερμάτισε ο Σπυρίδων Μπελόκας, αλλά ακυρώθηκε επειδή έγινε καταγγελία ότι ένα μέρος της διαδρομής το είχε διανύσει πάνω σε κάρο. Έτσι την Τρίτη θέση πήρε ο Ούγγρος Γκιούλα Κέλνερ.
Ποιος ήταν ο Σπύρος Λούης; Ένας 23χρονος από το Μαρούσι που έβγαζε το ψωμί του βοηθώντας τον πατέρα του στη διανομή νερού. Νερουλάς ήταν δηλαδή. Συμμετείχε στους προκριματικούς αγώνες με παρότρυνση του Παπαδιαμαντόπουλου, που ήταν ο διοικητής του Λούη όταν έκανε την θητεία του και ο οποίος θυμόταν πως ο νεαρός είχε αντοχές στους δρόμους μεγάλων αποστάσεων. Ο Λούης δεν ήταν αθλητής, ούτε είχε κάποια τακτική κατά τη διάρκεια του αγώνα. Απλώς έτρεχε με σταθερό ρυθμό. Μετά τον θρίαμβό του στους Πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες δεν πήρε μέρος σε κανέναν άλλο αγώνα δρόμου.
Τα κέρδη του Λούη Μόλις τερμάτισε, τον περικύκλωσαν αξιωματούχοι και απλοί πολίτες, τον κερνούσαν κρασί, γάλα, μπύρα, πασχαλινά αυγά. Κάποιοι του έταζαν διάφορα δώρα- από χρυσαφικά μέχρι δωρεάν ξύρισμα για όλη του τη ζωή…… Όταν ο βασιλιάς Γεώργιος τον ρώτησε τι δώρο θα ήθελε, ο Λούης του είπε «ένα γαϊδούρι για να κουβαλάω το νερό». Οι εφημερίδες της εποχής γράφουν – μεταξύ άλλων – ότι «ο κύριος Κυπαρίσσης, πρόεδρος της συντεχνίας αργυροχρυσοχόων, του πρόσφερε μια χρυσή αλυσίδα και ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, κύριος Τζιβανόπουλος ένα δαχτυλίδι». Αλλού διαβάζουμε ότι «ο καφεπώλης Δημήτριος Μπαβέας πρόσφερε δωρεάν καφέδες για ένα χρόνο, ο Παύλος Αθανασίου 100 οκάδες κρασί και η ξενοδόχος Δήμητρα Βιβή δωρεάν φαγητό». Επίσης μαθαίνουμε από τον Τύπο ότι ο Μιχαήλ Βόδας δώρισε στον Σπύρο Λούη μία κυνηγετική καραμπίνα και η εταιρία Singer μία ραπτομηχανή.
Βεβαίως ο Σπύρος Λούης έγινε λαϊκός ήρωας. Το 1936, σε ηλικία πλέον 63 ετών, προσκλήθηκε από τους διοργανωτές των Ολυμπιακών Αγώνων του Βερολίνου, δηλαδή από το ναζιστικό καθεστώς του Χίτλερ και πήρε μέρος στην εναρκτήρια τελετή παρελαύνοντας με την ελληνική ομάδα φορώντας λευκή φουστανέλα και σκούρο γιλέκο και κρατώντας ένα κλαδί ελιάς. Η φορεσιά αυτή βρίσκεται σήμερα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας. Ο Λούης πέθανε λίγους μήνες πριν εισβάλουν οι Ιταλοί στην Ελλάδα.
Ποιο είναι το ακριβές μήκος της Μαραθώνιας Διαδρομής; 42.195 μέτρα. Αλλά το μήκος αυτό δεν προκύπτει από τη διαδρομή Μαραθώνα- Αθήνας. Προέκυψε ως αριθμός το 1908, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου, καθώς τόση ήταν η απόσταση από την αφετηρία στα ανάκτορα του Ουίνδσορ μέχρι το Ολυμπιακό Στάδιο στο Shepherd s Bush, όπου μάλιστα οι δρομείς έκαναν και ένα γύρο του σταδίου για να τερματίσουν ακριβώς μπροστά στα μέλη της βασιλικής οικογένειας. Το μήκος του μαραθωνίου στα 42.195 μέτρα καθιερώθηκε το 1924 με απόφαση της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής.
(ΑΠΕ ΜΠΕ)
