Η 9η Νοεμβρίου είναι η πιο ευαίσθητη μέρα στο γερμανικό ημερολόγιο. Φέρνει μια εξισορροπητική πράξη μνήμης για τη δολοφονική καταστροφή των ναζιστικών πογκρόμ σε ολόκληρη τη χώρα το 1938, γνωστή και ως «Νύχτα των Κρυστάλλων», που είχε εγκριθεί από το κράτος και, 51 χρόνια αργότερα, την εν μία νυκτί κατάρρευση του πιο διάσημου φράχτη στον κόσμο, του Τείχους του Βερολίνου.
Και τα δύο γεγονότα είχαν διεθνή απήχηση που γίνεται αισθητή ακόμα και σήμερα. Το πρώτο κυριαρχεί στη συλλογική μνήμη του έθνους. Η επισήμανση της ημερομηνίας δεν ήταν ποτέ εύκολη. Για αυτό το λόγο, η 9η Νοεμβρίου δεν επιλέχθηκε το 1990 ως εθνική εορτή της ενοποιημένης Γερμανίας.
Ευφημισμός
Οι ιστορικοί και οι σχολιαστές την αναφέρουν εδώ και καιρό ως Schicksalstag (ημέρα της μοίρας), αν και αυτό, λένε οι επικριτικές φωνές, κάνει το γεγονός να φαίνεται περίπου αναπόφευκτο και υποδηλώνει ότι το γερμανικό έθνος υπέστη κάτι, ενώ πρόκειται για γεγονός στο οποίο οι άνθρωποι δεν ήταν έρμαια της μοίρας αλλά έπαιξαν ενεργό ρόλο και είχαν λόγο.
Η μέρα αναφέρεται συνήθως ως Kristallnacht , ή Νύχτα του Σπασμένου Γυαλιού, μια νύξη στα σπασμένα παράθυρα των εβραϊκών καταστημάτων και συναγωγών από τη μανία των ναζιστικών πογκρόμ. Στη Γερμανία, ο όρος θεωρείται από ορισμένους ως κυνικός και ηθικά προβληματικός για την υποβάθμιση της έκτασης της βίας και την ένδειξη ότι περιοριζόταν στην εβραϊκή ιδιοκτησία.
Αντίθετα, το πογκρόμ του Νοεμβρίου ή το Reichspogromnacht είναι οι ευνοϊκοί όροι για τη βία, η οποία ξεκίνησε από τη ναζιστική ηγεσία αλλά διεξήχθη σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο από μέλη των παραστρατιωτικών πτερύγων του κόμματος, SA και SS, και άλλους Γερμανούς.
«Η 9η Νοεμβρίου σηματοδοτεί όχι μόνο το βάναυσο προοίμιο των εθνικοσοσιαλιστικών εγκλημάτων, αλλά μας υπενθυμίζει ότι η δίωξη και η απόπειρα εξόντωσης των Ευρωπαίων Εβραίων ξεκίνησε σε πλήρη θέα, στα κέντρα των πόλεων, υπό το βλέμμα γειτόνων, συναδέλφων, φίλων, συναδέλφων από την ορχήστρα ή τον αθλητικό σύλλογο», έγραψε η Πέτρα Μπαρ, ο προτεστάντης επίσκοπος του Ανόβερου και μέλος του Γερμανικού Συμβουλίου Ηθικής, σε ένα σχόλιο για την Die Zeit.
Η σύνδεση με το σήμερα
Την Πέμπτη, την 85η επέτειο της Kristallnacht , η έμφαση, ειδικά υπό το φως του ξεσπάσματος του πολέμου στη Μέση Ανατολή, δεν δόθηκε τόσο στη μνήμη ενός ιστορικού γεγονότος όσο στον προβληματισμό για τη διαρκή επιρροή του στις μέρες μας.
Ο καγκελάριος, Όλαφ Σολτς , δήλωσε σε μια ομιλία του σε συναγωγή στο κέντρο του Βερολίνου ότι «ντρέπεται και εξοργίζεται» για ένα πρόσφατο κύμα αντισημιτικών επεισοδίων στη Γερμανία, προειδοποιώντας ότι το Βερολίνο δεν θα ανεχόταν τέτοιο μίσος. «Ουσιαστικά πρόκειται για την τήρηση της υπόσχεσης που δόθηκε ξανά και ξανά στις δεκαετίες από το 1945… την υπόσχεση ‘ποτέ ξανά’», ανέφερε.
Το πώς θα έπρεπε να αναλάβουν οι Γερμανοί την ευθύνη ήταν το επίκεντρο έντονων συζητήσεων από τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου κατά των Ισραηλινών, κατά τις οποίες σκοτώθηκαν 1.400 άνθρωποι και 240 ελήφθησαν όμηροι, και τις επακόλουθες επιθέσεις αντιποίνων του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας, οι οποίες έχουν σκοτώσει πάνω από δέκα χιλιάδες Παλαιστίνιους.
Ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή ώθησε ορισμένους να αμφισβητήσουν τη στάση της Γερμανίας απέναντι στο Ισραήλ. Η μεταπολεμική εξωτερική πολιτική της μετά τη δολοφονική εποχή του ναζιστικού καθεστώτος έχει επικεντρωθεί ευρέως στην ανάκτηση του σεβασμού της διεθνούς κοινότητας. Αυτό περιλάμβανε τη σφυρηλάτηση στενών δεσμών με το Ισραήλ και την κήρυξή του ως μέρος του Staatsraison της Γερμανίας – τον λόγο ύπαρξης του κράτους – για την προστασία της χώρας.
Σε όλο το πολιτικό φάσμα, η κριτική στο Ισραήλ θεωρείται εξαιρετικά αμφιλεγόμενη και κοινωνικά απαράδεκτη.
Ενώ οι οργανώσεις πολιτικών δικαιωμάτων έχουν καταδικάσει την αστυνομία και την κυβέρνηση για αυτό που θεωρούν ως λογοκρισία στην απαγόρευση μιας σειράς φιλοπαλαιστινιακών διαδηλώσεων, άλλες επέμειναν ότι δεν υπήρξε μια αρκετά ισχυρή καταστολή.
Εν μέσω καταιγισμού αντισημιτικών επιθέσεων τον περασμένο μήνα, η ομοσπονδιακή υπουργός Εσωτερικών, Νάνσι Φέιζερ, προειδοποίησε για πιθανή κλιμάκωση γύρω από την επέτειο. Είπε ότι πρέπει να δοθούν διαβεβαιώσεις στους Εβραίους που ζουν στη Γερμανία «ότι το 2023 δεν είναι 1938».
Τι έγινε τη «Νύχτα των Κρυστάλλων»
Οι τελετές καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας επρόκειτο να θυμηθούν πώς η Kristallnacht σηματοδότησε την έναρξη του φυλετικού μίσους που επικυρώθηκε από το κράτος, ανοίγοντας το δρόμο για το Ολοκαύτωμα στο οποίο δολοφονήθηκαν 6 εκατομμύρια Εβραίοι. Για πολλές χιλιάδες Γερμανούς Εβραίους ήταν ο καταλύτης που τους ανάγκασε να φύγουν.
Οργανωμένες συμμορίες τραμπούκων κατέστρεψαν περίπου 7.500 εβραϊκές επιχειρήσεις και περισσότερες από 1.200 συναγωγές. Μεταξύ 1.000 και 2.000 Γερμανοεβραίοι δολοφονήθηκαν, κάποιοι αυτοκτόνησαν και άλλοι 30.000 απήχθησαν.
Ο Τζορτζ Σέφι, 92 ετών, ένας από τους λίγους μάρτυρες που έχουν απομείνει, ταξίδεψε από το Ισραήλ για τη φετινή επέτειο, επιστρέφοντας στο παιδικό του σπίτι, από το οποίο αναγκάστηκε να φύγει μετά το πογκρόμ.
Μοιράστηκε στο BBC την ανάμνησή του όταν, ως έξι ετών, παρακολούθησε μια ομάδα ανθρώπων να χλευάζουν καθώς ένας Εβραίος καταστηματάρχης προσπαθούσε να τρίψει αντισημιτικά γκράφιτι από το πεζοδρόμιο μπροστά από ένα κατεστραμμένο εβραϊκό κατάστημα καπέλων κοντά στο σπίτι του. «Βλέπω ακόμα την εικόνα στο μυαλό μου, όλα τα καπέλα και το ποτήρι, σαν να ήταν χθες», είπε.