Το πρόσφατο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ. και τα επικείμενα συνέδρια του ΚΙΝ.ΑΛΛ. και της Ν.Δ. καθιστούν επίκαιρα τα ζητήματα οργάνωσης και λειτουργίας των πολιτικών κομμάτων στη σημερινή Ελλάδα. Ανάμεσα σ’ αυτά εξέχουσα θέση έχει η λεγόμενη εσωκομματική δημοκρατία.
Τι εννοούμε όταν αναφερόμαστε στη δημοκρατία μέσα σε ένα κόμμα; Προφανώς την ελευθερία διατύπωσης των απόψεων, την ελεύθερη και χωρίς κανένα φραγμό διαβούλευση, που στον ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ. τουλάχιστον δεν φυλακίζεται στον κομματικό μικρόκοσμο, αλλά διεξάγεται και δημόσια. Και δίνει το δικαίωμα σε κάθε μέλος του κόμματος να συμμετέχει στη λήψη των αποφάσεων ισότιμα και χωρίς περιορισμούς.
Προφανώς, επίσης, την αρχή της πλειοψηφίας, που αποτελεί θεμέλιο κάθε δημοκρατικού συστήματος. Άλλωστε πάντοτε τη διαβούλευση ακολουθεί η ψηφοφορία, κατά την οποία λαμβάνεται η απόφαση, που επιλέγουν και στηρίζουν οι περισσότεροι.
Και ΜΗ προφανώς, για τον ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ. τουλάχιστον, την υποχρέωση του συνόλου των μελών, τα οποία ανήκουν είτε στην εκάστοτε πλειοψηφία είτε στην εκάστοτε μειοψηφία, να εφαρμόζουν τις αποφάσεις, που λαμβάνονται με την αδιαμφισβήτητη δημοκρατική αρχή της πλειοψηφίας. Με άλλα λόγια, αν μια απόφαση λαμβάνεται με πλειοψηφία και μειοψηφία, μετά από ελεύθερη διαβούλευση, ακόμα και αντιπαράθεση, για την εφαρμογή της απαιτείται, για να λεχθεί με κάπως απόλυτο τρόπο, παμψηφία. Διαφορετικά το κόμμα δεν θα είναι παρά μια συνεχής αλυσίδα μικρών διασπάσεων και μια αδιάκοπη διαπάλη μεταξύ των φορέων διαφορετικών απόψεων, που παραλύουν τη δυνατότητά του να δρα αποτελεσματικά.
Το έλλειμμα
Η εσωκομματική δημοκρατία δεν είναι παρά… το καλύτερο δυνατό σύστημα λήψης και εφαρμογής αποφάσεων. Επειδή το κόμμα δεν υπάρχει για να αναπαράγει τον εαυτό του, αλλά εκφράζει τα συμφέροντα συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, υποχρεούται όχι μόνο να συζητά, αλλά και να δρα με ενιαίο και αποτελεσματικό τρόπο υπέρ αυτών των ομάδων. Και σε αυτό το πεδίο δυστυχώς υπάρχει έλλειμμα. Η λέξη πειθαρχία στον ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ. είναι σχεδόν ύποπτη και η αναντίρρητα δημοκρατική αρχή, που επιβάλλει να εφαρμόζουν οι πάντες τις αποφάσεις της πλειοψηφίας ή τουλάχιστον να μην τις πολεμούν, αμφισβητείται συνεχώς στην πράξη, με αρνητικά αποτελέσματα τόσο στην εικόνα όσο και στην αποδοτικότητα της δράσης του κόμματος.
Αυτό, κατά τη γνώμη μου, είναι ελάχιστα δημοκρατικό και αποτελεί το πιο σοβαρό πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ. Το βάθος και το εύρος της διαβούλευσης στο κόμμα είναι πρωτοφανές για την ιστορία των πολιτικών κομμάτων οποιασδήποτε ιδεολογίας και κατεύθυνσης. Η αρχή της πλειοψηφίας εφαρμόζεται με τον πιο απόλυτο και διαφανή τρόπο. Αλλά η αρχή της εφαρμογής των αποφάσεων χωλαίνει, αν όχι στα λόγια, τουλάχιστον στην πράξη.
Το πρόβλημα
Το πρόβλημα δεν είναι οι τάσεις, αλλά οι αντιστάσεις στις αποφάσεις της πλειοψηφίας. Δεν είναι η διαβούλευση, αλλά τα διαβούλια εκτός των κομματικών διαδικασιών και οργάνων. Δεν είναι η πολυχρωμία των απόψεων, αλλά η μονοχρωμία πακτωμένων θέσεων, που σε κάποιες περιπτώσεις εμφανίζονται σαν μονοχρωμία ομάδων ή, κατά την επίσημη ορολογία, ρευμάτων ιδεών, που όχι σπάνια λειτουργούν ως κόμματα μέσα στο κόμμα. Μάλιστα κόμματα που λειτουργούν με βάση έναν ιδιότυπο δημοκρατικό συγκεντρωτισμό.
Το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ. υπήρξε ένα μεγάλο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση και από αυτή την άποψη. Η εκλογή της ηγεσίας από τη βάση, που αποφάσισε, θα αποτελέσει σίγουρα άλμα δημοκρατίας. Η είσοδος όλων των μελών του κόμματος στο προσκήνιο αποτελεί το ισχυρότερο όπλο του ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ. στα πρόθυρα (ante portas) της κυβερνητικής εξουσίας. Συνεπώς, η 15 Μαΐου, με τη συμμετοχή στις κάλπες τόσο για την εκλογή των μελών της Κεντρικής Επιτροπής όσο και του Προέδρου, μπορεί να γίνει ιστορικός σταθμός στη νικηφόρα πορεία του κόμματος. Και θα γίνει!