Έστω και με μεγάλη καθυστέρηση η κυβέρνηση αποφάσισε να παρέμβει, υπό την ασφυκτική πίεση ολόκληρης πλέον της κοινωνίας, που έχει εκφραστεί:
Πρώτον, με τις καταιγιστικές καταγγελίες πολιτών που εύλογα ανέβηκαν στα κάγκελα όταν μέχρι πέρσι πλήρωναν 200 ευρώ ρεύμα και τώρα χρεώνονται με 500 και 700 ευρώ για την ίδια κατανάλωση. Οι καταγγελίες αυτές κατέκλυσαν τηλεοπτικούς σταθμούς, ραδιόφωνα, εφημερίδες, βουλευτικά γραφεία, υποχρεώνοντας ακόμη και τους κυβερνητικούς βουλευτές, ακόμη και τους αρθρογράφους που πίνουν νερό στο όνομα του Κυριάκου Μητσοτάκη να φωνάξουν «φτάνει η θεωρία με τον πόλεμο και την Ευρώπη, δώστε λύση τώρα».
Δεύτερον, με την κυβερνητική φθορά, που καταγράφεται επίμονα στις δημοσκοπήσεις.
Τρίτον, με τις συλλογικές αγωγές που έχουν καταθέσει οι καταναλωτικές οργανώσεις ΕΚΠΟΙΖΩ και ΙΝΚΑ για τη ρήτρα αναπροσαρμογής. Με βάση το χρονοδιάγραμμα που είχε ανακοινωθεί οι πρώτες δικαστικές αποφάσεις ασφαλιστικών μέτρων θα έρχονταν μες στο καλοκαίρι και η γενική συστράτευση του νομικού σώματος υπέρ της υπόθεσης προμήνυε ότι θα ήταν θετικές για τους καταναλωτές και αρνητικές για τις εταιρείες.
Τέταρτον, με τη συμπαράταξη σύσσωμης σχεδόν της αντιπολίτευσης ενάντια στην κυβέρνηση για το θέμα των εξωφρενικών λογαριασμών ρεύματος, που λειτουργούν σαν βόμβα διασποράς της ακρίβειας σε όλη την οικονομία, φέρνουν πληθωρισμό ο οποίος τον Απρίλιο αναμένεται να προσεγγίσει το 10% και οδηγούν σε 5.000 αποκοπές ρεύματος. Στο πλαίσιο αυτό, πόσο να πείσει το κυβερνητικό σποτάκι που έλεγε ότι η ρήτρα αναπροσαρμογής δεν έχει το ονοματεπώνυμο Κυριάκος Μητσοτάκης; Ο κόσμος ξέρει πόσο πλήρωνε επί ΣΥΡΙΖΑ και πόσο πληρώνει τώρα.
Πέμπτον, με τις επίμονες καταγγελίες των εκπροσώπων της βαριάς βιομηχανίας, συγκεκριμένα του προέδρου της Ενωσης Βιομηχανικών
Καταναλωτών Ενέργειας (ΕΒΙΚΕΝ) Αντώνη Κοντολέων περί του καρτέλ που αποτελείται από τέσσερις καθετοποιημένους παραγωγούς (ΔΕΗ, Protergia, Elpedison, Ηρων) και λυμαίνεται την αγορά χονδρικής, ανενόχλητο από τη ΡΑΕ και την κυβέρνηση, διαμορφώνοντας την τιμή χονδρικής σε πρωτοφανώς υψηλά επίπεδα και συσσωρεύοντας τεράστια υπερκέρδη. Μόνο για τον Μάρτιο, κατά τον πρόεδρο της ΕΒΙΚΕΝ, τα υπερκέρδη έφτασαν τα 240 εκατ. ευρώ.
Γιατί άλλαξε τροπάριο
Τι από όλα αυτά είχε μεγαλύτερο βάρος και οδήγησε την κυβέρνηση –που έως πρότινος παρέπεμπε σε ευρωπαϊκά σχέδια για πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου και χρήματα που θα έρθουν από τις Βρυξέλλες (ενώ ήξερε ότι η ευρωπαϊκή γραμμή ήταν οι χώρες να δώσουν εθνικές λύσεις) – να παρέμβει την Πέμπτη;
Εν μέρει η δημοσκοπική φθορά και οι πιέσεις από τους δικούς της ότι «δεν πάει άλλο». Αν δούμε όμως πιο προσεκτικά το πακέτο των τεσσάρων μέτρων που ανακοινώθηκε, γίνεται αντιληπτό ότι ο κύριος λόγος της ανακοίνωσης «εθνικού σχεδίου για τη μείωση των τιμών του ρεύματος» ήταν η κατάθεση των συλλογικών αγωγών των καταναλωτών και οι συνέπειες που θα έχουν για την αγορά ηλεκτρισμού.
Μετά την κατάθεση των αγωγών και τη συστράτευση όλου του νομικού σώματος στην υπόθεση έγινε μαθηματικά βέβαιο ότι με την πρώτη δικαστική απόφαση που θα έβγαινε υπέρ της καταχρηστικότητας της ρήτρας αναπροσαρ
μογής –αφενός λόγω των δυσθεώρητων λογαριασμών που πολύς κόσμος απλώς αδυνατεί να πληρώσει, αφετέρου επειδή η δικαστική απόφαση θα σήμαινε πως οι εταιρείες θα έχαναν το βασικό όπλο εκβιασμού που είναι η διακοπή του ρεύματος– θα είχαμε ένα τεράστιο κύμα άρνησης των καταναλωτών να πληρώσουν τη ρήτρα αναπροσαρμογής. Κάτι που θα έβαζε μπουρλότο στην αγορά και θα οδηγούσε στις πρώτες καταρρεύσεις εταιρειών παροχής ρεύματος. Και βέβαια σε μια χώρα που οι ίδιοι οι εκπρόσωποι της βαριάς βιομηχανίας φωνάζουν επί μήνες για λειτουργία καρτέλ στη χονδρική, ποιος θα κατηγορούνταν γι’ αυτό; Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας.
Τα τέσσερα μέτρα
Για να προλάβει λοιπόν αυτές τις δυσμενείς εξελίξεις η κυβέρνηση έφτιαξε εθνικό σχέδιο για να μειωθούν οι τιμές του ρεύματος, το οποίο περιλαμβάνει τέσσερα μέτρα:
Την αναδρομική επιστροφή του 60% των επιβαρύνσεων από τη ρήτρα αναπροσαρμογής για την οποία δεν δόθηκαν κρατικές επιδοτήσεις από τον Δεκέμβριο έως και τον Μάιο, με ανώτατο όριο τα 600 ευρώ και για καταναλωτές με εισόδημα έως 45.000 ευρώ. Για τον Μάιο και τον Ιούνιο θα καλύπτεται κατά 50% η όποια αύξηση στην κατανάλωση και πέραν του ορίου των 300 κιλοβατωρών.
Τη φορολόγηση των υπερκερδών των τεσσάρων παραγωγών ενέργειας (όταν αυτά οριστικοποιηθούν από τη ΡΑΕ) κατά 90%.
Την παρέμβαση στην αγορά χονδρικής της ενέργειας μετά τον Ιούλιο, την οποία ο Μητσοτάκης τεχνηέντως άφησε να εξειδικεύσει ο Κώστας Σκρέκας, με χρονικό ορίζοντα ένα έτος.
Την εφαρμογή ενός προγράμματος ανακύκλωσης που πριμοδοτεί την απόσυρση των παλιών, ενεργοβόρων συσκευών όπως κλιματιστικά και ψυγεία.
Τι είναι και τι σημαίνουν
Το πρώτο από τα τέσσερα μέτρα είναι μέτρο άμεσης απόδοσης για τα νοικοκυριά. Ουσιαστικά σημαίνει ότι όσοι έμειναν εκτός κρατικής επιδότησης για το ρεύμα στο εξάμηνο Δεκεμβρίου – Μαΐου, είτε επειδή χρησιμοποίησαν κλιματιστικά για θέρμανση και ξεπέρασαν το όριο κατανάλωσης των 300 KW/h τον μήνα είτε επειδή δεν είχαν ρεύμα στο όνομά τους είτε επειδή ήταν φοιτητικά νοικοκυριά και δεν καλύπτονταν με βάση το σχήμα για την επιδότηση μόνο της πρώτης κατοικίας που ίσχυσε από τον Ιανουάριο, θα καλυφθούν αναδρομικά, μόνο εν μέρει, με ένα ποσό της τάξης των 100 ευρώ για κάθε μήνα. Σημαίνει επίσης ότι ειδικά για τους μήνες Μάιο και Ιούνιο θα καλυφθούν όλοι με επιδότηση (πρώτες και δεύτερες κατοικίες, φοιτητικά νοικοκυριά) και για πρώτη φορά και για την κατανάλωση που ξεπερνά τις 300 κιλοβατώρες.
Στόχος του μέτρου αυτού, που προφανώς καλύπτει μόνο τμήμα των αυξήσεων που έχει φέρει στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος η ρήτρα αναπροσαρμογής, είναι να αναλάβει το δημόσιο λίγο από το οικονομικό βάρος του πράγματος, πρωτίστως για να πάψουν οι λαϊκές αντιδράσεις για τους εξωπραγματικά φουσκωμένους λογαριασμούς, αλλά και για να στηριχτεί με δημόσιο χρήμα η αγορά λιανικής, καθώς το ήμισυ των καταναλωτών καθυστερεί πλέον έως και ενάμιση μήνα να πληρώσει τον λογαριασμό του, οι διακανονισμοί έχουν τριπλασιαστεί και γίνονται 5.000 αποκοπές ρεύματος την εβδομάδα.
Το τέταρτο μέτρο, περί προγράμματος ανακύκλωσης που πριμοδοτεί την απόσυρση των παλιών, ενεργοβόρων συσκευών, ας μην το συζητήσουμε: έχει εξαγγελθεί ξανά πριν από τρεις μήνες, έχει σχέση με την εξοικονόμηση και όχι με την τιμή του ρεύματος και μπήκε στο πακέτο απλώς για να το «μεγαλώσει».
Αντίθετα, το δεύτερο μέτρο, περί φορολόγησης των «ουρανοκατέβατων κερδών» των παραγωγών ρεύματος κατά 90%, έχει ενδιαφέρον αν θυμηθούμε ότι παραπέμπει στον περίφημο καβγά Μητσοτάκη – Τσίπρα τον περασμένο Μάρτιο στη Βουλή σχετικά με τα υπερκέρδη της ΔΕΗ και των άλλων παραγωγών ενέργειας, τα οποία είχαν αρχίσει τότε να φορολογούν κάποιες ευρωπαϊκές χώρες. Να υπενθυμίσουμε ότι αρχικά ο Κυρ. Μητσοτάκης είχε αρνηθεί ότι υπάρχουν τα υπερκέρδη αυτά, κατόπιν όμως ανακοίνωσε ότι είχε δώσει εντολή στη ΡΑΕ να κάνει έρευνα ώστε αν υπάρχουν, να φορολογηθούν. Οπως όμως η ίδια η ανακοίνωση της ΡΑΕ αναγνώριζε από τότε, η εντεταλμένη από τον πρωθυπουργό έρευνα «θα εξέταζε την ύπαρξη windfall profits (σ.σ.: ουρανοκατέβατα κέρδη) μόνο υπό το πρίσμα της άμεσης επίπτωσης της αύξησης του κόστους του φυσικού αερίου στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρισμού, χωρίς να αξιολογείται εν προκειμένω ο βαθμός της εν γένει ανταπόκρισης των προσφορών ενέργειας σε πρακτικές υγιούς ανταγωνισμού», δηλαδή δεν θα περιλάμβανε τις πρακτικές καρτέλ. Το πόρισμα της ΡΑΕ φέρεται να δόθηκε στο υπουργείο Ενέργειας την Παρασκευή και σύμφωνα με πληροφορίες υπολογίζει τα υπερκέρδη των παραγωγών ενέργειας, με βάση την εντεταλμένη από την κυβέρνηση προσέγγιση σε 500 εκατ. ευρώ κατά την περίοδο Οκτωβρίου – Μαρτίου και όχι σε 1,4 δισ. ευρώ, όπως είχε πει στη Βουλή ο Αλέξης Τσίπρας.
Και κλείνουμε με το τρίτο μέτρο, τις αλλαγές στην αγορά χονδρικής, που είναι το πραγματικά σημαντικό μέτρο, το οποίο θα εφαρμοστεί από τον Ιούλιο και αφορά τη ρήτρα αναπροσαρμογής: προσοχή, όχι την ουσιαστική κατάργησή της, όπως είπε ο Μητσοτάκης, αλλά την αναστολή της μόνο για ένα χρόνο.
Τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Οτι ενόψει των δικαστικών αποφάσεων που θα φέρουν οι προσφυγές των καταναλωτών κατά της ρήτρας και της μεγάλης αναταραχής που θα προκληθεί στην αγορά, η κυβέρνηση κάνει ένα βήμα πίσω και από 1ης Ιουλίου θα αναστείλει προσωρινά τους μηχανισμούς τιμολόγησης της ενέργειας μέσω του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, όπου στήνει τα παιχνίδια του το καρτέλ σε βάρος όλων των καταναλωτών ηλεκτρικού ρεύματος, υιοθετώντας αντ’ αυτού έναν εναλλακτικό νέο μηχανισμό αποζημίωσης των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής βάσει του πραγματικού κόστους λειτουργίας τους. Ουσιαστικά δηλαδή θα βάλει πλαφόν στην τιμή χονδρικής με βάση το πραγματικό κόστος λειτουργίας της κάθε μονάδας παραγωγής ενέργειας ανάλογα με την πηγή (φυσικό αέριο, άνθρακας, ΑΠΕ) κι έτσι θα ρίξει την τιμή της χονδρικής και κατόπιν τούτου θα αναστείλει γι’ αυτό τον χρόνο τη ρήτρα αναπροσαρμογής.
«Με τον τρόπο αυτό» είπε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κ. Σκρέκας, την Παρασκευή το πρωί στην εξειδίκευση των μέτρων, «ανακτάται το σύνολο των υπερεσόδων των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας και του ειδικού λογαριασμού των ΑΠΕ, που για το επόμενο εξάμηνο εκτιμάται σε 1,63 δισ. ευρώ». Για όποιον δεν κατάλαβε τι ακριβώς είπε ο Κ. Σκρέκας, να το εξηγήσουμε. Είπε ότι ενόψει των δικαστικών αποφάσεων που θα θέσουν σε μια γκρίζα ζώνη τη νομιμότητα της ρήτρας αναπροσαρμογής και οι εταιρείες δεν θα μπορούν πια να κόβουν το ρεύμα σε όσους δεν την πληρώνουν, η κυβέρνηση αποφάσισε να παγώσει για ένα χρόνο τη λειτουργία του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, στο οποίο στήνεται το κερδοσκοπικό πάρτι από ΔΕΗ, Protergia, Elpedison και Ηρων, και στο διάστημα αυτό να αποζημιώνει τους παραγωγούς ενέργειας στο κόστος τους, υπολογίζοντας ότι έτσι θα εξοικονομήσουν στο β΄ εξάμηνο του 2022 «υπερέσοδα 1,6 δισ. ευρώ» – κάτι παραπάνω δηλαδή από το 1,4 δισ. που ανέφερε ο «λαϊκιστής» Τσίπρας στη Βουλή αλλά «δεν μπόρεσε να βρει» η ΡΑΕ για να τα φορολογήσει κατά 90%. Ναι, σωστά, μας κοροϊδεύουν.
Νικόλαος Φαραντούρης: «Καθυστερημένα, αποσπασματικά και δεν αντιμετωπίζουν την αισχροκέρδεια»
Μιλώντας στο Documento ο Νικόλαος Φαραντούρης, καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου και Δικαίου της Ενέργειας στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και σύμβουλος του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης και προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ Αλέξη Τσίπρα εξέφρασε σκεπτικισμό ως προς την αποτελεσματικότητα των μέτρων για την ανάσχεση της ακρίβειας: «Ερχονται πολύ καθυστερημένα, έπειτα από ένα χρόνο κλιμάκωσης των τιμών, παραμένουν αποσπασματικά και δεν θεραπεύουν τις στρεβλώσεις που με τη σειρά τους πυροδοτούν ή διευκολύνουν την αισχροκέρδεια. Η μόνη ρυθμιστική παρέμβαση που εξαγγέλθηκε στη χονδρική δεν πρόκειται να εφαρμοστεί πριν από τον Ιούλιο του 2022 και δεν είναι σαφές ούτε πώς ακριβώς θα εφαρμοστεί ούτε τι αποτύπωμα θα έχει στις τιμές της λιανικής, παρότι ο στόχος είναι η “ακύρωση” της ρήτρας
αναπροσαρμογής. Ταυτόχρονα όμως με τον τρόπο αυτό η κυβέρνηση συνομολογεί: α) την καταχρηστικότητα της ρήτρας αναπροσαρμογής όπως εφαρμόζεται από τον Αύγουστο του 2021 με ρήτρα οριακής τιμής, β) τα υπερκέρδη τα οποία μέχρι πρόσφατα αρνούνταν
– και μάλιστα προτού η ΡΑΕ καταλήξει στα πορίσματά της, γ) την ανάγκη πρόσφορων ρυθμιστικών παρεμβάσεων, κάτι το οποίο ζητάμε απ’ τον Σεπτέμβρη, δ) τη λάθος στρατηγική της για αναμονή (πλέον του δεκαμήνου) από τις Βρυξέλλες μέτρων που ακόμη –ένα χρόνο μετά– δεν ήρθαν. Τέλος και σημαντικότερο κατά τη γνώμη μου: το βάρος της όποιας μείωσης πέφτει και πάλι στον φορολογούμενο και τον δημόσιο κορβανά, αντί να επιβαρύνει κυρίως τις ενεργειακές εταιρείες. Και αυτή είναι η βασική διαφορά της φιλοσοφίας των μέτρων που εισηγούμαστε εμείς» τονίζει ο κ. Φαραντούρης.