Το εργασιακό τοπίο επί διακυβέρνησης ΝΔ συνιστά την επιτομή μιας νέας αντίληψης για τη φτηνή και ευέλικτη εργασία, που έχει μετατρέψει τη χώρα σε μια ειδική εργασιακή ζώνη εντός του ευρώ και σε σύγκλιση σε επίπεδο αμοιβών με τις υπόλοιπες βαλκανικές χώρες! Αυτό επισημαίνει σε συνέντευξή του στο Documento ο καθηγητής Εργασιακών Σχέσεων Γιάννης Κουζής, πρόεδρος στο τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου, ο οποίος κινείται πολιτικά στον χώρο της Αριστεράς (ανένταχτος στο Πολιτικό Συμβούλιο της ΛΑΕ-Ανυπότακτη Αριστερά) και πρόσφατα εξέδωσε το βιβλίο «Η μεγάλη εργασιακή απορρύθμιση. Τα 30+ χρόνια προς το ευέλικτο πρότυπο» (εκδόσεις Τόπος).
Στην πανεργατική απεργία της 9ης Νοέμβρη τα αιτήματα για αύξηση μισθών, για συλλογικές συμβάσεις, για αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής συνδέονται και με συνθήματα-καταγγελία όπως «Κουπόνια για το ρεύμα, κουπόνια για φαΐ/ Σε λίγο θα μας δώσουν κουπόνια για ζωή». Τι μήνυμα στέλνουν οι κινητοποιήσεις;
Τα απεργιακά αιτήματα αναδεικνύουν τη συνεχώς επιδεινούμενη θέση των εργαζομένων, που βιώνουν τα αυξανόμενα ποσοστά φτωχοποίησης στους κόλπους τους και την ένταση της εργασιακής επισφάλειας υπό συνθήκες συνεχούς απόκλισης από τους όρους αξιοπρεπούς εργασίας και διαβίωσης. Το φαινόμενο δεν είναι ελληνικό όταν το κύμα των απεργιών και της κοινωνικής δυσαρέσκειας συναντάται και στην υπόλοιπη Ευρώπη, υπό τις ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας, και με την Ελλάδα να παρουσιάζει τον μεγαλύτερο δείκτη επιδείνωσης της εργασίας στον ευρωπαϊκό χώρο τα τελευταία χρόνια.
Υπάρχει κάποιο χαρακτηριστικό που «επιβιώνει» στην αγορά εργασίας κατά την τελευταία 30ετία;
Αυτό που όχι απλώς επιβιώνει αλλά συνεχώς ενισχύεται είναι η πορεία αμφισβήτησης της σταθερής και πλήρους απασχόλησης και των συλλογικών εργασιακών ρυθμίσεων υπέρ ενός ευέλικτου, φτηνού εργασιακού προτύπου και της εξατομίκευσης των εργασιακών σχέσεων.
Η χρήση της ευελιξίας, η ελαστικοποίηση του ωραρίου με χαμηλό μεροκάματο, η ενοικίαση ανθρώπων είναι καπιταλιστική συνταγή στις κρίσεις. Υπάρχουν ποιοτικά στοιχεία ερευνών που δείχνουν ότι η ανταγωνιστικότητα τέτοιου τύπου για τα κέρδη των επιχειρηματικών ομίλων δεν ευνοεί την οικονομία και οδηγεί σε μισή εργασία/ μισή ζωή;
Η ευελιξία στην εργασία, που ανέκαθεν υπήρχε, ενθαρρύνεται και κάνει εντονότερη την παρουσία της κατά τις τέσσερις τελευταίες δεκαετίες ως εργαλείο μείωσης των δαπανών για εργασία, υπηρετώντας τον ανταγωνισμό των επιχειρήσεων. Παράλληλα χρησιμοποιείται και ως όχημα κατά της ανεργίας σε μια λογική μείωσης των στατιστικών της, χωρίς αυτή να συνοδεύεται με όρους αξιοπρεπούς εργασίας. Η ανάπτυξη μορφών εργασίας πολλών ταχυτήτων, η ελαστικοποίηση των ωραρίων και των αμοιβών και η τάση απελευθέρωσης των απολύσεων συνιστούν τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της εξέλιξης που συμπιέζει και το περιεχόμενο της «τυπικής» απασχόλησης. Η υποβάθμιση της εργασίας υπηρετεί πρωτίστως την αύξηση της κερδοφορίας, κυρίως των πολυεθνικών ομίλων που επιβάλλουν τους όρους τους στην παγκόσμια αγορά, όταν όλες οι έρευνες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι ικανοποιητικές συνθήκες εργασίας συντελούν στην αύξηση της παραγωγικότητας. Ωστόσο ο κυρίαρχος λόγος επιβάλλει πως η μισή εργασία / μισή ζωή συνιστά νομοτέλεια στη νέα εποχή των ανισοτήτων πρωτοφανούς έκτασης.
Πώς θα συνοψίζατε σε έναν τίτλο το εργασιακό τοπίο στην Ελλάδα σήμερα, επί διακυβέρνησης ΝΔ;
Το σημερνό εργασιακό τοπίο συνιστά την επιτομή μιας νέας αντίληψης για την εργασία, φτηνής και ευέλικτης, με εμβάθυνση της εργασιακής απορρύθμισης που κληροδοτείται από τη μνημονιακή περίοδο και έχει μετατρέψει τη χώρα σε μια ειδική εργασιακή ζώνη εντός του ευρώ και σε σύγκλιση σε επίπεδο αμοιβών με τις υπόλοιπες βαλκανικές χώρες.
Μπορείτε να μας πείτε συγκεκριμένα παραδείγματα που δείχνουν ήδη τις επιπτώσεις των αντεργατικών ρυθμίσεων της κυβέρνησης;
Η «εξαέρωση» του οκταώρου ακόμη και με ατομικές συμφωνίες, η περαιτέρω διευκόλυνση των απολύσεων σε σχέση με τα αντίστοιχα μέτρα της μνημονιακής καταιγίδας και οι πρόσθετες αλυσίδες στα συλλογικά εργασιακά δικαιώματα, κυρίως στην απεργία, αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα. Αυτά προστίθενται στα μέτρα κατά των συλλογικών συμβάσεων και της διαιτησίας του Αναπτυξιακού Νόμου του 2019 καθώς και στα μέτρα «εξαίρεσης» κατά την έξαρση της πανδημίας.
Βλέπουμε ότι το χτύπημα σε κατακτήσεις του εργατικού κινήματος πάει μαζί με την περιστολή δημοκρατικών ελευθεριών και με καταστολή. Είναι μια τεχνική που χρησιμοποιείται υπό τον φόβο των κοινωνικών αντιδράσεων;
Η σοβαρή αλλοίωση ―ακόμη και κατάργηση― των κοινωνικών κατακτήσεων συνιστά τη ρεβάνς του κεφαλαίου για τις παραχωρήσεις που αναγκάστηκε να κάνει κάτω από σχετικά ευνοϊκότερους συσχετισμούς για την εργασία. Επίσης το χτύπημά τους συνιστά προληπτικό μέτρο απέναντι στις αναμενόμενες κοινωνικές αντιδράσεις. Το έλλειμμα δημοκρατίας στους χώρους εργασίας όπου παράγεται ο πλούτος είναι βασικό κριτήριο για τη γενικότερη λειτουργία των δημοκρατικών ελευθεριών και των δικαιωμάτων σε μια κοινωνία.
Η οργάνωση των εργαζομένων στα συνδικάτα τους και η παρέμβαση του λαϊκού παράγοντα μπορούν να φέρουν αποτελέσματα;
Η διατήρηση και η ανάπτυξη των κοινωνικών και εργασιακών δικαιωμάτων είναι άρρηκτα δεμένες με την ανάπτυξη του λαϊκού κινήματος και των συνδικάτων, τα οποία σήμερα οφείλουν να επαναφέρουν στο προσκήνιο με προσαρμογή στα σύγχρονα δεδομένα βασικές αξίες του συνδικαλισμού που οδήγησαν σε μεγάλες εργατικές κατακτήσεις. Απαραίτητη, ωστόσο, προϋπόθεση συνιστά η αποκαθήλωση της κυριαρχίας του νεοφιλελεύθερου δόγματος με τη συνακόλουθη μοιρολατρία και τις ανιστόρητες «νομοτέλειες» που έχουν επιβληθεί στην κοινωνία.
