Οι γερμανικές εκλογές έχουν μοναδικό πολιτικό ενδιαφέρον αφού από το αποτέλεσμά τους κρινόταν εν πολλοίς η στάση της Γερμανίας στην Ευρώπη. Τα τελευταία χρόνια Χριστιανοδημοκράτες και Σοσιαλδημοκράτες ανταγωνίζονταν για μια θέση στον ήλιο και τελικά τη μοιράζονταν.
Οι εκλογές της 26ης Σεπτεμβρίου ενδεχομένως ωστόσο να αποτελέσουν εξαίρεση για τη σύγχρονη εκλογική ιστορία της Γερμανίας.
Ολοι βρίσκονται σε θέση μάχης εναντίον όλων και άπαντες χτυπάνε τους πάντες, χωρίς όμως να ανεβάζουν τους τόνους, επανεπιβεβαιώνοντας τη γερμανική μετριοπάθεια.
Οι προβλέψεις δείχνουν συγκατοίκηση
Οι προβλέψεις δείχνουν ντέρμπι και αναγκαστική συγκατοίκηση στον θώκο της εξουσίας. Το ερώτημα είναι ποιος με ποιον; Σύμφωνα με τις τελευταίες μετρήσεις, οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) έχουν καθαρό προβάδισμα 4% έναντι των Χριστιανοδημοκρατών (CDU), καταγράφοντας 25% και 21% αντίστοιχα. Ακολουθούν από κοντά οι Πράσινοι με 19%, οι Φιλελεύθεροι (FDP) με 11%, το ακροδεξιό κόμμα AfD με 11% και το αριστερό Die Linke με 7%.
Οι Σοσιαλδημοκράτες του Ολαφ Σολτς εμφανίζονται να έχουν τη δυναμική και βγαίνουν μπροστά με ευθύνη των Χριστιανοδημοκρατών από τις γκάφες του υποψήφιου καγκελάριου Αρμιν Λάσετ καθώς και λόγω απειρίας των Πρασίνων της Αναλένα Μπέρμποκ. Οι Πράσινοι έχουν χάσει την ορμή που είχαν αποκτήσει τον Μάιο, οι Χριστιανοδημοκράτες έχουν χάσει σχεδόν τη μισή τους απήχηση από τον Απρίλιο του ’20 (38%), τη στιγμή που οι Σοσιαλδημοκράτες έχουν κερδίσει δέκα μονάδες από τότε. Εάν οι Γερμανοί ψήφιζαν μόνο για καγκελάριο, ο Σολτς θα ήταν νικητής από… το παραβάν, αφού συγκεντρώνει το 34% της προτίμησης των ψηφοφόρων.
Τα πολιτικά επίδικα που κυριαρχούν
Η προεκλογική συζήτηση στη Γερμανία έχει περιστραφεί λίγο έως πολύ στη θέση και στον ρόλο της Γερμανίας στην ΕΕ και στον κόσμο –ειδικότερα οι σχέσεις με τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα–, στο Αφγανιστάν, στην πράσινη μετάβαση και τη διαχείριση των συνεπειών της και τη διαχείριση της πανδημίας, παρότι μερικές φορές η συζήτηση παίρνει πιο σκανδαλοθηρικό χαρακτήρα.
Χαρακτηριστικά, το γελάκι του Λάσετ την επαύριον των πλημμυρών και οι κατηγορίες για λογοκλοπή στη διδακτορική διατριβή της Μπέρμποκ σιγοκαίνε καιρό τώρα στον δημόσιο διάλογο, ευνοώντας έναν τρίτο, τον Σοσιαλδημοκράτη Ολαφ Σολτς. Ο τελευταίος έχει καταφέρει να εμφανιστεί ως ο πολιτικός που θα αντικαταστήσει την Ανγκελα Μέρκελ – η απόλυτη κυρίαρχη της κάλπης μέχρι σήμερα οδεύει εκτός κεντρικής πολιτικής σκηνής.
Συγχρόνως, οι Πράσινοι τοποθετούνται με σαφήνεια υπέρ της ευρωπαϊκής εμβάθυνσης ενώ αντιστρατεύονται επιθετικά την Κίνα και τη Ρωσία. Αντίθετα, οι Χριστιανοδημοκράτες τάσσονται υπέρ μιας πολιτικής ισορροπίας με τη Ρωσία και την Κίνα, ενώ αντιπαρέρχονται οποιαδήποτε αλλαγή σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Από την άλλη, οι Σοσιαλδημοκράτες τίθενται υπέρ μιας νέας Ostpolitik με τη Ρωσία, ενώ επιχειρηματολογούν υπέρ μιας πιο περιορισμένης αλλαγής στην ΕΕ απ’ ό,τι οι Χριστιανοδημοκράτες.
Πάντως ανάμεσα σε Χριστιανοδημοκράτες, Σοσιαλδημοκράτες και Πράσινους υπάρχει πραγματική σύγκλιση στα μεγάλα θέματα. Η συζήτηση περιστρέφεται στο ποιος θα είναι ο καλύτερος διαχειριστής της ίδιας πολιτικής, πάντοτε με τις δευτερεύουσες αντιθέσεις που δίνουν και τον τόνο στην κουβέντα.
Η αμφισβήτηση της χριστιανοδημοκρατικής πολιτικής ηγεμονίας δεν σημαίνει ότι δεν έχει εμπεδωθεί η χριστιανοδημοκρατική ιδεολογική ηγεμονία. Οι πολιτικές θέσεις είναι ομογενοποιημένες και η σύγκλιση γίνεται στο κέντρο του πολιτικού φάσματος.
Συγχρόνως, τα αποτελέσματα των εκλογών δεν θα αναδείξουν ξεκάθαρο νικητή και η κυβέρνηση συνεργασίας θα είναι μονόδρομος, άρα και ο συμβιβασμός. Επομένως, οποιαδήποτε πραγματική αλλαγή πλεύσης θα ριχτεί στις ελληνικές καλένδες στο όνομα της πολιτικής σταθερότητας και της εμπέδωσης ενός κλίματος εμπιστοσύνης σε κοινωνία και αγορές.
Πιθανές μετεκλογικές συνεργασίες
Το γερμανικό κομματικό σύστημα οδεύει προς κατακερματισμό. Ο συναινετικός δικομματισμός της προηγούμενης περιόδου θα δώσει τη θέση του σε έναν συγκλίνοντα πολυκομματισμό που θα συγκροτείται από τρεις κύριους πόλους. Χριστιανοδημοκράτες και Σοσιαλδημοκράτες κατά πάσα πιθανότητα θα βρίσκονται στις πρώτες δύο θέσεις, ακολουθούμενοι από τους Πράσινους σε κοντινή απόσταση. Φιλελεύθεροι, ακροδεξιά και Αριστερά θα έπονται, συμπληρώνοντας το ψηφιδωτό.
Οι Φιλελεύθεροι ενδεχομένως να παίξουν κάποιον πρωταγωνιστικό ρόλο. Οι ακροδεξιοί βρίσκονται απομονωμένοι πολιτικά και θα είναι απίθανη η συνεργασία οποιουδήποτε νικητή μαζί τους. Ταυτόχρονα, ο Λάσετ πιέζει τον Σολτς να αποκηρύξει την Αριστερά ώστε να εγγυηθεί ότι θα βρεθεί απομονωμένη την επόμενη μέρα. Εάν δεν βγαίνουν τα «μαθηματικά», το παιχνίδι σίγουρα θα παιχτεί για τη στήριξη των Πρασίνων και των Φιλελευθέρων.
Ο Σολτς από τη μεριά του ενδεχομένως να ήθελε να εμφυσήσει νέο άνεμο στη γερμανική πολιτική σκηνή, αφήνοντας έξω από τον θώκο της εξουσίας τους Χριστιανοδημοκράτες. Βέβαια, ένα τέτοιο σενάριο μοιάζει μακρινό κυρίως για δύο λόγους: Χριστιανοδημοκράτες και Σοσιαλδημοκράτες έχουν αγαστή συνεργασία εδώ και χρόνια και δεν θα ήθελαν να παραχωρήσουν το προνόμιο της αντιπολίτευσης στο άλλο μέρος. Συνεπώς, μια συνεργασία μεταξύ Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών δεν αποτελεί όνειρο θερινής νυκτός αλλά ρεαλιστικότατη προοπτική. Αλλωστε οι ιδεολογικές διαφορές μεταξύ των δύο είναι δευτερεύουσες.
Σε κάθε περίπτωση διάφορα σενάρια έχουν δημοσιευτεί στον γερμανικό Τύπο. Το σενάριο που κερδίζει χώρο αυτήν τη στιγμή προβλέπει μια μετεκλογική συνεργασία Σοσιαλδημοκρατών, Φιλελευθέρων και Πρασίνων με καγκελάριο τον Σολτς. Το σενάριο ονομάζεται «φωτεινός σηματοδότης», προερχόμενο από τα χρώματα των τριών κομμάτων (κόκκινο, πορτοκαλί, πράσινο).
Αλλα τέσσερα σενάρια φαίνονται πιθανά και είναι τα παρακάτω:
01 Συνασπισμός «Κένυα».Ο τελευταίος προέρχεται από τα χρώματα του CDU/CSU (μαύρο), του SPD και των Πρασίνων.
02 Συνασπισμός «Τζαμάικα». Εχει ονομαστεί έτσι από τα χρώματα του CDU/CSU, του FDP και των Πρασίνων. Παρόμοιο σενάριο είχε εξεταστεί και στις τελευταίες εκλογές αλλά απορρίφθηκε μετά τη συνεννόηση του CDU/CSU και του SPD.
03 Συνασπισμός κόκκινο, κόκκινο και πράσινο. Ο συγκεκριμένος συνασπισμός απορρέει από τα χρώματα των Σοσιαλδημοκρατών, της Αριστεράς και των Πρασίνων. Φαίνεται να είναι ο απίθανος συνασπισμός διότι ούτε οι Σοσιαλδημοκράτες ούτε η Αριστερά ενδιαφέρονται για τέτοιο σενάριο.
04 Συνασπισμός μαύρο, κόκκινο και κίτρινο. Ο τελευταίος είναι από τους πιθανούς και προβλέπει μια τρικομματική συνεργασία των Χριστιανοδημοκρατών με τους Σοσιαλδημοκράτες και τους Φιλελεύθερους. Μια τέτοια προοπτική είναι σίγουρο ότι θα συγκεντρώσει λίγο παραπάνω από το πολυπόθητο 50% για να λάβει και την ψήφο εμπιστοσύνης της Μπούντεσταγκ, του ομοσπονδιακού κοινοβουλίου.
Ο Σολτς νικητής του ντιμπέιτ
Οι τρεις υποψήφιοι καγκελάριοι, Λάσετ, Σολτς και Μπέρμποκ, σε τηλεοπτικό ντιμπέιτ την περασμένη Κυριακή άνοιξαν τα χαρτιά τους αναδεικνύοντας τις συμφωνίες και τις διαφωνίες τους. Η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από το Αφγανιστάν, την πανδημία, την κλιματική αλλαγή και τα δημόσια έσοδα.
Νικητής αναδείχτηκε ο Σολτς, σύμφωνα με δημοσκόπηση που διενεργήθηκε αμέσως μετά, συγκεντρώνοντας το 36% των προτιμήσεων των ψηφοφόρων, με τους Μπέρμποκ και Λάσετ να ακολουθούν με 30% και 25% αντίστοιχα.
Για το Αφγανιστάν, στο ζήτημα της αύξησης των αμυντικών δαπανών, συμφώνησαν και οι τρεις. Ως προς την πανδημία καταγράφηκε συναίνεση για τα υγειονομικά μέτρα προστασίας, ο Λάσετ όμως διαφοροποιήθηκε αρνητικά στο ερώτημα της πρόσβασης μόνο εμβολιασμένων στα τρένα. Η κλιματική αλλαγή ήταν το δυνατό σημείο της Μπέρμποκ.
Η τελευταία κράτησε πιο σκληρή στάση, ενώ Σολτς και Λάσετ επιχειρηματολόγησαν υπέρ μιας πιο προσαρμοσμένης πράσινης μετάβασης η οποία δεν θα πλήξει τη γερμανική βιομηχανία. Για τα δημόσια έσοδα, Σολτς και Μπέρμποκ τάχτηκαν υπέρ της αύξησης της φορολογίας, ενώ ο Λάσετ αντιπαρατέθηκε λέγοντας ότι έτσι θα καμφθεί η δυναμική της ανάκαμψης.
Πώς επηρεάζεται η Ελλάδα
Το αποτέλεσμα των γερμανικών εκλογών και η συνακόλουθη κυβέρνηση συνεργασίας θα επηρεάσουν ποικιλοτρόπως και την Ελλάδα. Καταρχάς, η «καυτή πατάτα» που αφορά τον ευρωπαϊκό Νότο είναι οι ευρωπαϊκοί δημοσιονομικοί κανόνες που έχουν θεσμοποιήσει τη λιτότητα. Και το ερώτημα είναι εάν και κατά πόσο είναι εφικτή μια αναθεώρησή τους προς τα πάνω.
Οποιαδήποτε κυβέρνηση αναδειχτεί στη Γερμανία θα αντιπαρατεθεί σφοδρά στο συγκεκριμένο θέμα, ασκώντας βέτο. Η Ελλάδα βγαίνει σταθερά ζημιωμένη από τις τοξικές συνέπειες της παρατεταμένης λιτότητας και σίγουρα θα την ενδιέφερε μια ευρωπαϊκή συζήτηση αμοιβαιοποίησης του χρέους (όχι μόνο σε συνθήκες πανδημίας) ή μια χαλάρωση τουλάχιστον στη μεταπανδημική περίοδο.
Συγχρόνως, το προσφυγικό προβληματίζει εντόνως τις ευρωπαϊκές πολιτικές ελίτ και προκαλεί πονοκεφάλους. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μπορεί πάντοτε να ανεβάσει το θερμόμετρο ώστε να εκβιάσει μια ενισχυμένη ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, ενώ η ακροδεξιά καραδοκεί –όπως πάντα– για να αποκομίσει πολιτικά κέρδη από το όλο ζήτημα. Η Ελλάδα ενδιαφέρεται να πιέσει για έναν πιο ισορροπημένο διαμοιρασμό των προσφύγων στην Ευρώπη. Εντούτοις, όποια γερμανική κυβέρνηση και εάν εκλεχτεί, το μόνο που δεν θα θέλει να ακούσει είναι αυτό.
Ακόμη ένα θέμα που έχει περάσει στα ψιλά είναι η δημιουργία ενός ευρωστρατού εντός του ΝΑΤΟ. Το συγκεκριμένο εγχείρημα κρίνεται αναγκαίο από τους Γάλλους για την αμυντική χειραφέτηση της ΕΕ και τη θεμέλια λίθο στη διαδικασία συγκρότησης ενός ευρωπαϊκού κράτους.
Μια τέτοια προοπτική σίγουρα θα ενδιέφερε την Ελλάδα, αφού έτσι κάπως θα ενισχυόταν η εθνική άμυνα έναντι της Τουρκίας. Αν και δεν είμαστε σίγουροι ότι η Γερμανία θα ενδιαφερόταν να δεσμευτεί σε μια διάθεση αμυντικών κονδυλίων τη στιγμή που βρίσκονται κάτω από την αμυντική ομπρέλα των Αμερικανών.