Μια κουβέντα με την Αλέξια για την ποπ, την τζαζ αλλά και την τραπ, το σύστημα της μουσικής βιομηχανίας και την αγαπημένη της Αμμόχωστο.
Η Αλέξια Βασιλείου ή απλώς Αλέξια, έτσι όπως τη µάθαµε πριν από 35 χρόνια, είναι σήµερα μια διαφορετική, πολυσχιδής καλλιτέχνιδα. Μουσικοπαιδαγωγός, ερευνήτρια των ήχων και της αισθητικής, πρέσβειρα του ελλαδικού πολιτισµού στο εξωτερικό και ταυτόχρονα φιλοσοφηµένο αυτόφωτο πλάσµα. Ο καλός άνεµος που την ξανάφερε στην Αθήνα είναι οι δύο συναυλίες της στο Ιδρυµα Σταύρος Νιάρχος και µια σειρά παραστάσεών της στο Half Note. Τη συνάντησα ένα πρωινό και µου µετέδωσε όλη τη δηµιουργικότητα που τη χαρακτηρίζει ως άνθρωπο και καλλιτέχνιδα.
Γιατί πιστεύετε ότι είστε τόσο αγαπητή ειδικά στη νεολαία;
Όπου πάω στον κόσµο ο ελληνισµός µε περιβάλλει µε αγάπη, ανοίγουν πόρτες, τρώω µαζί τους, µου λένε αυτά που τους απασχολούν. Η Ρένα Βλαχοπούλου τον καιρό που κάναµε τα «Κλασικά» µου είχε πει: «Όποτε είµαι στενοχωρηµένη παίρνω το αυτοκίνητο και κάνω βόλτες στην Αθήνα, όπου µε βγάλει ο δρόµος. Επιλέγω σπίτια, χτυπάω την πόρτα και τους κάνω: “Γεια σας, είµαι η Ρένα Βλαχοπούλου. Μου ψήνετε ένα καφεδάκι;”». Eµπαινε µες στα σπίτια, έπινε καφέ µε άγνωστους ανθρώπους και µετά ένιωθε καλύτερα η ίδια. Και µένα έτσι είναι η ζωή µου.
Πόσο καιρό είχατε να κάνετε συναυλίες στην Ελλάδα;
Έδωσα πέρσι μια συναυλία στο Φεστιβάλ Nostos, στο πλαίσιο µιας έρευνας χρόνων που κάνω γύρω απ’ το έργο γυναικών της τζαζ που ήταν όμως και ακτιβίστριες. Ήταν µια τέλεια συνεργασία µε το Κέντρο Πολιτισµού Σταύρος Νιάρχος, όπου έπαιξα µε εξαιρετικούς Έλληνες τζαζίστες, ενταγµένοι όλοι τους στη φιλοσοφία του «social change». Φέτος, τον περασµένο Μάιο, µε προσκάλεσαν από την Τεχνόπολη για να µε τιµήσουν για την προσφορά µου στη γυναικεία πτυχή της ελληνόφωνης τζαζ, που την έκανα λίγο πιο mainstream και διευρύνθηκε το κοινό της. Τώρα είµαι πάλι εδώ για δύο συναυλίες µε το «El Sistema Greece» – η µία έγινε αµέσως sold out και µας έδωσαν ακόµη µία µέρα, στις 26 του µήνα. Επίσης, 23 µε 27 του µήνα θα παίξω στο Half Note.
Είναι υποχρέωση του καλλιτέχνη να έχει το βλέµµα στραµµένο στην κοινωνία;
Αν το αισθάνεται. Εγώ πιστεύω ότι είναι υποχρέωση όλων µας, ειδικά όταν διαθέτουµε δύναµη και βήµα. Εχουµε και την υποχρέωση έτσι να δουλεύουµε για το κοινό καλό. Γι’ αυτό και εξαφανίστηκα από το σύστηµα της µουσικής βιοµηχανίας κι έφυγα εδώ και πολύ καιρό από την ποπ.
Οντως, από καλλιτεχνική άποψη έχετε προοδεύσει τροµερά, κάτι που το αναγνωρίζουν όλοι.
Βασικά δεν έφυγα. Ταξίδεψα, µελέτησα, γνώρισα άλλους ανθρώπους, αναρωτήθηκα ποια είµαι και τι προσφέρω µ’ αυτό που είµαι, όπως και πώς µπορώ να βελτιώσω τη ζωή των άλλων και ειδικά παιδιών και εφήβων.
Θυµάµαι ένα παλιό συγκινητικό βιντεάκι σας. Πήγατε στην τουρκοκρατούµενη Αµµόχωστο και είδατε να κοιµάται πάνω στο παιδικό σας κρεβάτι ένας Τούρκος µουσικός, δηλαδή ένας συνάδελφός σας.
∆εν το γνώρισα το παιδί αυτό, παρά µόνο τους παππούδες του που έµεναν µαζί του στο σπίτι το δικό µου εν πάση περιπτώσει. Τον κύριο Χασάν µε τη γυναίκα του. Εκτοτε, όποτε πεθυµώ το σπίτι µου πάω στην Αµµόχωστο, όχι συχνά, αλλά κάθε ένα ή δύο χρόνια.
Έχει αµβλυνθεί καθόλου η θλίψη του γυρισµού στο πατρικό σας;
Οχι, αντιθέτως, βάσει λογικής θα ήθελα να ελευθερωθεί όλη η Κύπρος, όχι µόνο το σπίτι µου. Θέλουµε πίσω όλη την κατεχόµενη Κύπρο, που µας ανήκει. ∆εν παύει να είναι µια παράνοµα, διά του πολέµου, βιασµένη χώρα. Απ’ την άλλη έχω την ευτυχία να είµαι καλλιτέχνιδα και να µ’ έχει σώσει η δηµιουργικότητά µου. Οποτε πονούσα µέσα µου έπαιρνα τη Βαλεντίνα, τη συνεργάτιδα µου, πηγαίναµε από κει και κάναµε βίντεο. Περπατούσα στους δρόµους της πόλης µου και κάθε φορά το τραύµα γινόταν δηµιουργία. Αναφέροµαι και στο ότι δούλεψα για πέντε χρόνια µε την Υπατη Αρµοστεία της Κύπρου και της Ελλάδας σ’ ένα πρόγραµµα για παιδιά ασυνόδευτα. Οταν λοιπόν µετατρέπουµε σε δηµιουργία το δικό µας τραύµα, µόνο τότε µπορούµε να βοηθούµε κι άλλους που έχουν περάσει το ίδιο.
Το «El Sistema Greece» στο Νιάρχος τυχαία συνέπεσε µε το Half Note ή είπατε να αξιοποιήσετε την παραµονή σας στην Ελλάδα;
Ετυχε. Με το «El Sistema» µιλάγαµε ένα χρόνο για να το κλείσουµε και, µεταξύ άλλων, θα παρουσιάσουµε χριστουγεννιάτικα τραγούδια µε τζαζ στοιχεία και µε τη Συµφωνική Νέων. Τραγούδια γκόσπελ, παρηγορητικά και δυναµωτικά για την ψυχή. Κι αν εγώ αισθανόµουν ευτυχισµένη όλον αυτό τον καιρό µε όσα έκανα, µε ενδιέφερε να είναι το ίδιο ευτυχισµένοι και οι συνάνθρωποί µου. Αφού είµαι εγώ καλά, λοιπόν, ας βοηθήσω να νιώσουν κι οι άλλοι καλά. ∆εν περίµενα η πρώτη συναυλία µας στο Νιάρχος να γίνει sold out µέσα σε δέκα µέρες.
Θα αποδίδατε στους καλλιτέχνες θεϊκή ιδιότητα;
Οποιος µπορεί να εµπνεύσει κάποιον άλλο και να τον γεµίσει µε αγάπη πιστεύω ότι έχει µια τέτοια ιδιότητα. Στην αρχαία Ελλάδα µες στο Ασκληπιείο υπήρχε και ωδείο, θεράπευαν δηλαδή µέσω του ήχου. Ισως γι’ αυτό δεν µπορώ και ν’ ακούω ραδιόφωνο και να βλέπω τηλεόραση. Είµαι πάρα πολύ ευαίσθητη µε τους ήχους καθώς αισθάνοµαι το καλό και το κακό που κάνουν.
Από µικρή είχατε όλες αυτές τις αναζητήσεις;
Από µωρό, ακόµη κι όταν τραγουδούσα «Τα κορίτσια ξενυχτάνε δυο δυο» που τ’ αγαπώ πάρα πολύ. Αυτά µ’ ενδιέφεραν και στην ποπ εποχή µου. Ισως µπορεί αυτό ν’ απαντά στο γιατί µ’ αγαπούν όλοι.
Η αλήθεια είναι πως συχνά ζούµε ένα revival των 90ς, του οποίου εσείς δεν είστε πλέον κοµµάτι.
Οι δηµοσιογράφοι ήταν εκείνοι που µε βασάνισαν µ’ αυτό, όχι ο κόσµος. Εκανα τα «Κλασικά», έναν αριστουργηµατικό δίσκο µε Καπνίση και Βλαχοπούλου, και µε κατηγορούσαν σε ολόκληρα δισέλιδα. Οι δηµοσιογράφοι δεν µ’ άφηναν να προχωρήσω. Μέχρι σήµερα ισχύει αυτό. Αν δεν αλλάξουν ρητορική τα Μέσα, δεν θα καταλάβουν ότι δεν είµαι πια η Αλέξια των 90ς. Οπουδήποτε πηγαίνω στον κόσµο µού λένε «σας άκουγα παιδάκι» και τώρα είναι µεγάλες γυναίκες και άντρες µε παιδιά δικά τους.
Απ’ την άλλη, η σηµερινή ποπ είναι τόσο απαράδεκτη που εκείνα τα τραγούδια φαντάζουν διαµάντια.
Μα γι’ αυτό κι εγώ αποφάσισα να δηµιουργήσω εδώ και εννιά χρόνια το «Re-bΕ», το δικό µου πρόγραµµα. Περιλαµβάνει µουσική για όλα τα σχολεία από τον διαδικτυακό µου ραδιοφωνικό σταθµό µε το ίδιο όνοµα. Είναι πρόγραµµα εγκεκριµένο από το ΥΠΠΟ της Κύπρου που το προσφέρω δωρεάν. Ακούγονται στα νηπιαγωγεία, τα γυµνάσια, τα λύκεια και στις τεχνικές σχολές από Μαρία Κάλλας και Μάριαν Φέιθφουλ µέχρι σάουντρακ και Τσαϊκόφσκι. ∆ουλεύω επί ένα µήνα τα playlists, άσε που µαθαίνω κι εγώ ψάχνοντας µουσικές. ∆εν µπορούσα να πολεµήσω µ’ άλλον τρόπο τη µουσική βιοµηχανία.
Ξέρετε τι γίνεται εδώ µε την τραπ, έχετε ακούσει;
Πολλοί γονείς µου κάνουν παράπονα, πονούν, υποφέρουν και ανησυχούν. Θυµάµαι ότι η κόρη της αδερφής µου ήθελε να πάει σε συναυλία τραπ και της το απαγόρευσε. Το ίδιο λέω στους γονείς: «Κάντε κάτι». ∆εν είναι σωστό, δεν πρέπει να καλλιεργούνται τα κατώτερα ένστικτα. Γι’ αυτό κι εµένα η µουσική µου αθόρυβα, σαν τον δούρειο ίππο, µπαίνει στα σχολεία της Κύπρου. Εκτός από το πρόγραµµα «Re-bΕ» παραδίδω σε παιδιά εργαστήρια και master classes µε βάση τη δηµιουργικότητα και τη διάδοση της µουσικής. Τα οδηγώ στο να ελευθερώσουν την έκφρασή τους και πάω σε αποµονωµένες κοινότητες. Μόνη µου στην ουσία τα διεξάγω αυτά τα εργαστήρια και είµαι παρούσα πάντα.
Ελεύθερο προσωπικό χρόνο έχετε καθόλου;
Περπατώ στη φύση, τραγουδώ µε τα πουλιά, κάνω αυτοσχεδιασµούς. Πέρσι αυτοσχεδίασα µόνο µε φωνή σε σωζόµενα ιερά από την αρχαιότητα. Βλέπω τους φίλους µου, ταξιδεύω, άρα έχω προσωπικό χρόνο. Συν τοις άλλοις, το «Re-bΕ» µου παρουσιάστηκε µε τη Συµφωνική Νέων στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης και το Ισραήλ σε δηµοτικά σχολεία. Το πηγαίνω παντού και το συνδυάζω µε συναυλίες.
Η µουσική είναι και πολιτική πράξη;
Η κοινωνική τέχνη είναι και πολιτική. Μην ξεχνάµε την πολιτιστική πολιτική του Ζιλµπέρτο Ζιλ στη Βραζιλία και του Μπόµπ Μάρλεϊ στην Τζαµάικα, που ένωσαν κράτη και σταµάτησαν οι διενέξεις µέσω της δικής τους µουσικής.
Γνωρίζω ότι βλεπόσασταν µε τον Μίκη Θεοδωράκη ως το τέλος της ζωής του.
Οποτε ερχόµουν απ’ την Αµερική κανόνιζα ραντεβού στο σπίτι του, πήγαινα και κατέγραφα µε βίντεο τα απογεύµατά µας. Το ήθελε και ο ίδιος. Σκέφτοµαι πως τον Φεβρουάριο του 2021 έφυγε ο Τσικ Κορία και λίγους µήνες µετά ο Μίκης, ενώ ακολούθησε και ο Βαγγέλης Παπαθανασίου. Θυµάµαι τα λόγια και των τριών προς εµένα που µε παρότρυναν να είµαι αυθύπαρκτη ως προς τις µουσικές µου. Ό,τι έχουµε ανάγκη βαθιά και ουσιαστικά είναι προς διάθεση και δίπλα µας. Οσο µεγαλώνω τελικά ο σκοπός της ζωής µου είναι να συναντώ την πηγαία χαρά µε διάρκεια. Το ίδιο ας ισχύει για όλους.
∆εν είναι εύκολο αυτό όταν ζούµε σε µια εποχή που οι άνθρωποι δεν έχουν να φάνε.
Ισως επειδή δεν µπορώ να δώσω φαγητό στον κόσµο, του δίνω µουσική που εµπνέει και εµψυχώνει. Γιατί όλα τα τραγούδια στα ραδιόφωνα σήµερα µιλούν για απώλεια, απογοήτευση και εγκατάλειψη; ∆εν είναι η δική µου πραγµατικότητα αυτή και ούτε δέχοµαι να µου την πλασάρουν.
Ο Μάνος Χατζιδάκις, όµως, έλεγε πως κάθε τραγούδι οφείλει να περιέχει έρωτα και θάνατο.
∆εν συµφωνώ πολύ µ’ αυτό. Μπορεί την εποχή που ζούσε ο Μάνος να ήταν αναγκαίο για τον ίδιο προσωπικά και να θεωρούσε υποχρέωσή του να το µεταδώσει και στους άλλους. Εγώ στη ζωή που κάνω σήµερα ως γυναίκα, ως µετανάστρια, ως πρόσφυγας, έχω από άλλα πράγµατα ανάγκη. Την υπενθύµιση πως όλα είναι δίπλα µου και όχι µέσω του έρωτα. Προτιµώ την αγάπη, αφού δεν πονάει. Η αγάπη είναι το καλό. Ερωτα και θάνατο ζούµε καθηµερινά. Θέλουµε ενδυνάµωση, έµπνευση και δηµιουργικότητα. Όλοι έχουµε υποχρέωση να µη διαιωνίζουµε τον αρνητισµό. Ας φέρουµε εκείνο που λείπει.
