Τα πράγματα ούτως ή άλλως δεν είναι ικανοποιητικά. Ας πούμε ότι δεν “περνάμε καλά” στη σύγχρονη Δυτική κοινωνία και πάλι θα πρέπει να αισθανόμαστε τυχερές που δε ζούμε σε κάποιο βάρβαρο καθεστώς, δολοφονικό και άγριο.
Ας πούμε, επίσης, ότι η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας εκφράζεται (τελικά) κάπως σα να είναι τα “προσωπικά” μας Χριστούγεννα: Μία ημέρα μέσα σε ολόκληρο τον χρόνο που μας λένε χρόνια πολλά, μας χαρίζουν λουλούδια και μας κάνουν εκπτώσεις σε βασικά ήδη επιβίωσης (sic): Καλλυντικά κι εσώρουχα.
Κι ούτε που έχει κάποια σημασία, αφού από την αρχή μέχρι το τέλος της κάθε μέρας ξέρουμε πού ζούμε και πώς. Ακόμα κι αν δεν μπορούμε όλες μας να το εκφράσουμε με λέξεις-γαρνιτούρες, δεν υπάρχει ούτε μία γυναίκα που να μην έχει δεχθεί ποτέ καμία επίθεση στην ζωή της: Σωματική, λεκτική, υποτιμητική, σεξιστική. Και προσωπικά δεν γνωρίζω καμία γυναίκα που να μην έχει υποστεί κάποιου είδους παρενόχληση.
Κι όμως, ακόμα κι έτσι, σε ένα ούτως ή άλλως άδικο πλαίσιο, κάποιες από εμάς ζούνε ακόμα χειρότερα, ασύγκριτα πιο δύσκολα. Και είναι οι τρανς γυναίκες.
Το μεγαλύτερο -και ρατσιστικό, φυσικά- επιχείρημα είναι ότι δεν μπορούμε να καταλάβουμε πώς γίνεται να γεννιέσαι αγόρι και να αποφασίζεις ότι θες να γίνεις κορίτσι, λες και πρόκειται για κάποιον φετιχισμό, πάντοτε με σεξοκεντρικό πρόσημο. Όπως προ ελαχίστων, στην πραγματικότητα, ετών η μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία θεωρούσε πως οι ομοφυλοφιλία είναι προσωπική επιλογή γιατί ας πούμε κάποια στιγμή στην ζωή σου ξύπνησες ένα πρωί και είπες ότι θέλεις να ζήσεις περίπου σα μαύρο πρόβατο μιας κοινωνίας που γνωρίζει καλύτερα απ’ όλα να περιθωριοποιεί και να χλευάζει.
Ωστόσο, έχει μία σημασία η κατανόηση: Τρανς άτομα υπήρχαν πάντοτε. Άτομα που το βιολογικό τους φύλο δεν τα καθόρισε, που ζούσαν όπως επιθυμούσαν πίσω από κλειστές πόρτες. Μέχρι που αποφάσισαν να τις ανοίξουν γιατί δεν γινόταν αλλιώς.
Οφείλουμε να παραδεχτούμε πως η διεκδίκηση των δικαιωμάτων σε σχέση με το φύλο έχει μία αλληλουχία: Ξεκίνησε από τις γυναίκες, ακολούθησαν οι αγώνες των ομοφυλοφίλων και στη συνέχεια -πράγμα που έγινε εντονότερο αργότερα- των τρανς ατόμων. Ωστόσο, αν ψάχνουμε για αυτό που λέμε “εναρκτήριο λάκτισμα” μάλλον θα πρέπει να το εντοπίσουμε στην δεκαετία του ’60.
Sylvia Rivera: Μια Επανάσταση μέσα στην Επανάσταση
Η δεκαετία του ’60 ήταν εκείνη που “έριξε τα μπετά” στην υπόθεση των διεκδικήσεων. Η σεξουαλική επανάσταση έφερε στην επιφάνεια όλα εκείνα που η συστηματική καταπίεση προσπαθούσε επιμελώς να κρύψει: Την ανθρώπινη επιθυμία. Την ανθρώπινη επιθυμία για αξιοπρεπή ζωή, στην πραγματικότητα. Χωρίς ντροπή, χωρίς χλεύη αν αυτό ήταν δυνατόν.
Έτσι, οι φωνές αναγκάστηκαν να υψωθούν κι ίσως να ενωθούν στα σημεία -αν και όχι απολύτως. Η έντονη ριζοσπαστικοποίηση της Δεκαετίας των Κινημάτων (του αντιρατσιστικού, του αντιπολεμικού, του γυναικείου) κάποια στιγμή έφτασε σε ένα μπαράκι γεμάτο αγόρια που φιλιούνται μεταξύ τους, κορίτσια που φιλιούνται μεταξύ τους και κορίτσια που “γεννήθηκαν αγόρια”, αλλά -όπως θα πει η η τρανς ακτιβίστρια Sylvia Rivera “τους άρεσε να φορούν ψηλοτάκουνα και κόκκινα κραγιόν”.
Είμαστε, λοιπόν, στην εξέγερση του Stonewall. Στις 28 Ιουνίου του 1969 η αστυνομία επιτίθεται στους θαμώνες ενός γκέι μπαρ στη Νέα Υόρκη. Επιχείρηση ρουτίνας για την εποχή, αφού το νομικό πλαίσιο της περιόδου το επέβαλε, αλλά εκείνη την ημέρα η αστυνομία ήρθε αντιμέτωπη με ένα πολύ “έτοιμο” πλήθος. Το Stonewall δε μάζευε τη διανοούμενη -ας πούμε- αφρόκρεμα των γκέι ακτιβιστών, που προσπαθούσαν αν πείσουν την αμερικανική κοινωνία να τους αποδεχτεί ειρηνικά. Το Stonewall μάζευε το περιθώριο του περιθωρίου: drag queens, τρανς, butch λεσβίες μα πάνω απ’ όλα ανθρώπους που δεν ανήκαν σε καμία κοινωνική αφρόκρεμα, σε καμία διανοούμενη μεσαία τάξη. Κι όπως φαντάζομαι είναι πολύ γνωστό, η περιθωριοποίηση των φτωχών οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερη φτώχεια.
Και εγένετο εξέγερση. Εμβληματική μορφή ανάμεσα στους εξεγερμένους ήταν η Sylvia Rivera, η τρανς ακτιβίστρια που άφησε ιστορία. «Όλοι όσοι παλέψαμε στο Stonewall είχαμε εμπλακεί με κάποιο τρόπο σε κάποιο από τα κινήματα της εποχής: των αστικών/πολιτικών δικαιωμάτων, το γυναικείο, το αντιπολεμικό. Ήμαστε όλοι ακραίοι, ριζοσπάστες. Αυτός πιστεύω πως ήταν και ο λόγος που ξέσπασε η εξέγερση στο Stonewall. Είχαμε κάνει ήδη τόσα πολλά για όλα τα άλλα κινήματα. Τώρα είχε φτάσει η ώρα και για εμάς» θα πει. Και η ώρα τους έφτασε, όπως σημειώνει, γιατί είχε μάθει τι σημαίνει να εισπράττει την βία ενός κράτους που δεν δεχόταν τους αυτοπροσδιορισμούς. Μάλιστα, ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «Είχαμε πάντα την αίσθηση ότι ο πραγματικός μας εχθρός ήταν οι μπάτσοι. Δεν περιμέναμε, βέβαια, τίποτα καλύτερο απ’ αυτούς, μας συμπεριφέρονταν λες κι είμαστε ζώα. Και γι’ αυτούς, πράγματι ήμασταν. Μας χτυπούσαν στους δρόμους, μας βίαζαν, μας συλλάμβαναν»
Στο Stonewall, φυσικά, δεν ήταν η μόνη και μία από τις όμορφες περιπτώσεις της αλληλουχίας των κινημάτων εκφράστηκε μέσα από την Marsha Johnson, την μαύρη τρανς ακτιβίστρια του θερμού εκείνου καλοκαιριού.
Έτσι, μετά το Stonewall μπήκαν τα θεμέλια μίας κοινωνικής ισότητας που ακόμα περιμένουμε. Και για την ιστορία, η Sylvia Rivera δεν σταμάτησε εκεί. Με εχθρό την εξαθλίωση των νέων άπορων τρανς που ζουν στο δρόμο, σχηματίζει με τη φίλη της Marsha P Johnson, την STAR (Street Transgender Action Revolutionaries), μια ριζοσπαστική ομάδα που προσπαθούσε να βοηθήσει τρανς που ήταν άστεγες, εκδιδόμενες κλπ. Γίνεται ιδρυτικό μέλος του Gay Liberation Front και του GAA (Gay Activists Alliance.
Και, επειδή οι συμβολισμοί εξοντώνουν όσο κι η πραγματικότητα, η εμβληματική Sylvia πριν πεθάνει φιλοξενούνταν σε κέντρο απόρων στο Μπρούκλιν και “έφυγε” στα 51 της.
Και τώρα; Τι;
Σήμερα τα πράγματα -με όλο το νερό που μπήκε στο αυλάκι και με όλο το μελάνι που χύθηκε στις αναλύσεις- παραμένουν φρικτά. Αυτή είναι μία κυριολεξία: Παραμένουν φρικτά. Οι τρανς γυναίκες εξοντώνονται. Δολοφονούνται, βιάζονται, δέχονται επιθέσεις μίσους. Βιώνουν κοινωνικό αποκλεισμό σε όλα τα επίπεδα: Από την δυσκολία να βρουν δουλειά -με αποτέλεσμα να είναι άπορες, φτωχότερες από τις ήδη φτωχές “γεννημένες” γυναίκες, να καταφεύγουν στην πορνεία- μέχρι τον αποκλεισμό από κοινωνικούς χώρους “που δεν θέλουν εδώ μέσα τραβέλια”. Μέχρι τον αποκλεισμό -τελεία.
Και τα κινήματα, κύριες και κύριοι; Η ριζοσπαστικοποίηση της δεκαετίας του ’60 δεν μπορεί να επαναληφθεί, όχι σε ένταση αλλά σε σύσταση. Η στάση της κοινωνίας έχει μεταβληθεί, πράγμα που ήταν και το ζητούμενο. Αλλά η αλληλεγγύη παραμένει βασικό όρος. Οπότε, σήμερα βλέπουμε ένα -μάλλον- “μούδιασμα” σε ό,τι αφορά τις τρανς διεκδικήσεις. Αν και η ίδια η κοινότητα είναι πιο οργανωμένη και συνειδητοποιημένη σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες, αγκάθι παραμένει η αντιμετώπιση από μερίδα φεμινιστικών οργανώσεων, που αντιμετωπίζουν τις -επίσης- γυναίκες ως κάτι ξένο ή άγνωστο ή μη εντασσόμενο. Η επιχειρηματολογία ποικίλει: Από το πιο ακραίο, ότι γεννήθηκαν άντρες (!) και επομένως έχουν ενσωματώσει την πατριαρχία, μέχρι το απλουστευτικό ότι αντιμετωπίζουμε τα ίδια προβλήματα και θα τα πολεμήσουμε με την ίδια μέθοδο.
Αλλά δεν αντιμετωπίζουμε τα ίδια προβλήματα, ούτε τον ίδιο σεξισμό, ούτε τον ίδιο ρατσισμό. Κι αυτή είναι μία δύσκολη αλήθεια. Ο αποκλεισμός των τρανς γυναικών από την εργασία, την πολιτική, την έκφραση θυμίζει σκοτεινές εποχές για το γυναικείο φύλο.
Και το πρόβλημα με του αποκλεισμού εντοπίζεται και σε ό,τι αφορά το ευρύτερο πεδίο των διεκδικήσεων. Ακόμα και αν στο επίπεδο του δικαιωματικού πλέον εντάσσεται σχεδόν πάντοτε το γυναικείο ζήτημα και σε μεγάλο βαθμό το ζήτημα της ισότητας απέναντι στους ομοφυλόφιλους, η τρανς κοινότητα παραμένει σε μία σχετική αφάνεια, συχνά κάτω από την ομπρέλα του LGBT χώρου. Την ίδια στιγμή, οι επιθέσεις συνεχίζονται κανονικά και είναι απείρως περισσότερες από αυτές που δημοσιοποιούνται.
Κι όμως υπάρχει φως
Φέτος ψηφίστηκε το νομοσχέδιο για την ταυτότητα φύλου, που επιτέλους -μετά από χρόνια διώξεων, κοινωνικού “εγκλωβισμού” και αντιμετώπισης ζωντανών ανθρώπων σα να είναι φαντάσματα- δίνει την δυνατότητα στα τρανς άτομα να προσδιορίζονται επίσημα με βάση το κανονικό τους φύλο. Αυτό που είναι, δηλαδή.
Βεβαίως, ο νόμος είναι ημιτελής ή εν πάσι περιπτώσει χρειάζεται προσθήκες, όπως επισημαίνουν τόσο η Διεθνής Αμνηστία όσο και η τρανς κοινότητα. Αλλά η σημασία μιας αρχής δεν μπορεί να παραγνωριστεί, τουλάχιστον γνωρίζουμε πως έτσι κερδίζονται οι μάχες.
Και η συγκεκριμένη κερδήθηκε με αντίπαλη επιχειρηματολογία την… “αμαρτία” και την “ανωμαλία”. Από την καταδίκη και τις πολεμικές ιαχές της Εκκλησίας και μερίδας του πολιτικού κόσμου ως και… εξωγήινους στον Υμηττό που λένε στα παιδιά να αλλάξουν φύλο.
Έτσι, λοιπόν, σήμερα που θα μιλήσουμε για αγώνες και για διεκδικήσεις και για ισότητα, που θα μιλήσουμε για τις γυναίκες και τα δικαιώματα και όλα αυτά που μας έχουν απομείνει μέχρι να μπορέσουμε να ζήσουμε σε έναν καλύτερο κόσμο, να μην ξεχνάμε πως είμαστε όλες γυναίκες, όλες μας κανονικές και όλες μας αναγκασμένες να μα ζήσουμε ανθρώπινα. Ή, ανά περιπτώσεις, για αρχή να καταφέρουμε να ζήσουμε.
