Από την 1η Ιανουαρίου 2023 έχουμε νέα κοινή αγροτική πολιτική (ΚΑΠ), η οποία μεταφέρει ό,τι έχει προκύψει ως πολιτική κατεύθυνση από τη Σύνοδο του Παρισιού για το Κλίμα του 2016 και αποκαλούμε Green Deal, από την ενέργεια ως τις μεταφορές, στην ΚΑΠ της Ευρώπης των 27 ως στρατηγική «Farm to fork» (Από το χωράφι στο πιάτο), με στόχο γεωργία και κτηνοτροφία περισσότερο προσανατολισμένες στην προστασία του περιβάλλοντος.
Βεβαίως η ΚΑΠ αυτή εξειδικεύεται στην Ελλάδα με το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2023-27 που αποτελεί το κύριο εργαλείο για την πρωτογενή παραγωγή και βάσει του οποίου 19,36 δισ. ευρώ μοιράζονται σε καλλιέργειες και κτηνοτροφία μες στην επόμενη πενταετία για να εξασφαλίσουν την οικονομική βιωσιμότητά τους.
Με δεδομένες όμως τις μεγάλες
αλλαγές της νέας ΚΑΠ σε σχέση με την προηγούμενη αλλά και τις πολιτικές επιλογές και μεγάλες καθυστερήσεις κατά τη σύνταξη του ΠΑΑ 2023-27 από την κυβέρνηση της ΝΔ, η μετάβαση στη νέα ΚΑΠ για την Ελλάδα και τους παραγωγούς της προμηνύεται ακανθώδης. Για τον λόγο αυτό τα προβλήματα που συνδέονται με τη νέα ΚΑΠ έχουν γίνει στόχος ισχυρής κριτικής από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ, ιδίως μάλιστα από τον πρώην υπουργό Σταύρο Αραχωβίτη που καταμαρτυρεί στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης μεγάλες καθυστερήσεις στην επιλογή τεχνικού συμβούλου, χαμηλό επίπεδο ενημέρωσης των αγροτών (οι οποίοι κατέληξαν να βάλουν καλλιέργειες χωρίς να γνωρίζουν το νέο πλαίσιο επιδοτήσεων), αλλά και εκτεταμένη αναδιανομή χρημάτων σε βάρος των μικρών και μικρομεσαίων, των παραγωγών ορεινών και νησιωτικών περιοχών και των ποιμενικών κτηνοτρόφων.
Για να βγάλουμε άκρη με τις αλλαγές το Documento ζήτησε τη συνδρομή του καθηγητή Βιολογικής Γεωργίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο και γνώστη των τεχνικά δύσκολων θεμάτων της ΚΑΠ Δημήτρη Μπιλάλη.
Οπως μας εξήγησε λοιπόν ο καθηγητής Δημ. Μπιλάλης, η αρχιτεκτονική της ΚΑΠ αποτελείται από δύο πυλώνες. Ο πυλώνας Ι αφορά το 75% των χρημάτων ή ποσό 14,53 δισ. στην πενταετία, το οποίο αντιπροσωπεύει τις άμεσες ενισχύσεις που παίρνουν οι παραγωγοί σε όλες τις χώρες για να είναι οικονομικά βιώσιμοι. Ο πυλώνας ΙΙ αφορά το 25% των χρημάτων ή ποσό 4,02 δισ. ευρώ: χρήματα τα οποία παίρνουν μόνο οι παραγωγοί που αναλαμβάνουν δράσεις ή τύπους παραγωγής που αποβλέπουν στην προστασία του περιβάλλοντος. Για παράδειγμα όσοι ασκούν βιολογική γεωργία έχουν μικρότερο εισόδημα, άρα αναλαμβάνει να τους καλύψει με ένα κονδύλι η ΕΕ.
Η πρώτη και σημαντικότερη αλλαγή που φέρνει η νέα ΚΑΠ, μας λέει ο Δημ. Μπιλάλης, είναι ότι από τις επιδοτήσεις του πυλώνα Ι, τις άμεσες δηλαδή ενισχύσεις που παίρνουν όλοι οι παραγωγοί, αφαιρείται το 2023 για πρώτη φορά το 25% των χρημάτων ή ποσό άνω των 3,5 δισ. ευρώ και δίνεται συγκεκριμένα για να χρηματοδοτήσει μια νέα πολιτική που λέγεται «οικολογικά σχήματα».
Τα οικολογικά σχήματα είναι μικρές ομάδες καλλιεργητών που θα σχηματιστούν σε τοπικό επίπεδο, π.χ. σε ένα χωριό, και θα αναλάβουν συγκεκριμένες δράσεις ευεργετικές για το περιβάλλον, π.χ. να βάλουν μια ξερική καλλιέργεια αντί για ποτιστική ή να χρησιμοποιήσουν βιολογικά ζιζανιοκτόνα αντί για χημικά. Η βασική λογική αυτής της αλλαγής είναι η σταδιακή εκπαίδευση των καλλιεργητών στη συνεργατικότητα και στις περιβαλλοντικές δράσεις, επειδή διακηρυγμένος στόχος της ΕΕ είναι το 25% της αγροτικής της παραγωγής να είναι βιολογική ως το 2027. Η συμμετοχή των αγροτών στα οικολογικά σχήματα δεν είναι δύσκολη υπόθεση, μας εξήγησε ο Δημ. Μπιλάλης, είναι μια δουλειά που πρέπει να κάνει ο μελετητής που τους φτιάχνει τα χαρτιά κι από εκεί και πέρα απαιτούνται απλώς οργάνωση και συνεργασία. Αν όμως οι αγρότες δεν μπουν στα οικολογικά σχήματα, χάνουν αμέσως το 25% των παλαιών τους επιδοτήσεων.
Η δεύτερη σημαντική αλλαγή που φέρνει η νέα ΚΑΠ είναι ότι για να έχουν οι αγρότες και κτηνοτρόφοι δικαίωμα στην αναδιανεμητική ενίσχυση, που αντιπροσωπεύει το 10,2% των άμεσων ενισχύσεων ή ποσό 885,3 εκατ. ευρώ από το 2023, θα πρέπει να έχουν συγκεκριμένα ελάχιστα όρια καλλιεργειών ή βοσκοτόπων (20 στρ. στις ανοιξιάτικες καλλιέργειες, 10 στρ. σε δενδρώδεις καλλιέργειες, αμπέλια και βοσκοτόπια). Δηλαδή αποκλείονται από την αναδιανεμητική ενίσχυση οι πολύ μικροί παραγωγοί, ειδικά των νησιών ή των ορεινών περιοχών όπου η γη είναι περιορισμένη και που έτσι κι αλλιώς έχουν πρόβλημα βιωσιμότητας, το οποίο πλέον επιδεινώνεται δραματικά.
Μια τρίτη μείζων αλλαγή αφορά την ορεινή ποιμενική κτηνοτροφία, για την οποία καταργείται στην πράξη η άμεση ενίσχυση του πρασινίσματος που δινόταν ως και πέρσι. Κατά συνέπεια, για να πάρουν οι κτηνοτρόφοι πρόσθετες ενισχύσεις που θα στηρίξουν τη βιωσιμότητά τους βάσει του νέου ΠΑΑ που συνέταξε η κυβέρνηση της ΝΔ, πρέπει να αναλάβουν οι ίδιοι με δική τους ευθύνη και έξοδα τη σύνταξη διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης, επιτελώντας ουσιαστικά υπό συνθήκες χρονικά και οικονομικά πιεστικές μια κοστοβόρα δουλειά που δεν έκαναν οι περιφέρειες σε πολύ μεγαλύτερους χρόνους κι ενώ είχαν επιδοτηθεί γι’ αυτό.
Τέλος, υπάρχουν κάποιες μεγάλες αλλαγές στη συνδεδεμένη ενίσχυση, που αφορά το 14,1% ή ποσό 1,22 εκατ. ευρώ των άμεσων ενισχύσεων, δηλαδή τις ενισχύσεις που επιδοτούν συγκεκριμένες καλλιέργειες. Οι αλλαγές στη συνδεδεμένη, αν και κομμάτι της νέας ΚΑΠ, αντιπροσωπεύουν πολιτικές επιλογές των εθνικών κυβερνήσεων –σ’ εμάς της κυβέρνησης της ΝΔ– και αφορούν μια δραματική μείωση των επιδοτήσεων στη σταφίδα και στο σταφύλι (-43,69%), στον καπνό (-35,27%), στα βοοειδή (-16,7%), τα εσπεριδοειδή (-13,38%), στο βαμβάκι (-9,59%) και μικρές αυξήσεις στις επιδοτήσεις για τα πρόβατα (8,78%), τα γίδια (4,15%) και τα κηπευτικά (7,26%).
