Με μεγάλη συγκίνηση πληροφορήθηκα σήμερα το μεσημέρι το θάνατο του ηθοποιού Γιάννη Φέρτη. Ένας απ’ τους σημαντικότερους Έλληνες ηθοποιούς πέθανε μία εβδομάδα πριν συμπληρώσει τα 86 του χρόνια, έχοντας στο πλάι του την αγαπημένη σύζυγο και συνάδελφό του, Μαρίνα Ψάλτη, με την οποία ζούσαν μαζί τα τελευταία 25 χρόνια. Δεν ήμασταν φίλοι με τον Φέρτη, ούτε καν γνωστοί θα έλεγα, το 2017 όμως είχα την τύχη να τον συναντήσω, να περάσουμε παρέα ένα τρίωρο και να μου αφηγηθεί όλη του τη ζωή για το μέσο, στο οποίο εργαζόμουν τότε.
Τον θυμάμαι εντυπωσιακά όμορφο παρά τα 80 χρόνια του που πλησίαζαν. Ευθυτενής, απλά ντυμένος και πολύ ήπιος στην εκφορά του λόγου του. Μάλλον του’χε αρέσει η κουβέντα μας, αφού καθυστέρησε να πάει στην πρόβα και στο φουαγέ του θεάτρου τον περίμεναν οι συμπρωταγωνιστές του, Δημήτρης Πιατάς και Ιεροκλής Μιχαηλίδης (έπαιζαν μαζί στους «Ήρωες» στο θέατρο Βασιλάκου). Από τον ίδιο άκουσα την ιστορία της ζωής του ή, για την ακρίβεια, το συνταξίδεμα του με Ιερά Τέρατα του πολιτισμού στην Ελλάδα του 20ου αι. σαν τον Μάνο Χατζιδάκι, τη Μελίνα Μερκούρη, τον Κάρολο Κουν κ.α.
Ο Γιάννης Φέρτης, το χωριατόπαιδο με καταγωγή από τη Φθιώτιδα που λάτρευε ως το τέλος την ορεινή Ελλάδα και το θρόισμα των ελάτων της, γεννήθηκε στην Αθήνα στις 21 Απριλίου του 1938 και στο χωριό του πρωτοπήγε το 1952 σε εφηβική ηλικία. Ο πατέρας του ήταν χασάπης που κατάφερε να ανοίξει δικό του χασάπικο στην πρωτεύουσα, ο μικρός Γιάννης όμως προτιμούσε το χωριό και το σπίτι του παππού του στα 1.100 μέτρα υψόμετρο, όπως έλεγε χαρακτηριστικά. Ενδεικτικό είναι, πάντα σύμφωνα με τον ίδιο, πως πολλές φορές μετά από παραστάσεις του έπαιρνε το αυτοκίνητο του και οδηγούσε νύχτα μέχρι το χωριό του, προκειμένου να αναζητήσει λίγη ηρεμία.
Αφορμή για να γίνει ηθοποιός ήταν μία παράσταση στο «Ρεξ» που τον είχε «τραβήξει» ο μεγαλύτερος αδερφός του όταν ήταν 16 ετών. Μετά απ’ αυτή την εμπειρία ο Φέρτης έτρεχε από παράσταση σε παράσταση, κυρίως του Κουν και του Εθνικού Θεάτρου. Στο Θέατρο Τέχνης, μάλιστα, όπου περνούσε απ’ έξω μεταφέροντας σφαχτά για τους πελάτες, «κολλούσε» με τις φωτογραφίες των ηθοποιών και καθυστερούσε στη δουλειά του. Εκεί τελικά έδωσε εξετάσεις και εκεί τον δέχτηκαν, με μέλη της εξεταστικής επιτροπής τον ίδιο τον Κουν, τον Βασίλη Διαμαντόπουλο κ.α. Σύντομα βρέθηκε να συνεργάζεται με τον Μάνο Κατράκη, τη Μελίνα Μερκούρη, τον Ζιλ Ντασέν, την Αλίκη Βουγιουκλάκη, τον Μάριο Πλωρίτη. Η συμμετοχή του στην ιστορική παράσταση των αριστοφανικών «Ορνίθων» του Κουν, τον έδεσε με μεγάλη φιλία με τον Μάνο Χατζιδάκι. Ο Φέρτης δηλαδή μου είχε αφηγηθεί πώς ξενυχτούσαν με τον Χατζιδάκι και συνήθιζαν να παίρνουν πρωινό μαζί στο σπίτι του συνθέτη, ενώ τον θυμόταν να γράφει μελωδίες για τη συγκεκριμένη παράσταση πάνω στο πακέτο απ’ τα τσιγάρα του.
Στον κινηματογράφο η αλήθεια είναι πως δεν έπαιξε σε πολλές ταινίες, μα σε όλες όσες εμφανίστηκε, τις διαπέρασε κυριολεκτικά με τις ερμηνείες του, με το παρουσιαστικό του και με την υπέροχη φωνή του. Αναφέρω ενδεικτικά την «Ηλέκτρα» (1962) του Μιχάλη Κακογιάννη, όπου υποδύθηκε τον Ορέστη δίπλα στην Ηλέκτρα – Ειρήνη Παπά, και το «Μπλόκο» (1965) που γύρισε ο Άδωνις Κύρου με τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Αυτή η υπέροχη φωνή του ήταν η αιτία που του έδωσε και την «ανεπίσημη» ιδιότητα του τραγουδιστή, αφού πάντα θα τον ακούμε στο «Σαν με κοιτάς» του Γιάννη Σπανού, ντουέτο με την Αφροδίτη Μάνου, από μία άλλη ταινία, το «Εκείνο το καλοκαίρι» (1971), στην οποία δεν έπαιζε καν. Αξέχαστη η φωνή του και στη θρυλική «Μικρά Ασία» (1972) του Απόστολου Καλδάρα και του Πυθαγόρα, συνοδεύοντας με την απαγγελία του τον Γιώργο Νταλάρα στο τραγούδι «Τι να θυμηθώ, τι να ξεχάσω». Κι αν πάλι είχε εμφανιστεί σε ταινίες που δεν ήταν του επιπέδου των προαναφερόμενων, το έκανε, όπως μου είχε εξομολογηθεί, για να τρέχουν τα θεατρικά κοινά τους projects με την πρώτη σύζυγο του, την ηθοποιό Ξένια Καλογεροπούλου.
Με την Καλογεροπούλου ο Φέρτης γνωρίστηκε το 1961, στα γυρίσματα μίας κινηματογραφικής ταινίας και παντρεύτηκαν ύστερα από λίγο καιρό. Κι όταν το 1972 ο Φέρτης γνώρισε τη νεαρή τραγουδίστρια Τάνια Τσανακλίδου και την ερωτεύθηκε, το είπε απ’ την πρώτη στιγμή στη σύζυγο του, με την οποία, αν και χωρισμένοι, εξακολούθησαν να δουλεύουν μαζί στο θέατρο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, λίγο πριν χωρίσουν οριστικά με την Καλογεροπούλου, ο Φέρτης μπήκε στο χώρο της διαφήμισης με ατού φυσικά το ηχόχρωμα της φωνής του. Ήταν και ένας εργασιακός χώρος που του απέφερε πολλά χρήματα ώστε να χτίσει το δικό του σπίτι στο χωριό και ν’ αγοράσει επίσης το τελευταίο σπίτι του, στο οποίο έμεινε με την τρίτη σύζυγο του, τη Μαρίνα Ψάλτη. Παιδιά δεν απέκτησε ποτέ του. Κι όταν κάποια στιγμή το συζήτησαν με την Ψάλτη, αποφάσισε πως τα 66 του χρόνια ήταν απαγορευτικά για να μεγάλωνε ένα παιδί. Γνωστή ήταν και μία ακόμη σχέση του, αυτή με τη νεαρή τότε ενζενί Μιμή Ντενίση, με την οποία το 1981 οδηγήθηκε σε δεύτερο γάμο.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό του Φέρτη ήταν η παντελής έλλειψη παρελθοντολαγνείας. Ως το τέλος χαιρόταν να παίζει με νεότερους συναδέλφους του και δεν θεωρούσε πως οτιδήποτε «παλιό» – απ’ όσα είχε κάνει – ήταν και αναγκαστικά «καλό». Εκείνη η μοναδική συνέντευξη μας είχε κλείσει με το ερώτημα που πάντα απευθύνω στους καλλιτέχνες, οι οποίοι βρίσκονται στο λυκόφως της ζωής τους. Για τον θάνατο! Θυμάμαι τα μάτια του τη στιγμή που μου έλεγε πως φοβάται την αρρώστια και την ανημπόρια, όπως και τον τρόμο των τελευταίων στιγμών του στον κόσμο αυτό.
Τα τελευταία χρόνια ακουγόταν και γι’ αυτόν πως έπασχε από τη νόσο του Αλτσχάιμερ και πως είχε εγκαταλείψει εκ φύσεως πλέον τα εγκόσμια. Δεν έχει καμία σημασία αν η Μαρίνα Ψάλτη είχε βγει να διαψεύσει τις φήμες για την κατάσταση της υγείας του. Σημασία είχε και έχει που ο Γιάννης Φέρτης έφυγε έχοντας δίπλα του μία γυναίκα που του αφιερώθηκε κυριολεκτικά από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, απ’ όταν δηλαδή γνωρίστηκαν και ένωσαν τις ζωές τους.
Ως τελευταία θεατρική του εμφάνιση κρατάμε τους «Ήρωες» στο θέατρο Βασιλάκου, την αιτία της συνάντησης μας, και ως κινηματογραφική, τους «Σκλάβους στα δεσμά τους» (2009) του Τώνη Λουκουρέση, ταινία βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη. Είναι μία μεγάλη απώλεια για το ελληνικό θέατρο. Ο Γιάννης Φέρτης άφησε την τελευταία του πνοή το πρωί της Κυριακής 14 Απριλίου του 2024, αφού – όπως είχε πει και ο ίδιος – δεν μπορείς να αποφύγεις τη φυσική ροή της ζωής και των πραγμάτων.
* Η φωτογραφία Φέρτη – Μποσκοΐτη τραβήχτηκε από τον Πάρι Ταβιτιάν το 2017
