Η Νάνα Παπαδάκη, η Έρη Ρίτσου και ο Μανόλης Πολέντας γράφουν στο Docville για τον Γιάννη Ρίτσο.
Είναι η δεύτερη χρονιά που η Νάνα Παπαδάκη ανεβάζει πολύ επιτυχημένα την παράσταση «Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού», βασισμένη στο ομώνυμο ποίημα του Γιάννη Ρίτσου. Από σήμερα και για τις επόμενες τρεις Κυριακές η παράστασή της θα πλαισιώνεται με μια σειρά ομιλιών, ένα ξεχωριστό αφιέρωμα στο έργο του ποιητή που με τους στίχους του ύμνησε τα ιδεώδη της Αριστεράς, τον έρωτα, τις υπαρξιακές αναζητήσεις.
«Με ενδιαφέρει να γιορτάσουμε την ποίηση του Ρίτσου. Δηλαδή να νιώσουμε τι σημαίνει στην εποχή μας και να μιλήσουμε για λιγότερο γνωστές πτυχές της ποίησής του. Και ύστερα από μια παράσταση –δηλαδή μια σκηνική προσέγγιση και θεατρική χειρονομία– να ακούσουμε σημαντικούς ποιητές και ποιήτριες της εποχής μας να προσεγγίζουν με τη δική τους φαντασία και γνώση την ποιητική του και να μοιράζονται τις σκέψεις τους με το κοινό» εξηγεί η σκηνοθέτιδα.
Το ποίημα «Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού», που ενέπνευσε την κ. Παπαδάκη και το μετέφερε στη σκηνή, γράφτηκε το 1960, συμπεριλήφθηκε στην ποιητική συλλογή «Τέταρτη διάσταση» το 1972 και αναφέρεται στον κύκλο των Ατρειδών. Η ηρωίδα του, η μυθική Ηλέκτρα, εξομολογείται στην παλιά τροφό της (η οποία παραμένει αφανής) ενδόμυχες σκέψεις της για όσα προηγήθηκαν και σημάδεψαν την προσωπικότητά της, τις επιλογές της καθώς και την ιστορία μιας χώρας. Συναντώντας την τέταρτη διάσταση, τον χρόνο, ο μύθος μεταφέρεται στη σύγχρονη πραγματικότητα και θέτει ζητήματα υπαρξιακής αγωνίας.
Η λειτουργία της ποίησης
«Από την πρώτη στιγμή αισθάνθηκα πολύ κοντά όχι στο πρόσωπο που μιλάει αλλά κυρίως στη σιωπή της ακροάτριας. Και μέσα από αυτήν ξεκλείδωσα τον λόγο της ηρωίδας. Τη μοναξιά, την εσωτερική σύγκρουση, τη σκέψη, τη ρίζα της φωνής της. Νιώθω ότι στην “Τέταρτη διάσταση” ο Ρίτσος μιλάει για τη λειτουργία της ποίησης και ότι σε αυτό τον ποιητικό μονόλογο η ρίζα της ποίησης εντοπίζεται στη σχέση μάνας – κόρης. Και μιας τροφού που γνώρισε και τις δύο. Τρεις διαφορετικές εκφάνσεις της ζωής ενώνονται σε μία μέσω μιας τέταρτης που τις εμπεριέχει. Που είναι η ίδια η ποίηση. Ως μια μεγάλη θηλυκή αρχή».
Το ανέβασμα του ποιητικού μονολόγου αποτέλεσε πρόκληση για την ηθοποιό. «Πώς ο συνταρακτικός λόγος του ποιητή θα περάσει στο κοινό και θα το συνεπάρει, όπως συνεπήρε κι εμένα. Πώς η ανάσα και η φαντασία μου θα μπορέσουν να συμπορευτούν με τον κόσμο του ποιητή. Πώς θα γίνω η συνάντησή μου με το κείμενο διατηρώντας τη σωματικότητα και την προσωπικότητά μου. Και φυσικά να μιλήσω για κάτι που με απασχολεί έντονα: τη μάχη μιας γενιάς με παραδομένους κόσμους και βεβαιότητες. Το έργο του Ρίτσου είναι παλλόμενο και διαχρονικό».
Διαβάστε επίσης: Η γυναίκα στο έργο και στη ζωή του Νίκου Καββαδία
Το πρόγραμμα των ομιλιών
Στις 13/1 ο Τίτος Πατρίκιος θα μιλήσει για τη γνωριμία του με τον ποιητή στον Αϊ-Στράτη και τον «Ρίτσο ως άνθρωπο»· στην «Τέταρτη διάσταση» θα εστιάσουν ο Κώστας Παπαγεωργίου μελετώντας τον «Χρόνο των ανθρώπων και των πραγμάτων» και ο Γιάννης Αντιόχου («Αναψηλαφώντας το χωροχρονικό πάθος στην “Τέταρτη διάσταση”»). Στις 20/1 θα μιλήσουν ο Αλέξιος Μάινας («Η ποίηση του Ρίτσου: Τέταρτη και άλλες διαστάσεις της») και η Μαρία Κουλούρη («Σπασμένος καθρέφτης το κάθε όνομα»). Στις 27/1 θα μιλήσουν ο Γιώργος Χρονάς («Ο Ρίτσος της ζωής μου»), ο Σταύρος Σταυρόπουλος («Τερατώδες αριστούργημα») και η Κατερίνα Χανδρινού («Υπερώον»). Στις 3/2 θα μιλήσουν ο Μανόλης Πολέντας («Ρίτσος – Ο ποιητής ταμένος»), ο Σταμάτης Πολενάκης («Γιάννης Ρίτσος – Η σκοτεινή ρίζα της ποίησης» και η Λένα Καλλέργη που θα εστιάσει σε τρία ποιήματα από την τελευταία συλλογή του «Αργά, πολύ αργά μέσα στη νύχτα». Την τελευταία Κυριακή η κόρη του ποιητή, η συγγραφέας Ερη Ρίτσου, θα παρευρεθεί ως τιμώμενη προσκεκλημένη της εκδήλωσης.
Η Έρη Ρίτσου για την ανάγκη να μνημονεύουμε τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο
«Τον Ρίτσο όσο τον διαβάζω τόσο ανακαλύπτω πράγματα που δεν είχα δει σε προηγούμενες αναγνώσεις μου, μια που δεν υπάρχει πτυχή της ανθρώπινης ζωής, σκέψης και αισθήματος που να μη βρίσκεται μέσα στην ποίησή του, μια που τίποτε το ανθρώπινο δεν του είναι ξένο, μια που το έργο του είναι ένας καθρέφτης μέσα από τον οποίο βλέπουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο. Υποθέτω ότι κάπως έτσι αντιδρούν και οι υπόλοιποι αναγνώστες του. Το αληθινό και σπουδαίο έργο είναι πάντα επίκαιρο και για τούτο μας αγγίζει πάντα και για τούτο το μνημονεύουμε».
Ωδή στον Γιάννη Ρίτσο. Τον οικουμενικό άνθρωπο, τον ποιητή της ρωμιοσύνης
Μανόλης Πολέντας
“Ο ποιητής-ταμένος”
* Ποιητής, ραδιοφωνικός παραγωγός
Ο Γιάννης Ρίτσος είναι ο πιο «μονάχος και αβοήθητος» ποιητής της σύγχρονης Ελλάδας. Η συνέχεια του στίχου «της λευτεριάς ταμένος» εννοείται και δεν χρειάζεται ανάλυση – η ιδεολογία του είναι και η απόδειξη: η λευτεριά του ατόμου που κερδίζεται μόνο ως συνέπεια της λευτεριάς του συνόλου. «Μονάχος και αβοήθητος». Συμβαίνει μόνο με τις ελάχιστες, λαμπρές περιπτώσεις ποιητών που είναι «γεννημένοι» ποιητές. Που έχουν τη μοίρα να τους εισορμίζουν, ενίοτε σε ύδατα λιμνάζοντα, οι εκάστοτε φιλόδοξοι εξουσιαστές, όχι πάντα χωρίς ιδιοτέλεια. Υπάρχουν και οι ποιητές που εισορμούν εθελουσίως σε παρέες και κόμματα με σκοπό την αυτοπροβολή. Οχι ο Γιάννης Ρίτσος. Ο ποιητής της λευτεριάς ταμένος τάσσεται υπέρ του αγώνα για την ομορφιά της ζωής με βλέμμα πάνω από την ατομική προβολή. Γίνεται σύντροφος και συναγωνιστής με τον λαό πάνω από όλα. Για τον Κομμουνισμό. Αυτός ήταν και παραμένει –με το έργο του– ο Γιάννης Ρίτσος.
Ο ποιητής που ήταν ποιητής από τότε που μάθαινε να περπατάει πλάι στη μητέρα του. Από τότε που ακόμη δεν γνώριζε πως «άρμεγε με τα μάτια του το φως της οικουμένης». Ο ποιητής που πληγώθηκε σαν είδε την κατάρρευση του αγώνα στη δεκαετία του 1980, όμως δεν πρόδωσε, δεν αλλοιώθηκε, μέχρι τέλους. Συνηθίζεται από τους ποιητές που δηλώνουν υπεράνω ή άνευ πολιτικής ταυτότητας να είναι καχύποπτοι απέναντι στην ποίηση που έχει στρατευτεί πολιτικά. Καχύποπτοι σε σχέση με την ποιότητα της ίδιας της ποίησης, φοβούμενοι ότι κινδυνεύει να υποπέσει στο επίπεδο της μανιφεστικής προπαγάνδας. Και είναι σωστή αυτή τους η καχυποψία. Είναι όμως οι σπάνιες περιπτώσεις, όπως αυτή του Ρίτσου, που η καχυποψία «παραμερίζει για να περάσει ο ποιητής». Σήμερα που ο πλανήτης συνεχίζει να μαστίζεται από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, την ώρα που ο καπιταλισμός, ενώ ψυχορραγεί, συνεχίζει να μην καταθέτει τα όπλα, η ποίηση του Γιάννη Ρίτσου και πάλι «πετιέται αποξαρχής κι αντρειεύει και θεριεύει».
INFO
Η παράσταση της Νάνας Παπαδάκη «Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού» από σήμερα και για τις επόμενες τρεις Κυριακές θα πλαισιώνεται με ομιλίες. Παραστάσεις από 12/1 έως 3/2.
Σάββατο έναρξη παράστασης στις 21.00. Κυριακή έναρξη παράστασης στις 19.50. Εναρξη ομιλιών στις 21.00.
Θέατρο Αργώ, Μεταξουργείο
Άλκη Ζέη: “Σήμερα δεν είναι η εποχή των μεγάλων του πολιτισμού” – Συνέντευξη στο Documento