Τεράστια η επιβάρυνση, πέραν της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, στην οικονομία και τη δημόσια υγεία
Περισσότερα από 500 εκατ. ευρώ έχει στοιχίσει μέχρι σήμερα ο ανέμελος στρατηγικός σχεδιασμός της αντιπυρικής περιόδου 2021, που έχει καταφέρει να καταστρέψει, μέχρι την 5η Αυγούστου, 230.180 στρέμματα δασικής γης. Αυτό το κονδύλι δεν αφορά τις εκμισθώσεις εναέριων μέσων ούτε τα υπόλοιπα έξοδα για την κατάσβεση των πυρκαγιών που έχουν ανάψει σε όλη τη χώρα και κατακαίνε τον δασικό πλούτο της Ελλάδας.
Αυτά για το 2021 σημείωσαν αύξηση-ρεκόρ, ξεπερνώντας αυτά του 2020, τα οποία το μέχρι πρότινος μέλος της ΝΔ, ο εμπειρογνώμονας αντιστράτηγος – υπαρχηγός Πυροσβεστικού Σώματος ε.α. Ανδριανός Γκουρμπάτσης, είχε χαρακτηρίσει αναποτελεσματικό αντιπυρικό σχεδιασμό που επιβαρύνει υπερβολικά τον φορολογούμενο πολίτη. Είναι ο λογαριασμός των καταστροφικών πυρκαγιών που στέλνει μέχρι σήμερα ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην κατεστραμμένη εδώ και δύο έτη από την πανδημία και την εξίσου ανέμελη διαχείρισή της σε οικονομικό και υγειονομικό επίπεδο ελληνική οικονομία.
Το Documento επιχειρεί μια ανάλυση των οικονομικών επιπτώσεων που φέρνουν οι καταστροφικές πυρκαγιές. Πρόκειται για συνιστώσα που επισκιάζεται βέβαια από την καταστροφή του φυσικού κάλλους, τον θάνατο τόσων ζώων και βέβαια την καταστροφή της περιουσίας των κατοίκων των πυρόπληκτων περιοχών. Ωστόσο αυτές οι οικονομικές επιπτώσεις είναι εξίσου σημαντικές αν και δύσκολα μετρήσιμες. Για να καταλάβουμε πόσο επενεργούν στο οικονομικό γίγνεσθαι της πραγματικής οικονομίας αρκεί να αναφέρουμε ότι οι καταστροφικές συνέπειες των πυρκαγιών του 2007 (2.257.339 στρέμματα καμένης γης), όταν ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής και ο αρμόδιος υπουργός Βύρων Πολύδωρας επέρριπταν της ευθύνες στον «στρατηγό άνεμο», έχουν μετρηθεί στα 5 δισ. ευρώ (σε 1 δισ. ευρώ έχει αποτιμήσει σε μελέτη της το 2011 τις άμεσες οικονομικές επιπτώσεις εκείνης της χρονιάς η Τράπεζα της Ελλάδος).
Αυτό που πρέπει δε να επισημάνουμε είναι ότι στο κονδύλι των 500 εκατ. ευρώ περιλαμβάνεται μόνο η αξία των χαμένων εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών, ενώ η αξία των χαμένων μη εμπορεύσιμων αγαθών (π.χ. βιοποικιλότητα, αποθήκη άνθρακα, θέσεις δασικής αναψυχής, φυσική ομορφιά, πολιτισμική και ιστορική αξία των φυσικών περιοχών) δεν μπορεί να εκτιμηθεί επακριβώς.
Μια προσέγγιση που έχει γίνει σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και αφορά δασικές πυρκαγιές στα δάση της Πορτογαλίας κατέδειξε ότι η αξία των χαμένων μη εμπορεύσιμων αγαθών υπολογίζεται κατά μέσο όρο στο 38% της συνολικής αξίας των δασών.
Οι οικονομικές απώλειες
Η οικονομική αιμορραγία ως συνέπεια καταστροφικής πυρκαγιάς σε δασική έκταση είναι πολυεπίπεδη. Σε πρώτο επίπεδο θα πρέπει να συμπεριληφθούν οι απώλειες αγαθών και υπηρεσιών του δάσους (π.χ. ξυλεία, μανιτάρια, μούρα, θέσεις αναψυχής και τουριστικές δραστηριότητες, αισθητική αξία τοπίων, προστασία λεκανών απορροής, βιοποικιλότητα), ιδιοκτησίας (π.χ. σπίτια, αυτοκίνητα, δυναμικότητα παραγωγής), υποδομής (π.χ. ηλεκτροφόρα καλώδια, δρόμοι, σιδηροδρομικές γραμμές), ανθρώπινης υγείας (νοσηρότητα και θνησιμότητα) και άλλων (π.χ. κλείσιμο δρόμων, απώλειες στην παραγωγή λόγω των διακοπών ρεύματος). Αυτοί που καλούνται να πληρώσουν το μεγαλύτερο μερίδιο είναι οι ιδιοκτήτες ή χρήστες των κατεστραμμένων αγαθών ή των χαμένων υπηρεσιών.
Οι έμμεσες δαπάνες
Σε τέτοιες καταστροφές δασικού περιβάλλοντος ένα τεράστιο κόστος άπτεται των έμμεσων δαπανών. Μπορούν να συνοψιστούν στα εξής:
• Κόστος αποτεφρωθέντος ξυλαποθέματος για 25 χιλ. εκτ. παραγωγικού δάσους ετησίως κατά μέσο όρο την εικοσαετία με μέσο ξυλαπόθεμα 61 κ.μ./εκτ. (28% ξυλεία – 72% καυσόξυλα).
• Κόστος καταστροφών σε γεωργικές καλλιέργειες 50% της αξίας των δασών.
• Κόστος καταστροφών σε υποδομές αξίας 3 εκατ. ευρώ τουλάχιστον ετησίως.
• Εμμεσο κόστος υποβάθμισης άυλων αγαθών και υπηρεσιών (περιβάλλον, αισθητική, νερό, βιοποικιλότητα κ.λπ.), το οποίο κατά την εκτίμηση της Τράπεζας της Ελλάδος ανέρχεται στο 50% της ζημίας των υλογενών αγαθών.
• Επίπτωση στην υγεία, καθώς πυρκαγιές που εκδηλώνονται πλησίον μεγάλων αστικών κέντρων έχουν σημαντική επίπτωση στο μικροκλίμα και στην ποιότητα του αέρα από τα κατάλοιπα της καύσης (διοξίνες κ.λπ.).
Αλλες επιπτώσεις
Ενα μεγάλο κεφάλαιο αφορά εκείνες τις δασικές πυρκαγιές που βρίσκονται σε δασικές εκτάσεις όμορες οικισμών. Τέτοιες καταστροφές επιφέρουν αρνητικές επιπτώσεις στον τουρισμό και στην αναψυχή, κυρίως Ιούλιο και Αύγουστο, καθώς η μέση θερμοκρασία του αέρα και η συχνότητα, η ένταση και η διάρκεια των καυσώνων θα αυξηθούν. Οι κλιματικές μεταβολές θα επηρεάσουν επίσης τις συνθήκες ζωής στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, αυξάνοντας τον δείκτη δυσφορίας και επιδεινώνοντας την ήδη υποβαθμισμένη ποιότητα ζωής, ιδίως σε μεγαλουπόλεις όπως η Αθήνα (Βαρυμπόμπη) ή η Πάτρα (Αιγιαλεία) κ.λπ. Αποτέλεσμα θα είναι η αύξηση των κρουσμάτων αλλεργικών αντιδράσεων, αναπνευστικών δυσλειτουργιών όπως άσθμα, καρδιακών επεισοδίων, ψυχολογικών νοσημάτων όπως κατάθλιψη, καρκινογενέσεων κ.ά. Συνεπακόλουθα, το κόστος υγειονομικής περίθαλψης και αντιμετώπισης των κρουσμάτων αυτών αναμένεται να αυξηθεί. Ωστόσο η ποσοτικοποιημένη πρόβλεψη της επίπτωσης στην υγεία των ανθρώπων και η αύξηση του κόστους υγειονομικής περίθαλψης και αντιμετώπισης των ασθενειών είναι εξαιρετικά δύσκολο να γίνει με ακρίβεια.
Οι κύκλοι του άνθρακα και του νερού
Τα δάση μπορούν να χαρακτηριστούν «αποθήκες του άνθρακα» δεδομένου ότι από το σύνολο του δεσμευμένου άνθρακα στους φυτικούς οργανισμούς παγκοσμίως το 77% βρίσκεται στα δάση. Για την Ελλάδα όμως ο κρίσιμος παράγοντας της παραγωγής είναι η εδαφική υγρασία σε συνδυασμό με τη θερμοκρασία και τη σχετική υγρασία που καθορίζουν τον συντελεστή αποτελεσματικότητας εξατμισοδιαπνοής. Επομένως, ακόμη και μικρές μεταβολές στον κύκλο του νερού ή στην αύξηση της θερμοκρασίας μπορούν να επιφέρουν σημαντικές μεταβολές στη διαδικασία εισροής και εκροής του άνθρακα στα δασικά οικοσυστήματα. Οταν λοιπόν χάνονται τόσα στρέμματα δασικής έκτασης και παράλληλα ανεβαίνει η θερμοκρασία στη λεκάνη της Μεσογείου, τότε οι οικονομικές επιπτώσεις από την έλλειψη «αποθηκών άνθρακα» είναι τεράστιες και δυστυχώς ανυπολόγιστες.