Είκοσι χρόνια μετά την πρώτη του επαφή με τον «Καλιγούλα» του Αλμπέρ Καμύ, επιστρέφει σε μια παραγωγή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά
Συνέντευξη στη Στέλλα Χαραμή
Φωτογραφία Δημήτρης Ραπακούσης
Μακριά μαλλιά, στενό τζιν, sneakers και bomber τζάκετ. Η σημερινή εικόνα του Γιάννη Στάνκογλου δεν πρέπει να απέχει και πολύ από την προ εικοσαετίας όψη του, όταν ως φοιτητής της δραματικής διάβαζε για πρώτη φορά τον «Καλιγούλα» του Καμύ. «Θυμάμαι τους κραδασμούς της πρώτης ανάγνωσης και αυτούς πάλεψα να αναβιώσω. Γιατί ο εχθρός του ποιητή είναι ο χρόνος – κλέβει το πρώτο συναίσθημα». Μόλις έχει τελειώσει η πρόβα στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, διακηρύσσοντας σαρκαστικά σαν φαύλος αυτοκράτορας πως «όλα χάνονται μπροστά στον φόβο», και εκείνος ομολογεί πως είκοσι χρόνια τώρα φλερτάρει με τα όνειρά του και τιθασεύσει τους φόβους του.
Είναι σα να ακολουθείς μια κάποια τακτική, να χτίζεις τα επόμενα βήματα σου…
Ενίοτε στήνω παγίδες στον εαυτό μου. Είναι πράγματα με τα οποία είτε συνδέθηκα στο παρελθόν μου είτε τα βρήκα μπροστά μου μεγαλώνοντας και αισθάνομαι πως πάνω τους πρέπει να πατήσω. Και ή θα παραπατήσω και θα πέσω στο νερό ή θα ισορροπήσω και θα πάω παρακάτω.
Εχεις στήσει παγίδες για το μέλλον;
Ναι, θα ήθελα πολύ να κάνω τις «Επικίνδυνες σχέσεις» του Λακλό, το «Κουαρτέτο» του Μίλερ, το «Εγκλημα και τιμωρία», ακόμα και τον πολυπαιγμένο «Αμλετ».
«Ιούλιος Καίσαρας», Ετεοκλής στους «Επτά επί Θήβας» και τώρα «Καλιγούλας». Τα τελευταία χρόνια, συνδέεσαι επίμονα με πρόσωπα εξουσίας…
Δεν επιδιώκω να έχω σχέση με την εξουσία αλλά έτσι όπως μας έχουν περικυκλώσει τα αδιέξοδά της, θέλοντας και μη, έχω. Εχω ωστόσο βρει έναν τρόπο να στέκομαι απέναντί της, να την υποφέρω, να τη σχολιάζω. Ετσι εξηγείται που επιλέγω με αυτήν τη συνέπεια πολιτικά έργα. Βεβαίως, ο Καμί υπενθυμίζει όχι μόνο τη δυσθυμία που προκαλεί η εξουσία, αλλά και τη χρησιμότητά της. Αν έστω ένας ηγέτης είχε αντιληφθεί την ωφελιμότητα της εξουσίας, θα είχαμε άλλον κόσμο για να διαπραγματευτούμε. Γι’ αυτό και βάζει έναν φαύλο αυτοκράτορα να μιλήσει για την ελευθερία ή την αγάπη.
Είπες πως υπομένεις την εξουσία. Τι σημαίνει αυτό;
Πως την απορρίπτω και στρέφομαι προς την άγνοια. Παρότι στο παρελθόν έχω λειτουργήσει ακτιβιστικά, νιώθω πως στο τέλος δεν έμεινε ούτε ένα αποτύπωμα αντίστασης. Περιορίζομαι, λοιπόν, στην όποια μετατόπιση μου εξασφαλίζει η δουλειά μου.
Είναι μια αντίδραση μηδενισμού στον παραλογισμό που υπάρχει;
Εχω λειτουργήσει μηδενιστικά σε μια προσπάθεια να δω πιο καθαρά το τοπίο και να βρω κάτι άλλο για να πιαστώ. Ο,τι συμβαίνει αυτήν τη στιγμή μπάζει. Δες την υπερφορολόγηση, την απληρωσιά, τη φτώχεια, την ακροδεξιά. Εχουν ισοπεδωθεί τα πάντα. Προσωπικά δεν έχω ιδέα πού θα βρω την αναγέννηση μου.
Έχει δίκιο λοιπόν, ο Καμύ που δεν επιρρίπτει ευθύνες μόνο στον ψυχοπαθή αυτοκράτορα, αλλά και στον απαθή λαό…
Με απόλυτο τρόπο. Αλίμονο αν μόνο η εξουσία είχε την ευθύνη. Είναι η αυλή της εξουσίας ένα πολύ καθοριστικό στοιχείο, είναι και καθένας από εμάς. Να ενοχοποιήσουμε τους εαυτούς μας ως δείγμα αυτογνωσίας. Πόσες φορές έχουμε παραιτηθεί από τη δράση από αδιαφορία ή από τεμπελιά; Αν συνειδητοποιούσαμε τι αφήνουμε να μας συμβεί, θα είχαμε μπει σε έναν αγώνα χωρίς σταματημό.
Πιστεύεις, όπως και ο ήρωάς σου, πως η ευτυχία είναι άπιαστο όνειρο;
Ο Καλιγούλας πιστεύει ότι η ευτυχία βρίσκεται μόνο στον θάνατο. Οτι όλοι λίγο πολύ έχουμε γεννηθεί για να πονάμε. Εμένα πάλι, μου αρέσει η ζωή. Και παρότι οι απολαύσεις της δεν αρκούν με κρατούν ζωντανό. Ψάχνω το μερίδιο της ευτυχίας που μου αναλογεί.
Και πως ορίζεις την αγάπη;
Αγάπη είναι να επηρεάζεις τον άλλο γόνιμα, χωρίς να τον βλάπτεις. Αγάπη είναι η ειρηνική αλλαγή. Ωστόσο και πάλι ο Καμί λέει πως η «αγάπη είναι ένα τίποτα. Να ζεις είναι το αντίθετο του να αγαπάς». Για μένα η αγάπη είναι μέρος της φύσης και αν θέλεις να είσαι κομμάτι της, πρέπει να μάθεις να αγαπάς όπως αγαπά η φύση• με ένστικτο, αλήθεια… Βέβαια, τώρα σου έδωσα μια απάντηση και μόλις γυρίσω το κεφάλι μου θα πω «ωχ, μαλακία, είπα». Γιατί οι απαντήσεις είναι τόσο στιγμιαίες όσο και οι εκδοχές της αγάπης.
Γενικά ζεις αυτά που θέλεις;
Πολλές φορές. Πέρυσι έκανα ελεύθερη πτώση και να, αυτή ήταν μια στιγμή ευτυχίας. Εχασα κάθε όριο, κάθε σκοπό, ήρθα αντιμέτωπος με τον θάνατο και την ίδια στιγμή τον χλεύαζα. Σκεφτόμουν πως αν πεθάνω σήμερα θα είναι ωραία.
Δεν φοβάσαι τον θάνατο;
Πλέον όχι τόσο πολύ. Με κάτι τέτοιες φάσεις, ξεπέρασα καταθλίψεις, εκτίμησα την ενέργεια της ζωής και εκεί ο θάνατος δεν έχει θέση. Ολοι είμαστε ίσοι απέναντι στον θάνατο, οπότε ας ζήσουμε μια ζωή που πραγματικά θέλουμε. Ας αναζητήσουμε την αποσπασματική ευτυχία του κενού.
Είσαι ακραίος τύπος;
Είμαι. Απλώς τα τελευταία χρόνια φλερτάρω με τα άκρα μεν, έχοντας ένα δίχτυ ασφαλείας δε. Και νομίζω ότι θα δυστυχήσω μεγαλώνοντας αν στερηθώ αυτό το κομμάτι ζωής.
Κάνεις τα πράγματα με τον τρόπο σου;
Το θέατρο είναι μια ρομαντική κατάσταση και ίσως μου έχουν δοθεί ελευθερίες παραπάνω απ’ ότι στην καθημερινή ζωή. Πάντως και προτείνω και θέλω να έχω έναν δικό μου δρόμο εντός και εκτός δουλειάς.
INFO
«Καλιγούλας» του Αλμπέρ Καμί
Πρεμιέρα: 3 Φεβρουαρίου
Εως τις 26 Μαρτίου
Δημοτικό Θέατρο Πειραιά