Γιάννης Χουβαρδάς: «Το θέατρο είναι η σχέση, η όπερα η ερωμένη» [Συνέντευξη]

Ο σκηνοθέτης Γιάννης Χουβαρδάς μιλά στην Αφροδίτη Ερμίδη για το αινιγματικό τρίο στους «Παλιούς καιρούς» του Χάρολντ Πίντερ

Οι «Παλιοί καιροί» ίσως να µην είναι αυτό που θα δείτε. Ισως πάλι να µην πρόκειται για ένα ζευγάρι, τον Ντίλι και την Κέιτ, που δέχεται επίσκεψη από την Αννα, µια παλιά και καλή φίλη της Κέιτ για την οποία ο Ντίλι δεν είχε ακούσει τίποτε. Ισως οι δυο γυναίκες να µη µοιράζονται τις αναµνήσεις τους από τα χρόνια που συγκατοικούσαν. Και ίσως να µην αποδεικνύεται ότι ο Ντίλι τελικά γνώριζε αρκετά καλά την Αννα.

Αυτό το αινιγµατικό, επιδεχόµενο πολλαπλές ερµηνείες έργο του Χάρολντ Πίντερ, το οποίο βρίθει από µνήµες και επιθυµίες, αναλαµβάνει να φέρει σε πέρας ο Γιάννης Χουβαρδάς: «Το να προσπαθήσεις να ερµηνεύσεις ένα τέτοιο έργο είναι στην πραγµατικότητα σαν να το σκοτώνεις και να αυτοκτονείς µετά. Ακολουθούµε σιωπηλά τα ίχνη που µας δίνει ο Πίντερ –ελάχιστα και αντιφατικά– µε την ελπίδα να βγούµε σε ένα ξέφωτο».

Είναι η πρώτη φορά που σκηνοθετείτε Πίντερ. Τι ήταν αυτό που σας ιντριγκάρισε στους «Παλιούς καιρούς»;

Το ότι διερευνά τη φύση της µνήµης, µιας άκρως συναρπαστικής και ζωτικής ανθρώπινης λειτουργίας, µε µια βαθιά υπαρξιακή αγωνία και συγχρόνως µε την παιγνιώδη διάθεση µιας ερωτικής περιπέτειας.

Ποιος από τους τρεις χαρακτήρες του έργου σάς γοητεύει περισσότερο;

∆ύσκολο να απαντήσω. Καταρχάς οι τρεις χαρακτήρες µπορεί να είναι στην πραγµατικότητα ένας, διαιρεµένος ποιητική αδεία σε τρεις πλευρές, τρεις µνήµες του εαυτού του. Επίσης ενδέχεται οι δύο γυναίκες να είναι οι δύο όψεις του ίδιου νοµίσµατος. Ή ο άντρας να φαντάζεται τις γυναίκες και την ιστορία που παρακολουθούµε. Ή να υπάρχει το ζευγάρι και η δεύτερη γυναίκα να είναι ένα φάντασµα από το παρελθόν. Και αναφέρω µόνο τέσσερις από τις πολλές εκδοχές που µπορεί κανείς να προβάλει στο έργο του Πίντερ. Αρα δύσκολο να διαλέξεις έναν χαρακτήρα για να σε γοητεύσει ή να σε δυσκολέψει περισσότερο από τους άλλους. Θα σου γλιστρούσε από τα χέρια.

Διαβάστε επίσης: Δημήτρης Ήμελλος: «Στο θέατρο δεν υπάρχει θεατής αλλά αυτόπτης μάρτυρας» [Συνέντευξη]

Μιλήστε µας για τη δυναµική που αναπτύχτηκε κατά τη διάρκεια των προβών ανάµεσα σ’ εσάς και στους ηθοποιούς.

Με τους ηθοποιούς γνωριζόµαστε από παλιά και έχουµε συνεργαστεί µε διάφορους συνδυασµούς πολλές φορές. Επίσης είναι τρεις από τους πιο αξιόλογους ηθοποιούς που διαθέτουµε και πολύ αγαπητοί σ’ εµένα. Ετσι η δουλειά γίνεται πιο εύκολη (όσο εύκολη µπορεί να γίνει µια τέτοια mission impossible) και κυρίως οδηγεί σε µια ουσιαστική συνάντηση µε τον συγγραφέα. Και το κοινό εποµένως. Το να κάνεις θέατρο, για να το πω αλλιώς, αποκτά νόηµα όταν δουλεύεις έτσι. Και σε βοηθάει να αρχίσεις να ξεκλειδώνεις τις πολλές ερµητικά κλειστές πόρτες αυτού του πολυδιάστατου έργου.

Επιθυµίες που ποτέ δεν εκπληρώθηκαν, φόβοι από το παρελθόν στοιχειώνουν και τα τρία πρόσωπα του έργου. Κατά πόσο αυτά δυναστεύουν την καθηµερινότητα και δηµιουργούν παράλληλες πραγµατικότητες;

Οι ανεκπλήρωτες επιθυµίες και οι παράλληλες πραγµατικότητες είναι µόνο µερικές από τις παρενέργειες που µας δηµιουργεί το παρελθόν. Το παρελθόν είναι όλη η µέχρι τούδε ζωή µας και οι εικόνες από το µέλλον που αυτή η ζωή προοιωνίζεται. Στην ουσία δεν υπάρχει παρόν, µόνο παρελθόν και µέλλον που πολύ σύντοµα θα γίνει παρελθόν. Ολα αυτά έχουν αποτέλεσµα η ίδια η πραγµατικότητα να µας παρουσιάζεται σαν κινούµενη άµµος από συµβάντα, σχέσεις, εµπειρίες, σκέψεις, αισθήσεις και συναισθήµατα, χωρίς σαφή χρονική και χωροταξική αρχή, µέση και τέλος. Το ζήτηµα είναι να δούµε αυτό το φαινόµενο όπως η Αλίκη αφού πέρασε µέσα από τον καθρέφτη.

«Είναι πράγµατα που θυµάµαι και που µπορεί να µην έγιναν ποτέ, καθώς όµως τα ξαναφέρνω στη µνήµη µου συµβαίνουν» λέει η µία από τις δύο πρωταγωνίστριες. Ποια είναι η διαδικασία που συγκροτεί τη µνήµη και τελικά η µνήµη καταφέρνει να λειτουργήσει αυθύπαρκτα από το ανθρώπινο συνειδητό;

Η µνήµη λειτουργεί πάντα και εντελώς αυθύπαρκτα από το συνειδητό µας, είναι αδιαχώριστο κοµµάτι του υποσυνείδητου. ∆εν θυµόµαστε επειδή θέλουµε να θυµόµαστε, αλλά επειδή η µνήµη θυµάται. Πόσες φορές προσπαθούµε απεγνωσµένα να θυµηθούµε κάτι και δεν τα καταφέρνουµε και πόσες κάποια συµβάντα επισκέπτονται τη µνήµη µας απρόσκλητα. Επίσης σηµαντικό είναι να συνειδητοποιήσουµε ότι η µνήµη δεν είναι µόνο οι αναµνήσεις µας. Μνήµη είναι ό,τι περιέχουν –είτε το γνωρίζουµε είτε όχι– η ζωή µας, ο νους µας και οι αισθήσεις µας (και όχι µόνο οι δικές µας, γιατί υπάρχει και το συλλογικό ασυνείδητο) ανά πάσα στιγµή.

Διαβάστε επίσης: Φιλαρέτη Κομνηνού: «Οι καλλιτέχνες δεν μπορούν να μένουν απομονωμένοι»

Πώς αισθάνεστε που ξαναβρίσκεστε στο Θέατρο Τέχνης έπειτα από 42 χρόνια – αν και µε άλλη ιδιότητα αυτήν τη φορά;

Συγκίνηση, τρακ και ενθουσιασµό. Επιστρέφω στον τόπο από όπου ξεκίνησα µια δηµιουργική πορεία και ταυτόχρονα στον τόπο του πρώτου µου εγκλήµατος.

Έχετε σκηνοθετήσει αρκετές παραγωγές όπερας σε σηµαντικά ευρωπαϊκά λυρικά θέατρα. Μπορείτε να πείτε ότι ανάµεσα στο θέατρο πρόζας και στην όπερα κάποιο από τα δύο σας ελκύει περισσότερο;

Το θέατρο είναι η επίσηµη σχέση, η όπερα η ερωµένη. Αλλά επειδή αυτό µου ακούγεται σαν δήθεν, ξένο και κλισέ, θα σας το πω πιο προσωπικά: στο θέατρο αισθάνοµαι σαν στο σπίτι µου, στην όπερα σαν στο εξοχικό µου. Οµως ούτε το σπίτι όπου µένω είναι δικό µου ούτε εξοχικό διαθέτω.

INFΟ

«Παλιοί καιροί» του Χάρολντ Πίντερ Σκηνοθεσία: Γιάννης Χουβαρδάς Πρωταγωνιστούν: Μαρία Κεχαγιόγλου, Χρήστος Λούλης, Μαρία Σκουλά Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν, Υπόγειο, Πεσμαζόγλου 5