Δύο σημαντικοί δημιουργοί κόμικς, ο Θανάσης Πέτρου και ο Σπύρος Δερβενιώτης, γράφουν στο Documento για τις κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις του Ghibli effect.
Εν μια νυκτί τα social media κατακλύστηκαν από φωτογραφίες των χρηστών στις οποίες είχε εφαρμοστεί το Ghibli effect. Κάπως έτσι, όλοι άρχισαν να μοιάζουν με χαρακτήρες ταινίας του Χαγιάο Μιγιαζάκι. Πλάκα δεν έχει; Καθόλου, αν δει κανείς όλη την εικόνα. Μέσα από την τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) μπορεί οποιαδήποτε εταιρεία να χρησιμοποιήσει την τεχνοτροπία οποιουδήποτε καλλιτέχνη χωρίς να καταβάλει το αντίστοιχο ποσό για την παραχώρηση πνευματικών δικαιωμάτων. Αυτό σημαίνει πως πάλι οι εταιρείες κερδίζουν εις βάρος του ατόμου και του κοινωνικού συνόλου. Δύο από τους σημαντικότερους δημιουργούς κόμικς γράφουν στο Documento και εξηγούν τι συμβαίνει πίσω από ένα φαινομενικά αθώο παιχνίδι με τις εικόνες.
Θανάσης Πέτρου
Νομικό κενό σε παγκόσμια κλίμακα
Πολύ πρόσφατα, το γεγονός ότι το ChatGPT έδωσε τη δυνατότητα στους χρήστες του να δημιουργήσουν μέσω τεχνητής νοημοσύνης εικόνες που μιμούνται το καλλιτεχνικό ύφος των στούντιο anime Ghibli του Χαγιάο Μιγιαζάκι προκάλεσε ρεκόρ επισκεψιμότητας και χρήσης της συγκεκριμένης πλατφόρμας τεχνητής νοημοσύνης.
Ταυτόχρονα βέβαια, αυτή η νέα εξέλιξη προκάλεσε την έντονη αντίδραση του ίδιου του Μιγιαζάκι, ο οποίος εξέφρασε την αποστροφή του τονίζοντας πως μια τέτοια χρήση της ΤΝ δείχνει ότι «η ανθρωπότητα χάνει την πίστη της στον εαυτό της» και ότι «νιώθει πως πλησιάζουμε στο τέλος των καιρών». Το συγκεκριμένο παράδειγμα κατάφωρης παραβίασης της έννοιας των πνευματικών δικαιωμάτων των δημιουργών επί των έργων τους από τις εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης ελεύθερης πρόσβασης νομίζω πως δείχνει περίτρανα το νομικό κενό που υπάρχει παγκοσμίως αυτή τη στιγμή.
Οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης, όπως η ΟpenAI, η xAI του Ιλον Μασκ και πολλές άλλες, δρουν ανεξέλεγκτα. Για τα εκατομμύρια εικόνων, εικαστικών, φωτογραφιών κ.λπ. που έχουν μέχρι στιγμής ενσωματώσει στο υλικό τους δεν έχουν πληρώσει δεκάρα τσακιστή. Η έννοια απόδοσης δικαιωμάτων σε καλλιτέχνες από τους οποίους κυριολεκτικά έκλεψαν το έργο παραμένει κενό γράμμα. Δεν υπάρχει κανένα νομικό πλαίσιο σε οποιαδήποτε χώρα που να υποχρεώνει τις εταιρείες ΤΝ να πληρώσουν για το υλικό που χρησιμοποιούν στη δημιουργία των μοντέλων τους. Απλώς, στην περίπτωση του πασίγνωστου Mιγιαζάκι αυτή η κλοπή πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας από τις εταιρείες ΤΝ έγινε ολοφάνερη και για τον λόγο αυτό δημιουργήθηκε αναμπουμπούλα.
Ενδεχομένως, αυτοί οι εκατομμύρια νέων χρηστών της συγκεκριμένης πλατφόρμας ήθελαν απλώς να παίξουν και να διασκεδάσουν δημιουργώντας μια εικόνα που μιμείται άψυχα το ύφος του Μιγιαζάκι. Ωστόσο, το ουσιαστικό πρόβλημα που προκύπτει είναι όταν επαγγελματίες διαφόρων τομέων (εκδότες, διαφημιστικές εταιρείες κ.ά.) παράγουν και χρησιμοποιούν προς όφελός τους δωρεάν οπτικό υλικό κάνοντας απλώς υπαγορεύσεις κειμένων σε μια ΤΝ, αντί να πληρώνουν έναν καλλιτέχνη για τον σκοπό αυτό.
Δυστυχώς ή ευτυχώς, ζούμε πλέον σε έναν κόσμο όπου η τεχνητή νοημοσύνη καταλαμβάνει όλο και μεγαλύτερο χώρο στην καθημερινή μας ζωή. Από αυτό και μόνο το γεγονός προκύπτουν πάρα πολλά ζητήματα σε νομικό, εμπορικό, ηθικό επίπεδο που πρέπει να διευθετηθούν. Εύχομαι να βρεθούν η βούληση, η αποφασιστικότητα και η διορατικότητα για να γίνουν αρκετά σύντομα αυτές οι ρυθμίσεις, ειδεμή το μέλλον θα μας επιφυλάσσει μόνο δυσάρεστες εκπλήξεις.
Σπύρος Δερβενιώτης
Να κοιτάξουμε το τέρας στα μάτια
Η πρόσφατη Ghiblimania έθεσε εμφατικά στον δημόσιο διάλογο το θέμα της τεχνητής νοημοσύνης στην τέχνη. Θέματα που απασχολούσαν μέχρι τώρα εσωτερικά τον «χώρο» ήρθαν αυθημερόν σε γνώση όλης της κοινωνίας, όπως και το brand name Ghibli άλλωστε, για να βλέπουμε και την άλλη πλευρά του νομίσματος. Η συζήτηση όμως έγινε άτσαλα, άκομψα και, κατά τη γνώμη μου, αναποτελεσματικά. Ανθρωποι που μεγάλωσαν με το Napster, κολύμπησαν στα torrents και επένδυσαν σε VPN ξαφνικά πετροβολούσαν απλούς χρήστες των κοινωνικών δικτύων λέγοντας ότι είναι «κακοί άνθρωποι» επειδή αστόχαστα συναινούν στη σκύλευση των πνευματικών δικαιωμάτων του Μιγιαζάκι, δηλαδή «αύριο μεθαύριο τα δικά μου», που ήταν και η ουσία του προβλήματός τους. Είναι αβάσιμοι οι φόβοι τους; Οχι, αλλά, αν πραγματικά θέλουμε να κοιτάξουμε το τέρας στα μάτια, να εστιάσουμε σωστά. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ο τελευταίος κρίκος σε μια ψηφιακή αλυσίδα που γονάτισε τους επαγγελματίες εικόνας. Το κακό ξεκίνησε από τη δεινοσαυρική εξαφάνιση των εντύπων, γιγαντώθηκε με τη «Spotify-oποίηση» του χώρου, με τις φωτοθήκες τύπου Shutterstock και το τελευταίο καρφί στο φέρετρο ήταν η γιγάντωση της απέραντης χωματερής πνευματικών δικαιωμάτων, τα social media, στα οποία παρεμπιπτόντως όλοι οι επαγγελματίες εικόνας έχουν οικειοθελή (ή καταναγκαστική, για να είμαστε ακριβείς) παρουσία.
Ας μείνουμε λίγο σ’ αυτά τα τελευταία. Το πραγματικό πρόβλημα της ανθρωπότητας προς επίλυσιν είναι ότι όλη αυτή τη δύναμη, του web 2.0, του ΑΙ, της Ψηφιακής Νέας Γης συνολικά, την έχουν μια χούφτα άνθρωποι που έχουν αποκτήσει δύναμη μεγαλύτερη από κράτη κι από συνασπισμούς κρατών. Αυτή η ασύλληπτη ασυμμετρία δύναμης είναι που πρέπει να χτυπηθεί, η συσσώρευση μιας απίστευτης δύναμης που κατατρώει τη δημοκρατία, την ενημέρωση και, ναι, και τα πνευματικά δικαιώματα στα χέρια πέντε δέκα κοινωνιοπαθών κερδοσκόπων.
Και αφού πάρουμε ξανά στα χέρια μας και ξαναβάλουμε στη σωστή τροχιά την υπόσχεση εκδημοκρατισμού που υπήρξε κάποτε (θυμάστε;) το ίντερνετ, μπορούμε να βάλουμε κάτω και να συζητήσουμε την επόμενη μέρα της βιωσιμότητας των καλλιτεχνών: τη χρησιμότητα ή μη της πνευματικής ιδιοκτησίας, το ώριμο πια αίτημα για ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, τα «πώς» της αφθονίας που ήταν η υπόσχεση της προόδου της τεχνολογίας. Αλλά αυτή η συζήτηση χρειάζεται τη φαντασία που κατηγορούμε την τεχνητή νοημοσύνη ότι δεν έχει, αλλά ο ανομολόγητος φόβος μας είναι ότι μας αντιγράφει πιστά.
