«Όσο οι πολιτικοί και συνταγματικοί μας θεσμοί διευκολύνουν μια ολιγαρχική δημοκρατία των υπερπλουσίων, η Ελλάδα και ο ελληνικός λαός δεν θα είναι πραγματικά ελεύθεροι.» δηλώνει στο documentonews.gr ο Δημήτρης Καλτσώνης αν. Καθηγητής θεωρίας κράτους και δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήµιο και ένας εκ των δύο επιμελητών του καινούργιου βιβλίου «Συντάγματος της Ελεύθερης Ελλάδας» των εκδόσεων Τόπος (2022).
Το πόνημα είναι μικρής έκτασης αλλά μεγάλη στόχευσης. Μέσα από τις σελίδες του παρουσιάζονται οι κρίσιμες αλλαγές που για τους συγγραφείς είναι κρίσιμες για τον πολιτικό και κοινωνικό μετασχηματισμό της Ελλάδας. Αξίζει να σημειωθεί πως πέραν του Δ. Καλτσώνη στην έκδοση συμμετείχαν οι Γρηγόρης Αυδίκος (επιμελητής), Γιάννη Κουζής, Δημήτρης Μασούρας, Βρασίδας Πολυμενάκος και Δήμητρα Σταυρομήτρου.
Οι συγγραφείς, συνδυάζοντας διαφορετικές ενδεχομένως και ετερόκλητες νομικές παραδόσεις από την Λατινική Αμερική, την Ευρώπη αλλά και την Ελληνική πρώιμη Μεταπολίτευση, προκρίνουν βαθιές τομές στον συνταγματικό χάρτη όπως η θρησκευτική ουδετερότητα του κράτους, η εμβάθυνση της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας (νέοι όροι για τις ξένες βάσεις) και διεύρυνσης των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.
Το βιβλίο σας έχει ως τίτλο «Το Σύνταγμα της Ελεύθερης Ελλάδας». Γιατί επιλέξατε αυτό τον τίτλο; Δεν είναι «ελεύθερο» κράτος η Ελλάδα;
Η Ελλάδα και ο ελληνικός λαός θα είναι πραγματικά, και όχι μόνο τυπικά, ελεύθεροι όταν θα μπορούν να λαμβάνουν κυρίαρχα όλες τις αποφάσεις που τους αφορούν. Όσο είμαστε υπό την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των λεγόμενων αγορών, δηλαδή των πανίσχυρων πολυεθνικών ομίλων δεν θα έχουμε πραγματική εθνική και λαϊκή κυριαρχία. Επίσης, όσο οι πολιτικοί και συνταγματικοί μας θεσμοί διευκολύνουν μια ολιγαρχική δημοκρατία των υπερπλουσίων, η Ελλάδα και ο ελληνικός λαός δεν θα είναι πραγματικά ελεύθεροι.
Χρησιμοποιήσαμε την έννοια της Ελεύθερης Ελλάδας εμπνεόμενοι από τα ιδανικά και τα συνθήματα της εθνικής μας Αντίστασης. Το σχέδιο Συντάγματος που παρουσιάζουμε εγκαθιδρύει μια πραγματικά κυρίαρχη Βουλή, θεσμούς άμεσης δημοκρατίας, απαγόρευση εγκατάστασης ξένων στρατιωτικών βάσεων, μια νέα αντίληψη για τις σχέσεις κράτους και οικονομίας και πολλά άλλα. Παραθέτω ενδεικτικά το προτεινόμενο άρθρο 107, σε αντικατάσταση του ισχύοντος: “Ο νόμος επιβάλλει πειθαρχία στην οικονομική δραστηριότητα και τις επενδύσεις των ξένων φυσικών ή νομικών προσώπων για να εξασφαλίζει τη συμβολή τους στην ανάπτυξη της χώρας, σύμφωνα με τις αρχές του άρθρου 106, και για να προασπίζει την εθνική ανεξαρτησία και τα συμφέροντα των εργαζομένων. Το Κράτος αναπτύσσει τις οικονομικές σχέσεις με όλους τους λαούς περιφρουρώντας πάντοτε την εθνική ανεξαρτησία και τα συμφέροντα των ασθενέστερων κοινωνικών τάξεων.”
Διατρέχοντας το βιβλίο παρατηρεί κανείς πολλές διαφορετικές νομικές παραδόσεις από την Λατινική Αμερική που συνδυάζονται και εισάγονται στην ελληνική συνταγματική συζήτηση. Γιατί προτιμήσατε τη λατινοαμερικανική νομική παράδοση;
Αντλήσαμε στοιχεία, όχι μηχανιστικά αλλά αφομοιώνοντάς τα δημιουργικά, πρώτα από όλα από την ελληνική συνταγματική ιστορία και ιδίως από το ριζοσπαστικό σχέδιο Συντάγματος του Ρήγα Φεραίου, από τις νομοθετικές εμπειρίες της εθνικής Αντίστασης με τους θεσμούς της λαϊκής αυτοδιοίκησης, από τις προτάσεις της αντιπολίτευσης κατά την αναθεωρητική διαδικασία του 1975, που υπήρξαν πραγματικά πρωτοποριακές.
Αντλήσαμε παράλληλα ιδέες από συνταγματικά κείμενα όπως αυτό της Πορτογαλίας του 1976, που προέκυψε μετά την αντιδικτατορική επανάσταση των γαριφάλων. Πήραμε στοιχεία το προοίμιο του Γαλλικού Συντάγματος του 1946 και από το Ιταλικό Σύνταγμα του 1948, τα οποία ήταν καρπός του συσχετισμού των δυνάμεων που προέκυψε από τη μεγάλη αντιφασιστική νίκη των λαών το 1945.
Τέλος, αντλήσαμε από τις εμπειρίες της Λατινικής Αμερικής όπως από τα σύγχρονα Συντάγματα της Βενεζουέλας και της Βολιβίας αλλά και από το σχέδιο αναθεώρησης του Συντάγματος της κυβέρνησης Αλλιέντε στη Χιλή. Η σύγχρονη λατινοαμερικάνικη εμπειρία, με την ενεργητικότητα του λαϊκού παράγοντα, τη διάθεση για έμπρακτη κατοχύρωση της εθνικής ανεξαρτησίας και της λαϊκής κυριαρχίας, για την απαλλαγή από την καταλήστευση των πολυεθνικών ή διεθνών οργανισμών όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, έχει δώσει πολύ σημαντικά, συνταγματικά κείμενα. Παρά τις διαφορετικές νομικές παραδόσεις, αυτές οι εμπειρίες είναι πολύ κοντά στις δικές μας. Γι’ αυτό και καταφέραμε, -δημιουργικά νομίζω- να εντάξουμε στοιχεία στο δικό μας σχέδιο Συντάγματος.
Το βιβλίο προωθεί την ιδέα της αναθεώρησης του Συντάγματος και όχι μίας Συντακτικής Συνέλευσης. Ποιοι είναι οι λόγοι που σας οδήγησαν σε αυτή την επιλογή;
Τάσσομαι υπέρ της λύσης της Συντακτικής Συνέλευσης, την οποία εξάλλου έχω προτείνει σε προηγούμενα βιβλία και άρθρα μου. Μια Συντακτική Συνέλευση μπορεί να αποτελέσει το καταλληλότερο νομικό όχημα ώστε να οδηγηθεί ο λαός σε μια ξεκάθαρη επιλογή, σε μια ριζοσπαστική στροφή, με ένα νέο Σύνταγμα. Ωστόσο για λόγους πρακτικούς στο συγκεκριμένο βιβλίο δουλέψαμε πάνω στο ισχύον Σύνταγμα, που είναι γνωστό, δεδομένο στο κοινό. Θεωρήσαμε ότι με τον τρόπο αυτό θα γίνουν πιο εύκολα κατανοητές οι αλλαγές που προτείνουμε. Για το λόγο αυτό το σχέδιο Συντάγματός μας είναι διατυπωμένο με διακριτές διαγραφές αλλά κυρίως με προσθήκες (με κόκκινο χρώμα) επί του σημερινού Συντάγματος.
Εξάλλου, η αναθεώρηση που προτείνουμε είναι τόσο ριζική που οριακά διαρρηγνύει τη λογική του υπάρχοντος Συντάγματος, εγκαθιδρύει μια ασυνέχεια μέσα στη συνέχεια. Αυτό συμβαίνει όταν για παράδειγμα, εισάγουμε το θεσμό της δυνατότητας του λαού να ανακαλεί τους βουλευτές ή τους αντιπροσώπους του στην τοπική αυτοδιοίκηση ή όταν εισάγουμε ευρύτατα θεσμούς άμεσης δημοκρατίας ή με το δραστικό περιορισμό των αποζημιώσεων βουλευτών και υπουργών που προτείνουμε στο άρθρο 63. Με τον τρόπο αυτό ριζοσπαστικοποιείται και λαμβάνει άλλο περιεχόμενο η αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Κάλλιστα οι ίδιες, ή παρόμοιας λογικής λύσεις, θα μπορούσαν να υιοθετηθούν από μια μελλοντική Συντακτική Συνέλευση.
Θεωρείτε πως με το παρόν βιβλίο θα προκαλέσετε μία ευρύτερη πολιτική συζήτησης στους κόλπους της Αριστεράς;
Φιλοδοξούμε, όλοι οι συντελεστές του βιβλίου, να προκαλέσουμε μια ευρύτερη συζήτηση όχι μόνο στους κόλπους της Αριστεράς αλλά στην κοινωνία. Η κρίση βαθαίνει μέρα με τη μέρα και χρόνο με το χρόνο. Θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε καταστάσεις όπου η νέα απότομη επιδείνωση των συνθηκών ζωής του λαού θα συνδυαστεί με βαθιά κρίση του κυρίαρχου πολιτικού συστήματος και με ριζοσπαστικές αναζητήσεις για φιλολαϊκή διέξοδο. Με αυτή την έννοια το σχέδιο Συντάγματος που παρουσιάζουμε μπορεί να αποδειχθεί παραπάνω από επίκαιρο.
