01 Η παραγγελία της προέδρου του Αρειου Πάγου προς την πρόεδρο του Συμβουλίου Επιθεώρησης Δικαστικών Λειτουργών για «διερεύνηση του ενδεχομένου διεξαγωγής προκαταρκτικής εξέτασης σε βάρος δικαστικού και εισαγγελικού λειτουργού αναφορικά με την άσκηση των καθηκόντων τους» σε υπόθεση στη Ρόδο εντάσσεται σε σειρά πολλών παρόμοιων παρεμβάσεων της ηγεσίας του Αρειου Πάγου που πλήττουν την αξιοπιστία των δικαστικών λειτουργών, οι οποίοι σε όλες τις πρόσφατες μετρήσεις της κοινής γνώμης στερούνται της εμπιστοσύνης των πολιτών σε ποσοστά από 72% έως 56% (βλέπε: EU Justice Scoreboard quantativedata 2024, σελ. 7).
02 Συχνότατα τα τελευταία χρόνια η ηγεσία του ΑΠ επιδεικνύει συμπεριφορά που αποκαλύπτει παρανόηση των αρμοδιοτήτων και του ρόλου της, άλλως υπέρβαση εξουσίας, και συχνά αλλεργία στην κριτική, όπως στην περίπτωση της επιδεικτικής αποχώρησης αμφοτέρων κατά την ομιλία του τέως πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα.
03 Πέραν αυτού όμως, που μπορεί να ερμηνευθεί ως προσωπική απέχθεια ή και πολιτική περιφρόνηση του συγκεκριμένου προσώπου και πολιτικού χώρου, συμβαίνουν χειρότερα όπως ωμές παρεμβάσεις στη δικαιοδοτική κρίση συγκεκριμένων δικαστικών λειτουργών, επειδή είτε δεν άρεσε σε μερίδα της κοινής γνώμης και των ΜΜΕ είτε δεν ήταν στα μέτρα και σταθμά των απόψεων, ιδεών, ιδεολογιών, ιδεοληψιών, νομικών και ουσιαστικών κρίσεων της ηγεσίας του ΑΠ.
04 Εν προκειμένω υπογραμμίζονται τα ακόλουθα: α) Η προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία των δικαστών και εισαγγελέων κατοχυρώνεται στα άρθρα 87-92 του συντάγματος.
β) Στο άρθρο 7§1 της Παγκόσμιας Χάρτας του Δικαστή ορίζεται ότι: «Η διοίκηση της δικαστικής εξουσίας καθώς και η πειθαρχική δίωξη έναντι των δικαστών θα πρέπει να οργανώνονται κατά τρόπον ώστε να μην τίθεται σε κίνδυνο η ουσιαστική ανεξαρτησία των δικαστών. […] Δεν μπορεί να κινηθεί πειθαρχική δίωξη εναντίον δικαστή ως συνέπεια ερμηνείας του νόμου, εκτίμησης γεγονότων ή της αξιολόγησης των αποδεικτικών στοιχείων που διενήργησε ο ίδιος για τον σχηματισμό της δικανικής κρίσης».
γ) Στο άρθρο 23§3 του ΚΟΔΚΔΛ προβλέπεται ότι οδηγία, σύσταση ή υπόδειξη σε δικαστικό λειτουργό για ουσιαστικό ή δικονομικό θέμα σε συγκεκριμένη υπόθεση ή κατηγορία υποθέσεων είναι ανεπίτρεπτη.
δ) Στο άρθρο 28§4 εδ. γ΄ του ΚΟΔΚΔΛ ορίζεται ότι ο εισαγγελικός λειτουργός κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του και την έκφραση γνώμης ενεργεί αδέσμευτος και υπακούει μόνο στον νόμο και στη συνείδησή του.
ε) Συμφώνως με το άρθρο 109§4 περ. β΄ του ΚΟΔΚΔΛ δεν αποτελεί πειθαρχικό παράπτωμα για τον δικαστικό λειτουργό η κρίση που εκφέρει κατά την άσκηση των καθηκόντων του και συνεπώς δεν επιτρέπεται ο έλεγχος αυτής.
Αλλωστε σε περίπτωση εσφαλμένης κρίσης είτε για μέτρα δικονομικού καταναγκασμού, όπως λ.χ. η προσωρινή κράτηση, είτε για την ουσία της υπόθεσης, η έννομη τάξη παρέχει τα εργαλεία για τη διόρθωσή της.
05 Από τα προεκτεθέντα συνάγεται ότι η πρόσφατη ενέργεια της προέδρου του ΑΠ., όπως και η προηγούμενη στην υπόθεση του δικηγόρου Αποστόλου Λύτρα, αλλά και η ενέργεια της εισαγγελέως του ΑΠ να αφαιρέσει την εποπτεία μόνον της ανάκρισης για τα εγκλήματα στα Τέμπη από την προϊσταμένη της Εισαγγελίας Εφετών, γιατί δήθεν απουσίαζε δικαιολογημένα επί μακρόν, ενώ παραμένει προϊσταμένη της Εισαγγελίας Εφετών Λάρισας και συνεχίζει να εποπτεύει όλων των άλλων ανακρίσεων σε άλλες υποθέσεις, αποκαλύπτει κλίση σε αδικαιολόγητες παρεμβάσεις που είτε με την προσφιλή μέθοδο των απειλών πειθαρχικού ελέγχου είτε με επιλεκτικές προσθαφαιρέσεις αρμοδιοτήτων ενσπείρουν φόβο και τρόμο, οδηγούν σε συμμόρφωση προς την εκπεφρασμένη ή εικαζόμενη βούληση της ηγεσίας του ΑΠ, πειθαναγκάζουν δικαστές και εισαγγελείς σε πράξεις και παραλείψεις, που δεν συμφωνούν αποκλειστικώς και μόνον με τον νόμο και τη συνείδησή τους, ποδηγετούν εμμέσως το δικαιοδοτικό έργο των δικαστικών λειτουργών και έτσι η αρχή του φυσικού δικαστή (άρθρο 8 του συντάγματος και άρθρο 6§1 ΕΣΔΑ) και η λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία των δικαστών (άρθρο 87 συντάγματος), ενόψει του παραδειγματικού χαρακτήρα των εκπεμπόμενων μηνυμάτων, που εντείνεται από την ευρεία γνωστοποίηση αυτών μέσω δελτίων τύπου του porte-parole του Αρειου Πάγου, καθίστανται κενές περιεχομένου στην πράξη.
Συχνά η ανεξαρτησία δικαστών και εισαγγελέων συγχέεται με το ανεξέλεγκτο αυτών.
Ωστόσο, ένας από τους σοβαρότερους κινδύνους του σύγχρονου δημοκρατικού κράτους δικαίου είναι η αυθαιρεσία των ανώτατων δικαστηρίων και δικαστών, όπως έλεγε ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Γκέτινγκεν και μέλος του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας Κόνραντ Εσε. Και αυτό γιατί η κρίση των ανώτατων δικαστηρίων δεν ελέγχεται από άλλο δικαιοδοτικό όργανο και έτσι εφαρμόζουν τον νόμο, όπως οι ίδιοι ερμηνεύουν αυτόν, με όριο μόνο τον αυτοέλεγχό τους.
Οι ενέργειες της σημερινής ηγεσίας του Αρειου Πάγου ακόμη και σε ακραιφνώς πολιτικά ζητήματα, όπως το πασίγνωστο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τις αρνητικές θέσεις για τη λειτουργία του κράτους δικαίου στην Ελλάδα, αποκαλύπτουν δύο τινά:
Είτε αδυνατεί να αντιληφθεί τα όρια μεταξύ δικαστικής και πολιτικής εξουσίας είτε, καίτοι αντιλαμβάνεται αυτά τα όρια, αδυνατεί να κυριαρχεί στο βουλητικό της και να συμμορφωθεί με όσα επιτάσσουν οι γνώσεις της.
Σε κάθε περίπτωση όμως, οι κίνδυνοι από το ανέλεγκτο της ηγεσίας του Αρειου Πάγου είναι υπαρκτοί και όταν πραγματοποιούνται απειλούν την ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού κράτους δίκαιου.
Πάντως, το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται με προσευχές και γονυκλισίες. Η λύση βρίσκεται στον σεβασμό και στην απαρέγκλιτη εφαρμογή του συντάγματος και από τις ηγεσίες των ανώτατων δικαστηρίων.
Οι κίνδυνοι από το ανέλεγκτο της ηγεσίας του ανώτατου δικαστηρίου είναι υπαρκτοί και όταν γίνονται πραγματικότητα απειλούν την ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού κράτους δίκαιου
Διαβάστε επίσης
Καιρός: Νεφώσεις και τοπικές βροχές την Κυριακή – Πού θα χτυπήσουν καταιγίδες
