Ο Μαχάτμα Γκάντι είχε ορίσει τη φτώχεια ως τη χειρότερη μορφή βίας για τον άνθρωπο. Σήμερα η φράση του επιβεβαιώνεται στο βλέμμα κάθε παιδιoύ που συναντάμε στον δρόμο να επαιτεί ή να πουλάει χαρτομάντιλα ή σε αυτό κάθε παιδιού που δέχεται bullying λόγω της φτώχειας του ή της αντίληψης των συμμαθητών του ότι εκείνο είναι κατώτερο.
Σύμφωνα με την έκθεση του Eurochild, του ευρωπαϊκού δικτύου για τα δικαιώματα των παιδιών, τα παιδιά μονογονεϊκών οικογενειών με μητέρα (13,9%), τα παιδιά πολύτεκνων οικογενειών (12,4%), τα παιδιά με αναπηρίες και με μεταναστευτικό υπόβαθρο μαστίζονται από τη φτώχεια. Χορηγός αυτής της κρίσης είναι η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους.
Η αναφορά του Eurochild κάνει αυστηρές συστάσεις στη χώρα μας για τις ομάδες παιδιών που είναι περισσότερο εκτεθειμένες στη φτώχεια, όπως τα παιδιά με αναπηρίες, τα παιδιά μεταναστών καθώς και τα παιδιά Ρομά, από τα οποία μόνο το 32% είναι εγγεγραμμένο στην προσχολική εκπαίδευση. Η περιφέρεια με το μεγαλύτερο ποσοστό φτωχών παιδιών είναι η Ανατολική Μακεδονία – Θράκη (14,4%), με τη Στερεά Ελλάδα να ακολουθεί (10,9%). Ιδίως εκεί η Ελλάδα πρέπει να λάβει μέτρα για την καταπολέμηση της παιδικής φτώχειας. Μάλιστα η έρευνα για το bullying που πραγματοποιήθηκε από το Εθνικό Παρατηρητήριο για την Παιδική Ευημερία του Χαμόγελου του Παιδιού τονίζει ότι τα παιδιά που μαστίζονται από τη φτώχεια είναι έκθετα και στο bullying, την ίδια ώρα που το εκπαιδευτικό σύστημα έχει μείνει μετεξεταστέο στην αντιμετώπιση της βίας μεταξύ μαθητών. Πιο εκτεθειμένα είναι τα κορίτσια ή τα παιδιά μεταναστών, που ξεκινούν την πορεία τους στο σχολείο από μια αφετηρία πολύ πιο πίσω από ένα μέσο μαθητή.
Προτού κλείσει το 2023 η ΑΡΣΙΣ Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων προέτρεψε τους πολίτες να μη δίνουν χρήματα σε παιδιά που εργάζονται στον δρόμο, γιατί μ’ αυτό τον τρόπο δεν βοηθούν αλλά συντηρούν την παιδική εργασία. Από τον Σεπτέμβριο μέχρι και τον Νοέμβριο η Ομάδα Εργασίας στον Δρόμο (Streetwork) του Κέντρου Υποστήριξης Νέων (ΚΥΝ) της ΑΡΣΙΣ Θεσσαλονίκης έχει εντοπίσει 88 ανήλικα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, που εργάζονται στους δρόμους της συμπρωτεύουσας.
Μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2023 το Χαμόγελο του Παιδιού υποστήριξε 408 περιπτώσεις παιδιών, τα 393 εκ των οποίων αφορούν περιστατικά επαιτείας. Τον κώδωνα του κινδύνου κρούουν οι ειδικοί οργανώσεων και οι εκπαιδευτικοί.
Για την παιδική φτώχεια, την επαιτεία και τη βία μεταξύ των ανηλίκων μιλούν στο Documento ο Μιχάλης Γκέλης, ψυχολόγος-μέλος του Streetwork της ΑΡΣΙΣ Θεσσαλονίκης, και η Ειρήνη Λεριού, επιστημονική υπεύθυνη του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Παιδική Ευημερία του Χαμόγελου του Παιδιού.
Φτώχεια και μορφές της παιδικής εργασίας
Από τα 88 παιδιά που εντοπίστηκαν στη Θεσσαλονίκη από την ΑΡΣΙΣ, όπως επισημαίνει ο Μιχ. Γκέλης, τα 55 επαιτούν ή συμμετέχουν σε παιδική εργασία και τα υπόλοιπα 33 είτε σχετίζονται με το φαινόμενο της διακοπής της υποχρεωτικής σχολικής φοίτησης είτε βρίσκονται σε κίνδυνο εκμετάλλευσης ή παραμέλησης. Τα παιδιά που είτε δούλευαν είτε ήταν στον δρόμο κινδυνεύοντας από οποιονδήποτε επιτήδειο κατάγονταν από την Αλβανία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Ελλάδα.
Ο ψυχολόγος της ΑΡΣΙΣ μας εξηγεί ότι υπάρχουν διάφορες μορφές παιδικής εργασίας: «Οι πιο ορατές είναι η επαιτεία, η πώληση μικροαντικειμένων, η προσφορά υπηρεσιών όπως καθάρισμα τζαμιών κ.λπ. Υπάρχουν και κάποιες λιγότερο ορατές μορφές, όπως η συνοδεία γονιών που ψάχνουν πράγματα στα σκουπίδια ή παιδιά που προσέχουν τα αδερφάκια τους για να μπορέσουν να δουλέψουν οι γονείς». Επιπρόσθετα τονίζει ότι το πρόβλημα που βιώνουν αυτά τα παιδιά είναι ότι δεν απολαμβάνουν την παιδικότητά τους, αλλά «τα απασχολούν προβλήματα της ενήλικης ζωής, όπως το μεροκάματο, το ενοίκιο. Ετσι προκαλούνται βάρος και στρες. Χάνεται η παιδική ηλικία, χάνονται το σχολείο και το παιχνίδι και δεν επιτρέπεται στους ανήλικους να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους».
Πυροδοτεί ανασφάλεια και βία εντός των σχολείων
«Η παιδική φτώχεια είναι πολυδιάστατο φαινόμενο που περιλαμβάνει οικονομικούς και μη παράγοντες. Με τους οικονομικούς εννοούμε ότι τα παιδιά μπορεί να στερούνται τη διατροφή, τις κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, το εισόδημα. Στο μη οικονομικό κομμάτι τα παιδιά στερούνται τον ποιοτικό ελεύθερο χρόνο και τη δυνατότητα για παιχνίδι έξω. Ολα αυτά είναι άκρως σημαντικά και αφορούν ιδιαίτερα και τους έφηβους» αναφέρει χαρακτηριστικά στο Documento η Ειρ. Λεριού. Τονίζει μάλιστα πως αυτή η κατάσταση ανασφάλειας εξωθεί τα παιδιά στο σχολείο σε όλο και πιο βίαια περιστατικά μεταξύ τους. Τα παιδιά και οι έφηβοι δεν αποσυμπιέζονται και ξεσπούν.
Η παραβατικότητα συνδέεται με την επαιτεία και η βία μεταξύ παιδιών συνδέεται με την παιδική φτώχεια, σύμφωνα και με την έρευνα που εκπονήθηκε για το bullying την περίοδο 2022-23 από το Εθνικό Παρατηρητήριο του Χαμόγελου και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό του ΚΕΠΕ (Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών). Ο εκφοβισμός είναι αποτέλεσμα της αύξησης των ανισοτήτων, δηλαδή του ανοίγματος της ψαλίδας μεταξύ πλουσίων και φτωχών, λόγω της πανδημικής κρίσης. Κάθε κρίση αυξάνει τις ανισότητες και κάθε αύξηση των ανισοτήτων γεννάει βία.
«Είναι χαρακτηριστικό στην περιφερειακή επιστήμη ότι έπειτα από κάθε κρίση η αύξηση των ανισοτήτων δημιουργεί βία. Γιατί; Γιατί αυτός που νιώθει ισχυρός νιώθει ότι κατέχει και το δικαίωμα να ασκεί βίαιη εξουσία απέναντι στον αδύναμο. Οσο διατηρούμε την παιδική φτώχεια χτίζουμε μια πιο βίαιη κοινωνία» καταλήγει η Ειρ. Λεριού.
Στην ερώτησή μας «ποια θα ήταν η λύση;» η συντονίστρια του παρατηρητηρίου τονίζει την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και της ηθικής στα παιδιά από το σχολείο, στα κρίσιμα χρόνια που διαμορφώνεται η ψυχή τους. Η… μονοκαλλιέργεια της γενικής παιδείας στο εκπαιδευτικό σύστημα δεν τα διδάσκει σημαντικές έννοιες, όπως η αλληλεγγύη κ.ά. Η ίδια θεωρεί ότι «οι εκπαιδευτικοί δεν μπορούν να κάνουν πράγματα από μόνοι τους. Πρέπει να τους στηρίξει πίσω κάτι. Σίγουρα υπάρχουν εκπαιδευτικοί που μεμονωμένα ασκούν το λειτούργημά τους με αγάπη προς τα παιδιά και θέλουν να τους δείξουν πώς να γίνουν όμορφοι άνθρωποι. Το συναντώ συχνά στα σχολεία, όμως αυτό πρέπει να θεσμοθετηθεί μέσω ενός νέου προγράμματος σπουδών με ολιστική προσέγγιση στην ανάπτυξη των παιδιών σε όλα τα επίπεδα. Καθοριστικός είναι ο ρόλος στοχευμένων μέτρων κοινωνικής πολιτικής».
Δείτε επίσης: Κύρτσος: Η Ελλάδα είναι πλέον από τις φτωχότερες χώρες της ΕΕ
Σοκαριστικό περιστατικό bullying στον Βόλο: Έγδυσαν 7χρονο και έπαιζαν τρίλιζα στο σώμα του
Βόλος: Καταγγελία για σχολικό bullying σε 7χρονο μαθητή – Τον έγδυσαν και ζωγράφισαν στο σώμα του
