Ο «Μεγάλος απατεώνας» του Χέρμαν Μέλβιλ κυκλοφορεί σε μετάφραση του Χαράλαμπου Γιαννακόπουλου και επίμετρο της Ελένης Κεχαγιόγλου από, στη σειρά sub rosa των εκδόσεων Πατάκη.
Μια πρωταπριλιά, το ατμόπλοιο «Φιντέλ» ταξιδεύει στον Μισσισσιππή, κατευθυνόμενο στη Νέα Ορλεάνη· είναι –σε αντίστιξη με το όνομά του που σημαίνει «πιστός»– γεμάτο απατεώνες. Ή μήπως πρόκειται απλώς για έναν μεγάλο απατεώνα, που διαρκώς μεταμορφώνεται; Έναν άντρα που, αλλάζοντας διαρκώς ταυτότητα, προσπαθεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη των συνεπιβατών του για να τους εξαπατήσει; Εμφανίζεται άλλοτε σαν ζητιάνος, άλλοτε σαν επιτυχημένος επιχειρηματίας, άλλοτε σαν φιλάνθρωπος και άλλοτε σαν κοσμοπολίτης τζέντλεμαν. Κανείς δεν ξέρει ποιος στ’ αλήθεια είναι ούτε γιατί ακριβώς το κάνει αυτό. Η παραπλάνηση των άλλων εκ μέρους του φαντάζει αυτοσκοπός.
Για πρώτη φορά στα ελληνικά, ένα μυθιστόρημα για τις περσόνες που υιοθετούν οι άνθρωποι, κατασκευάζοντας, κατά περίσταση, την ταυτότητα που επιλέγουν. Μια πολυεπίπεδη κατεδαφιστική σάτιρα της αμερικάνικης κοινωνίας από την αριστοτεχνική πένα του συγγραφέα του Μόμπυ Ντικ τη δεκαετία πριν από το ξέσπασμα του Αμερικανικού Εμφυλίου. Μια πολυεπίπεδη κοινωνική σάτιρα, μια διασκεδαστική εγκυκλοπαίδεια της (μικρο)απάτης, μια αλληγορική πραγματεία για την «τέχνη της εξαπάτησης». Ένα μυθιστόρημα για όποιον θέλει πραγματικά να καταλάβει την καρδιά του σκότους της αμερικανικής κοινωνίας, που συγκαταλέγεται στην τριάδα των καλύτερων έργων του Μέλβιλ μαζί με τον Μόμπυ Ντικ και το Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς.
«Ενώ στη μυθοπλασία επιτρέπεται το παιχνίδι της επινόησης, παρ’ όλα αυτά υπάρχει η απαίτηση να μην προκύπτουν ποτέ αντιφάσεις ως προς τα γεγονότα που παρουσιάζει ένα μυθοπλαστικό έργο – κι όμως, δεν είναι μήπως γεγονός ότι ανθρώπινος χαρακτήρας χωρίς αντιφάσεις είναι είδος σπάνιο στην πραγματική ζωή;»
Ο μεγάλος απατεώνας, Κεφάλαιο 14
ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΜΕΤΡΟ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ:
Το Confidence-Μan: His Masquerade ‒Ο μεγάλος απατεώνας: Οι μεταμορφώσεις του‒ όπως είναι ο πλήρης τίτλος του μυθιστορήματος, κυκλοφόρησε την Πρωταπριλιά (April Fool’s Day για τους Αγγλοσάξονες) του 1857, την ίδια μέρα που αρχίζει και η δράση του μυθιστορήματος.
Στις 18 Νοεμβρίου 1856, οι εκδότες του Μέλβιλ ανακοινώνουν ένα καινούριο έργο, ένα «υπέροχο παιγνιώδες κείμενο από τον χιουμορίστα και φιλόσοφο συγγραφέα». Στις 31 Μαρτίου 1857, μία μέρα πριν από την επίσημη κυκλοφορία του βιβλίου στην Αμερική, στην τιμή του ενός δολαρίου (η αγγλική έκδοση θα ακολουθούσε στις 3 Απριλίου), ο στενός φίλος του Μέλβιλ Evert Duyckinck, βιογράφος, επιμελητής και κριτικός, σημειώνει ότι πρόκειται για σπουδαίο σατιρικό έργο, στα χνάρια του Βολταίρου και του Σουίφτ.
Ο Μέλβιλ κατά πάσα πιθανότητα οφείλει την ιδέα του μυθιστορήματος σε μια πραγματική ιστορία, στον βίο και την πολιτεία του απατεώνα Ουίλλιαμ Τόμσον (όπως ήταν ένα από τα πολλά ονόματα που χρησιμοποιούσε), που έδρασε στη Νέα Υόρκη, στα τέλη της δεκαετίας του 1840. Στο ρεπορτάζ της εφημερίδας The New York Herald (8.7.1849) κατά την εκδίκαση της υπόθεσης, ο συντάκτης, εμπνεόμενος από τις επικλήσεις του Τόμσον στην «εμπιστοσύνη», τον βάφτισε «confidence man», το οποίο ακολούθως έγινε συνώνυμο του «απατεώνα».
Η έκδοση του Μεγάλου απατεώνα ήταν σκέτη αποτυχία: οι πωλήσεις ήταν πενιχρές, ενώ ούτε η κριτική υποδοχή του βιβλίου υπήρξε θερμή. Και αν νωρίτερα οι απογοητευτικές επίσης πωλήσεις του Μόμπυ Ντικ (1851) και των βιβλίων που ακολούθησαν είχαν υποχρεώσει τον Μέλβιλ να αρχίσει να συνεργάζεται με περιοδικά προς βιοπορισμό, μετά την αποτυχία του Μεγάλου απατεώνα, πλήρως απογοητευμένος, αποφάσισε να εγκαταλείψει πλέον κάθε προσπάθεια να βιοποριστεί ως συγγραφέας. Σε άλλη μία από τις πολλές στροφές της ζωής του, σταμάτησε να γράφει πεζογραφία, στράφηκε στην ποίηση και άρχισε να δίνει διαλέξεις (για να βελτιώσει τα σε κακό χάλι οικονομικά του).
Μόνο τον 20ό πια αιώνα ο Μεγάλος απατεώνας μελετήθηκε σε βάθος και κέρδισε φανατικούς θαυμαστές, με τους κριτικούς να τοποθετούν το μυθιστόρημα στον κανόνα του Μέλβιλ και στα πλέον αξιόλογα έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας.
Πολύ μελάνι έχει χυθεί σχετικά με τις επιρροές του πολυεπίπεδου αυτού έργου, στις σελίδες του οποίου υπάρχουν πλήθος αναφερθεί λογοτεχνικές αναφορές: Σαίξπηρ ‒ο Μέλβιλ τον διάβαζε μανιωδώς‒, ο Δον Κιχώτης του Θερβάντες, ο Σατανάς του Μίλτον. Οι σύγχρονοι μελετητές του έργου του επίσης έχουν διαβάσει το έργο ανακαλώντας τους πλατωνικούς διαλόγους, την κομέντια ντελ’ άρτε, τον Τρίστραμ Σάντι του Στερν, αλλά και την Ανατομία της μελαγχολίας του Robert Burton, αγαπημένο ανάγνωσμα του Μέλβιλ. Και βέβαια, το 1844 είχε εκδοθεί το δοκίμιο του Ραλφ Ουάλντο Έμερσον «Ο ποιητής», στο επίκεντρο της σκέψης του οποίου βρισκόταν η έννοια της «μεταμόρφωσης», που επιτρέπει στη φαντασία να ίπταται, να μην παγώνει, ενώ ως η μόνη αμαρτία οριζόταν ο περιορισμός των ορίων.
«Το να πράττεις σημαίνει να υποδύεσαι κάποιον ρόλο· έτσι, όλοι οι άνθρωποι είναι ηθοποιοί».
Ο μεγάλος απατεώνας, Κεφάλαιο 6
ΣΤΗ ΣΕΙΡΑ sub rosa ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΕΠΙΣΗΣ
Μαρκ Τουέιν, Ο Αμερικανός κόμης
Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Επίμετρο: Ελένη Κεχαγιόγλου
Μαξίμ, Γκόρκι, Οι Αρταμάνοφ
Μετάφραση: Άρης Αλεξάνδρου
Επίμετρο: Γιώργος Τσακνιάς
Άρνολντ Μπέννετ, Θαμμένος ζωντανός: Μια ιστορία του καιρού μας
Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Επίμετρο: Ελένη Κεχαγιόγλου