Ο Έλληνας γεωλόγος που βρέθηκε με τη NASA στη νοτιότερη ήπειρο της Γης μιλάει στο Documento
Μέσω της µελέτης των µετεωριτών οι επιστήµονες µπορούν να κατανοήσουν πώς σχηµατίστηκε και πώς εξελίχτηκε το ηλιακό µας σύστηµα. Ο Γιάννης Μπαζιώτης, επίκουρος καθηγητής Ορυκτολογίας – Πετρολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Αθηνών, είναι ο πρώτος Ελληνας γεωλόγος που πήρε µέρος σε αποστολή αναζήτησης και περισυλλογής µετεωριτών της NASA στην Ανταρκτική. Η οµάδα στην οποία συµµετείχε ταξίδεψε πέρυσι τον Νοέµβριο στην παγωµένη ήπειρο και περισυνέλεξε 263 µετεωρίτες από τα πεδία µπλε πάγου. Αφορµή της συνάντησής µας ήταν η κυκλοφορία του βιβλίου του «Ένας Έλληνας στην Ανταρκτική. 80 ηµέρες. Αναζητώντας µετεωρίτες µε τη NASA» στο οποίο περιγράφει το χρονικό της αποστολής.
Το παιδικό όνειρο που πραγµατοποιήθηκε
Όλα ξεκίνησαν το 1990 όταν ο Γιάννης Μπαζιώτης, παιδί ακόµη, άρχισε να ονειρεύεται ένα ταξίδι στην Ανταρκτική µε τη NASA. «Είχα ακούσει για τη NASA, όπως πολύς κόσµος άλλωστε. Μεταξύ άλλων, εκεί είχε πάει και το παιδί µιας γειτόνισσας, το οποίο µπορούσε να λύσει και να δέσει ένα ραδιόφωνο µέσα σε πέντε λεπτά. Σίγουρα αυτό µε είχε επηρεάσει, όπως και κάποια ντοκιµαντέρ που είχα δει» λέει. Η σκέψη να πάει στην Ανταρκτική µε τη NASA µε συγκεκριµένο στόχο, για να ανακαλύψει δηλαδή µετεωρίτες, ήρθε το 2012 όταν εργαζόταν στην Αµερική, σε ένα πρόγραµµα της διαστηµικής υπηρεσίας της χώρας που αφορούσε µετεωρίτες από τον Αρη.
Κάπως έτσι πήρε µέρος στην αποστολή ANSMET, η οποία από το 1976 έχει φέρει στους επιστήµονες περίπου 23.000 µετεωρίτες. «Το 40% των µετεωριτών που έχουν βρεθεί µέχρι αυτήν τη στιγµή σε όλη τη Γη προέρχεται από την Ανταρκτική. Η δεύτερη περιοχή σε αριθµό ανάκτησης µετεωριτών είναι το Μαρόκο, η δυτική Σαχάρα. Αυτό συµβαίνει γιατί πρόκειται για περιοχές στις οποίες µπορείς να διακρίνεις εύκολα κάποιο πέτρωµα, κυρίως γιατί δεν υπάρχει βλάστηση».
Από την τελική επιλογή των συµµετεχόντων στο Κλίβελαντ προέκυψε µια οµάδα οκτώ ατόµων, η οποία αποτελούνταν από ανθρώπους που είχαν εµπειρία και άλλους που θα συµµετείχαν για πρώτη φορά. Μόλις η οµάδα έφτασε στην Ανταρκτική εγκαταστάθηκε για δέκα µέρες στην κεντρική βάση McMurdo, µια µικρή πολιτεία περίπου 1.000 ατόµων κατά την καλοκαιρινή σεζόν, προτού ταξιδέψει στο βαθύ πεδίο της Ανταρκτικής.
Οι δυσκολίες στο εσωτερικό της παγωµένης ηπείρου δεν είναι λίγες. «Πήγαµε την περίοδο του καλοκαιριού, που σηµαίνει ότι η θερµοκρασία είναι περίπου στους -30 βαθµούς Κελσίου. Η πιο χαµηλή που βιώσαµε είναι στους -45 µε -50 βαθµούς. Το κρύο ήταν από τις µεγάλες δυσκολίες, ωστόσο µπορεί να ξεπεραστεί µε τον κατάλληλο εξοπλισµό. Πολύ επικίνδυνες είναι οι ρωγµές στον πάγο, οι οποίες µπορεί να φτάσουν ακόµη και τα είκοσι µέτρα σε βάθος. Πολλές φορές καλύπτονται από χιόνι. ∆ηµιουργείται έτσι µια χιονογέφυρα, η οποία σε κάποιες περιπτώσεις µπορεί να καταρρεύσει εύκολα και να βρεθείς µέσα στη ρωγµή». Γι’ αυτό τον λόγο όταν η οµάδα περνάει από τα πραγµατικά δύσκολα πεδία πάγου έχει σηµασία να την καθοδηγεί κάποιο έµπειρο µέλος.
Ένα άλλο πρόβληµα που µπορεί να προκύψει στο βαθύ πεδίο της Ανταρκτικής είναι να προκληθεί ατύχηµα µε το κουζινάκι που υπάρχει µέσα στη σκηνή, το οποίο λειτουργεί µε προπάνιο. Το πιο σηµαντικό ζήτηµα όµως που καλείται κανείς να αντιµετωπίσει στην παγωµένη έρηµο είναι η µοναξιά. «Εγώ δεν την ένιωσα, ένας από τους συµµετέχοντες όµως τη βίωσε έντονα. Ήθελε κάθε ηµέρα να τηλεφωνεί στους φίλους του από το δορυφορικό τηλέφωνο που είχαµε. Παλιότερα κάποιος γύρισε στην κεντρική βάση γιατί δεν άντεξε στην ύπαιθρο λόγω ψυχικής πίεσης». Στο ταξίδι αυτό το µάτι βλέπει µόνο άσπρο. Τα µόνα ζώα που συναντά κάποιος στην Ανταρκτική είναι οι φώκιες, τα θαλασσοπούλια σκούα, οι πιγκουίνοι και οι φάλαινες. «Όλα αυτά στις ακτές. Στο εσωτερικό της ηπείρου δεν υπάρχει τίποτε, ούτε καν βακτήρια».
Τα µυστικά των µετεωριτών αποκαλύπτονται
Κάθε βράδυ στη συνάντηση που είχε η οµάδα διάβαζονταν αποσπάσµατα από το ογκώδες βιβλίο του Ρόλαντ Χάντφορντ «Race for South Pole», στο οποίο αντιπαρατίθεται η ιστορία του Ρόµπερτ Φάλκον Σκοτ µε εκείνη του Ρόαλντ Αµούνδσεν, των εξερευνητών που ηγήθηκαν των δύο αποστολών που έφτασαν πρώτες στον Νότιο Πόλο τον ∆εκέµβριο του 1911. «∆ιαβάζαµε τα αποσπάσµατα που αναφέρονταν στην αντίστοιχη ηµέρα µ’ εµάς. Ξέραµε ανά πάσα στιγµή πού βρισκόµασταν εµείς σε σχέση µε εκείνους».
Η οµάδα της ANSMET στην οποία συµµετείχε ο κ. Μπαζιώτης προσπαθεί να εντοπίσει µετεωρίτες που προέρχονται κυρίως από τον Άρη, τη Σελήνη, από αστεροειδείς και υπολείµµατα αστεροειδών που αποτελούν µικρά πλανητοειδή τα οποία έχουν δηµιουργηθεί στα πρώτα στάδια του ηλιακού µας συστήµατος. «Υπάρχει µια οµάδα µετεωριτών που λέγονται χονδρίτες και αποτελούν το 86% όσων έχουν ανακτηθεί. Συνήθως τους καταλαβαίνουµε µε το µάτι. Σε κάθε περίπτωση όµως όταν είσαι στην ύπαιθρο δεν µπορείς να πεις µε απόλυτη βεβαιότητα από πού προέρχεται κάθε µετεωρίτης».
Με την ιδιότητα του γεωλόγου ο κ. Μπαζιώτης µελετάει τις συγκρούσεις των αστεροειδών στο διάστηµα. «Από το δείγµα µπορώ να βγάλω συµπεράσµατα σχετικά µε τις συνθήκες πίεσης και θερµοκρασίας που επικρατούσαν κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης». Την προτελευταία ηµέρα προτού η οµάδα επιστρέψει στη βάση κι ενώ τυπικά είχε ολοκληρωθεί η αποστολή, ο ίδιος ανακάλυψε έναν µετεωρίτη και έγραψε ιστορία ως ο πρώτος επιστήµονας που ανακάλυψε µετεωρίτη στην περιοχή Amundsen.
Νύχτα ξαναείδε µε την επιστροφή του στη Νέα Ζηλανδία. «Είχα να δω σκοτάδι περίπου τρεις µήνες. Το πιο περίεργο για µένα ήταν η πρώτη βροχή που έπεσε και η µυρωδιά των πρώτων λουλουδιών που αντίκρισα. Για περίπου τρεις µήνες ένιωθα ότι είχα χάσει την αίσθηση της όσφρησης». Έχοντας ήδη την εµπειρία του ταξιδιού θα ήθελε να ξαναβρεθεί στις αχανείς εκτάσεις του πάγου. «Για την πρώτη φορά περίµενα πέντε ολόκληρα χρόνια. ∆εν µε πειράζει να περιµένω για όσο χρειαστεί».
INFΟ
Το βιβλίο του Γιάννη Μπαζιώτη «Ενας Ελληνας στην Ανταρκτική. 80 ημέρες. Αναζητώντας μετεωρίτες με τη NASA» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις iWrite.
Οι φωτογραφίες που τράβηξε στην Ανταρκτική θα εκτίθενται έως τις 30/11 στο Μουσείο Ηρακλειδών στο πλαίσιο της έκθεσης «200 Χρόνια και 80 Ημέρες: Από τον SERES στην Ανταρκτική», η οποία θα διαρκέσει έως τις 30/11.
